آیه وَ لِيَعْلَمَ الَّذينَ نافَقُوا وَ قيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا في سَبيلِ اللهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالاً لَّاتَّبَعْناكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمانِ يَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَيْسَ في قُلُوبِهِمْ وَ اللهُ أَعْلَمُ بِما يَكْتُمُونَ [167]
و [نيز] براى اين بود كه منافقان شناخته شوند؛ آنهايى‌كه به ايشان گفته شد: «بياييد در راه خدا نبرد كنيد؛ يا [از حريم خود]، دفاع نماييد». گفتند: «اگر مى‌دانستيم جنگى روى خواهد داد، از شما پيروى مى‌كرديم. [امّا مى دانيم جنگى نمى‌شود].» آن‌ها در آن روز، به كفر نزديكتر بودند تا به ايمان؛ به زبان خود چيزى مى‌گويند كه در دل‌هايشان نيست. و خداوند به آنچه كتمان مى‌كنند، آگاه‌تر است.
علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لِیَعْلَمَ الَّذِینَ نافَقُوا وَ قِیلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ؛ فَهُمْ ثَلَاثُ مِائَهًِْ مُنَافِقٍ رَجَعُوا مَعَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی سَلُولٍ فَقَالَ لَهُمْ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ أَنْشُدُکُمُ اللَّهَ فِی نَبِیِّکُمْ وَ دِینِکُمْ وَ دِیَارِکُمْ فَقَالُوا وَ اللَّهِ لَا یَکُونُ قِتَالٌ الْیَوْمَ وَ لَوْ نَعْلَمُ أَنَّهُ یَکُونُ قِتَالٌ اتَّبَعْنَاکُمْ یَقُولُ اللَّهُ هُمْ لِلْکُفْرِ یَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِیمانِ یَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ وَ اللهُ أَعْلَمُ بِما یَکْتُمُونَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) وَ لِیَعلَمَ الْمُؤْمِنِینَ وَلْیَعلَمَ الَّذِینَ نَافَقُواْ وَقِیلَ لَهُمْ تَعالَوْاْ قَاتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللهِ؛ منظور آن سیصد منافقی هستند که با عبدالله‌بن ابی‌سلول بازگشتند و جابربن‌عبدالله (رحمة الله علیه) به آن‌ها گفت: «از شما می‌خواهم به پیامبر (صلی الله علیه و آله) و دین و دیارتان یاری رسانید». گفتند: «به خدا سوگند که امروز جنگ نیست و اگر می‌دانستیم و مطمئن می‌شدیم که جنگ هست حتماً با شما می‌آمدیم». اینجاست که خدا می‌فرماید: هُمْ لِلْکُفْرِ یَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلإِیمَانِ یَقُولُونَ بِأَفْوَاهِهِم مَّا لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ وَ اللهُ أَعلَمُ بِمَا یَکْتُمُونَ.
الصّادق (علیه السلام)- وَ مَنْ ضَعُفَ یَقِینُهُ تَعَلَّقَ بِالْأَسْبَابِ وَ رَخَّصَ لِنَفْسِهِ بِذَلِکَ وَ اتَّبَعَ الْعَادَاتِ وَ أَقَاوِیلَ النَّاسِ بِغَیْرِ حَقِیقَهًٍْ وَ سَعَی فِی أُمُورِ الدُّنْیَا وَ جَمْعِهَا وَ إِمْسَاکِهَا مُقِرٌّ بِاللِّسَانِ أَنَّهُ لَا مَانِعَ وَ لَا مُعْطِیَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ الْعَبْدَ لَا یُصِیبُ إِلَّا مَا رُزِقَ وَ قُسِمَ لَهُ وَ الْجَهْدُ لَا یَزِیدُ الرِّزْقَ وَ یُنْکِرُ ذَلِکَ بِفِعْلِهِ وَ قَلْبِهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ وَ اللهُ أَعْلَمُ بِما یَکْتُمُون.
امام صادق (علیه السلام) هرکس در یقین ضعیف‌شده به اسباب و وسایل توسّل پیدا می‌کند و خود را آزاد می‌سازد و از عادت‌ها و عرفیات پیروی می‌نماید. او از گفته‌های مردمان پیروی می‌کند که در آن گفته‌ها حقیقتی نیست او در اسباب و وسایل دنیایی خود را مشغول می‌سازد و به جمع‌آوری و نگهداری مال اشتغال پیدا می‌کند. در زبان خود اقرار می‌نمایند که هرچه بخواهد همان می‌شود و مانع و معطی خداوند است. روزی را خداوند بین مردمان تقسیم می‌کند و با جهد و کوشش روزی را می‌تواند به‌دست آورد ولی در عمل و قلب با آن مخالفت می‌کند خداوند متعال در قرآن مجید می‌فرماید: یَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ وَ اللهُ أَعْلَمُ بِما یَکْتُمُون.
الهادی (علیه السلام)- وَ أَمَّا قَوْلُهُ فِی السَّبَبِ الْمُهَیِّجِ فَهُوَ النِّیَّهًُْ الَّتِی هِیَ دَاعِیَهًُْ الْإِنْسَانِ إِلَی جَمِیعِ الْأَفْعَالِ وَ حَاسَّتُهَا الْقَلْبُ فَمَنْ فَعَلَ فِعْلًا وَ کَانَ بِدِینٍ لَمْ یُعْقَدْ قَلْبُهُ عَلَی ذَلِکَ لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ مِنْهُ عَمَلًا إِلَّا بِصِدْقِ النِّیَّهًِْ وَ لِذَلِکَ أَخْبَرَ عَنِ الْمُنَافِقِینَ بِقَوْلِه یَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ وَ اللهُ أَعْلَمُ بِما یَکْتُمُونَ.
امام هادی (علیه السلام) امّا سبب محرّک؛ یعنی نیّتی که انسان را به هر کار وامی‌دارد، سه عضو مربوط به آن قلب است پس هرکه عملی انجام دهد و از صمیم دل با آن موافق نباشد خدا آن را نپذیرد جز اینکه صدق نیّت و اخلاص پیش آرد. از این رو خدا درباره‌ی منافقان فرموده است: یَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ وَ اللهُ أَعْلَمُ بِما یَکْتُمُون.