آیه ۵۴ - سوره آل‌عمران

آیه قوله تعالي: وَ مَكَرُوا وَ مَكَرَ اللهُ وَ اللهُ خَيْرُ الْماكِرينَ [54]

و [يهود و دشمنان مسيح، براى نابودى او و آيينش] توطئه كردند؛ و خداوند [براى حفظ او و آيينش] تدبير نمود؛ و خداوند، بهترين تدبيركنندگان است.

۱
(آل‌عمران/ ۵۴)

الرّضا (علیه السلام)- عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سَخِرَ اللهُ مِنْهُمْ وَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللهُ وَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یُخادِعُونَ اللهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یَسْخَرُ وَ لَا یَسْتَهْزِئُ وَ لَا یَمْکُرُ وَ لَا یُخَادِعُ وَ لَکِنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یُجَازِیهِمْ جَزَاءَ السُّخْرِیَّهًِْ وَ جَزَاءَ الِاسْتِهْزَاءِ وَ جَزَاءَ الْمَکْرِ وَ الْخَدِیعَهًِْ تَعَالَی اللَّهُ عَمَّا یَقُولُ الظَّالِمُونَ عُلُوّاً کَبِیراً.

امام رضا (علیه السلام) علی‌بن‌حسن بن‌فضّال از پدرش نقل می‌کند: از امام رضا (علیه السلام) درباره‌ی قول خداوند متعال: خدا آن‌ها را مسخره می‌کند [و کیفر استهزاکنندگان را به آن‌ها می‌دهد]. (توبه/۷۹). و خداوند آنان را استهزا می‌کند. (بقره/۱۵). و خدا را فریب دهند درحالی‌که او آن‌ها را فریب می‌دهد. (نساء/۱۴۲). فرمود: «خدای تبارک‌وتعالی استهزاء و ریشخند و مکر نمی‌کند و فریب نمی‌دهد و لیکن ایشان را جزاء می‌دهد به جزاء سخریّه و جزاء استهزاء و جزاء مکر و فریب. و خدا برتر است از آنچه ستمکاران می‌گویند برتری بزرگ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۸۶
بحارالأنوار، ج۳، ص۳۱۸/ الاحتجاج، ج۲، ص۴۱۱/ التوحید، ص۱۶۳/ عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۱۲۵/ معانی الأخبار، ص۱۳/ نورالثقلین
۲
(آل‌عمران/ ۵۴)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- یَا إبن‌عباس (رحمة الله علیه) وَیْلٌ لِمَنْ ظَلَمَنِی، وَ دَفَعَ حَقِّی، وَ أَذْهَبَ عَظِیمَ مَنْزِلَتِی، أَیْنَ کَانُوا أُولَئِکَ وَ أَنَا أُصَلِّی مَعَ رَسُولِ (صلی الله علیه و آله) صَغِیراً لَمْ یُکْتَبْ عَلَیَّ صَلَاهًٌْ وَ هُمْ عَبَدَهًُْ الْأَوْثَانِ، وَ عُصَاهًُْ الرَّحْمَنِ، وَ بِهِمْ تُوقَدُ النِّیرَانُ فَلَمَّا قَرُبَ إِصْعَارُ الْخُدُودِ، وَ إِتْعَاسُ الْجُدُودِ، أَسْلَمُوا کَرْهاً، وَ أَبْطَنُوا غَیْرَ مَا أَظْهَرُوا، طَمَعاً فِی أَنْ یُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ وَ تَرَبَّصُوا انْقِضَاءَ أَمْرِ الرَّسُولِ وَ فَنَاءَ مُدَّتِهِ، لِمَا أَطْمَعُوا أَنْفُسَهُمْ فِی قَتْلِهِ، وَ مَشُورَتِهِمْ فِی دَارِ نَدْوَتِهِمْ، قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللهُ وَ اللهُ خَیْرُ الْماکِرِینَ، وَ قَالَ یُرِیدُونَ أَنْ یُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ یَأْبَی اللهُ إِلَّا أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ.

امام علی (رحمة الله علیه) ای ابن‌عباس (رحمة الله علیه)! وای بر کسی که به من ظلم کرد و حقّم را از من دور کرد و جایگاه رفیعم را از بین برد. آن‌ها کجا بودند زمانی‌که من با سنّ اندک همراه رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) نماز می‌خواندم و نماز بر من واجب نشده بود درحالی‌که آن‌ها پرستنندگان بت‌ها و نافرمانی‌کنندگان خدای رحمان هستند و به‌وسیله‌ی آن‌ها آتش‌ها برافروخته می‌شود و هنگامی‌که زمان بی‌اعتنایی به آن‌ها و نابودیشان فرارسید، با اکراه مسلمان شدند و غیر آن چیزی که ظاهر می‌کردند در دل‌هایشان مخفی نمودند؛ به امید آنکه نور خدا را خاموش کنند و منتظر پایان کار رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) و تمام‌شدن عمرش بودند؛ به‌دلیل طمعی که برای کشتن رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) داشتند و در مجلس اجتماعشان برای این امر با هم مشورت می‌کردند. خدای عزّوجلّ فرمود: وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللهُ وَ اللهُ خَیْرُ الْماکِرِینَ و فرمود: آن‌ها می‌خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش کنند ولی خدا جز این نمی‌خواهد که نور خود را کامل کند هرچند مشرکان کراهت داشته باشند!. (توبه/۳۲).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۸۶
بحارالأنوار، ج۲۹، ص۵۵۲/ الیقین، ص۳۲۴؛ فیه: «الحدود» بدلٌ «الجدود»
بیشتر