آیه ۱۶۱ - سوره آل‌عمران

آیه وَما كانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَغُلَّ وَ مَنْ يَغْلُلْ يَأْتِ بِما غَلَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ ثُمَّ تُوَفّى كُلُّ نَفْسٍ ما كَسَبَتْ وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ [161]

ممكن نيست هيچ پيامبرى خيانت ‌كند. و هركس خيانت كند، روز رستاخيز، آنچه را در آن خيانت‌كرده، [با خود به صحنه‌ی محشر] مى‌آورد؛ سپس [نتيجه] اعمال هركس، به‌طور كامل به او داده‌ مى‌شود؛ و به آن‌ها ستم نخواهد ‌شد.

۱
(آل‌عمران/ ۱۶۱)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَما کانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَغُلَّ وَ مَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِیامَةِ نَزَلَتْ فِی حَرْبِ بَدْرٍ وَ کَانَ سَبَبُ نُزُولِهَا أَنَّهُ کَانَ فِی الْغَنِیمَهًِْ الَّتِی أَصَابُوهَا یَوْمَ بَدْرٍ قَطِیفَهًًْ حَمْرَاءَ فَفُقِدَتْ فَقَالَ رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) مَا لَنَا لَا نَرَی الْقَطِیفَهًَْ مَا أَظُنُّ إِلَّا رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) أَخَذَهَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ فِی ذَلِکَ وَما کانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَغُلَّ إِلَی قَوْلِهِ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ فَجَاءَ رَجُلٌ إِلَی رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ إِنَّ فُلَاناً قَدْ غَلَّ قَطِیفَهًًْ فَاحْتَفَرَهَا هُنَالِکَ فَأَمَرَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) بِحَفْرِ ذَلِکَ الْمَوْضِعِ فَأَخْرَجَ الْقَطِیفَهًَْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) وَما کانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَغُلَّ وَ مَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِیامَة این آیه در جنگ بدر نازل شد و سبب نزول آن این بود که در میان غنایمی که در روز بدر به دست آوردند لباس مخمل قرمز رنگی بود که مفقود شد. مردی از اصحاب رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) گفت: «چرا آن لباس را نمی‌بینیم؟! من گمان می‌کنم کسی جز رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) آن را برنداشته است»؛ پس خداوند در این رابطه نازل فرمود: وَ ما کانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَغُلَّ ... وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ. سپس مردی به‌سوی رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: «فلان شخص، لباس مخملی را پنهانی برداشت و آن را در آن محل زیر خاک پنهان کرد». رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) دستور داد آن محل را بکنند؛ پس لباس مخمل را از آنجا بیرون آورد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۸۱۰
بحارالأنوار، ج۱۹، ص۲۶۸/ بحارالأنوار، ج۲۰، ص۳۵/ القمی، ج۱، ص۱۲۵/ شرح نهج البلاغهًْ، ج۱۴، ص۱۶۷/ نورالثقلین
۲
(آل‌عمران/ ۱۶۱)

الصّادق (علیه السلام)- قَالَ عَلْقَمَهًُْ فَقُلْتُ لِلصَّادِقِ (علیه السلام) یَا ابْنَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) إِنَّ النَّاسَ یَنْسُبُونَنَا إِلَی عَظَائِمِ الْأُمُورِ وَ قَدْ ضَاقَتْ بِذَلِکَ صُدُورُنَا فَقَالَ (علیه السلام) یَا عَلْقَمَهًُْ إِنَّ رِضَا النَّاسِ لَا یُمْلَکُ وَ أَلْسِنَتَهُمْ لَا تُضْبَطُ وَ کَیْفَ تَسْلَمُونَ مِمَّا لَمْ یَسْلَمْ مِنْهُ أَنْبِیَاءُ اللَّهِ وَ رُسُلُهُ وَ حُجَجُ اللَّهِ (علیه السلام) ... ِ لَمْ یَنْسُبُوهُ یَوْمَ بَدْرٍ إِلَی أَنَّهُ أَخَذَ لِنَفْسِهِ مِنَ الْمَغْنَمِ قَطِیفَهًًْ حَمْرَاءَ حَتَّی أَظْهَرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی الْقَطِیفَهًِْ وَ بَرَّأَ نَبِیَّهُ (علیه السلام) مِنَ الْخِیَانَهًِْ وَ أَنْزَلَ بِذَلِکَ فِی کِتَابِهِ وَ ما کانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَغُلَّ وَ مَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِیامَةِ.

امام صادق (علیه السلام) علقمه گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مردم ما را به کارهای زشت نسبت می‌دهند، به‌طوری‌که سینه ما تنگ‌شده و شدیداً ناراحت می‌شویم فرمود: «ای علقمه! انسان نمی‌تواند خشنودی مردم را جلب نموده و جلو زبان آن‌ها را بگیرد. چگونه سالم می‌مانید از چیزی که انبیاء و پیامبران و اوصیاء (علیهم السلام) از او سالم نماندند. مگر در روز جنگ بدر نگفتند که پیامبر (صلی الله علیه و آله) از غنیمت برای خود یک قطیفه‌ی سرخ برداشته است تا آنگاه که خداوند آن قطیفه را ظاهر کرد و رسول (صلی الله علیه و آله) خود را تبرئه ساخت و در قرآن مجید فرمود: وَ ما کانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَغُلَّ وَ مَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِیامَةِ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۸۱۰
بحارالأنوار، ج۶۷، ص۲/ الأمالی للصدوق، ص۱۰۲/ نورالثقلین/ البرهان
۳
(آل‌عمران/ ۱۶۱)

الکاظم (علیه السلام)- دَخَلَ عَمْرُوبْنُ‌عُبَیْدٍ عَلَی أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فَقَالَ أُحِبُّ أَنْ أَعْرِفَ الْکَبَائِرَ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ (علیه السلام) ... ِ ومنهاَ الْغُلُولُ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ وَ مَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِیامَة.

امام کاظم (علیه السلام) عمروبن‌عبید نزد امام صادق (علیه السلام) آمد و گفت: «دوست دارم گناهان کبیره را از طریق کتاب خدای عزّوجلّ بشناسم». امام (علیه السلام) فرمود: «... و از جمله گناهان کبیره خیانت است زیرا خدای عزّوجلّ می‌فرماید: وَ مَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِیامَة».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۸۱۲
الکافی، ج۲۸۵، ص۲/ من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۵۶۳/ بحارالأنوار، ج۷۶، ص۶/ إرشادالقلوب، ج۱، ص۱۷۶/ علل الشرایع، ج۲، ص۳۹۱/ عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۲۸۵/ المناقب، ج۴، ص۲۵۱/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۵، ص۳۱۸
۴
(آل‌عمران/ ۱۶۱)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَخَذَ الْعَدَوِیُّ مِنْ بَیْتِ الْمَالِ أَلْفَ دِینَارٍ فَجَاءَ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) عَلَی لِسَانِ امیرالمؤمنین (علیه السلام) فَقَالَ رُدَّ الْمَالَ إِلَی بَیْتِ الْمَالِ فَقَدْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَمَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِیامَة.

امام علی (علیه السلام) عدوی، از بیت‌المال هزار دینار گرفت؛ پس سلمان (رحمة الله علیه) با پیام امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد و گفت: «مال را به بیت‌المال بازگردان. خدای عزّوجلّ فرموده است: وَ مَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِیامَة».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۸۱۲
بحارالأنوار، ج۴۱، ص۲۶۶/ المناقب، ج۲، ص۳۲۸
۵
(آل‌عمران/ ۱۶۱)

الباقر (علیه السلام)- لم یکن الله لیجعل نبیا غالا وَ مَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِیامَةِ و من غل شیئا رآه یوم القیامهًْ فی النار ثم یکلف أن یدخل إلیه فیخرجه من النار ثُمَّ تُوَفَّی کُلُّ نَفْسٍ ما کَسَبَتْ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ.

امام باقر (علیه السلام) او هیچ پیامبری را خیانتکار قرار نمی‌دهد. وَ مَن یَغْلُلْ یَأْتِ بِمَا غَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ؛ اگر کسی در چیزی خیانت کند روز قیامت آن را در آتش می‌بیند و او را مجبور می‌کنند که وارد آتش شود و آن را بیرون آورد: ثُمَّ تُوَفَّی کُلُّ نَفْسٍ ما کَسَبَتْ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۸۱۲
القمی، ج۱، ص۱۲۲/ بحارالأنوار، ج۲۰، ص۵۹/ نورالثقلین/ البرهان
۶
(آل‌عمران/ ۱۶۱)

الصّادق (علیه السلام)- الْغُلُولُ کُلُ شَیْءٍ غُلَ مِنَ الْإِمَام.

امام صادق (علیه السلام) غلول یعنی هر چیزی که به‌طور خیانت‌آمیز از امام (علیه السلام) ستانده شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۸۱۲
وسایل الشیعهًْ، ج۱۷، ص۹۳/ نورالثقلین/ البرهان
بیشتر