آیه لِيُعَذِّبَ اللهُ الْمُنافِقينَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْمُشْرِكينَ وَ الْمُشْرِكاتِ وَ يَتُوبَ اللهُ عَلَى الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ كانَ اللهُ غَفُوراً رَحيماً [73]
هدف اين بود كه خداوند مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرك را [از مؤمنان جدا سازد و آنان را] عذاب كند، و خدا توبه مردان و زنان با ايمان را بپذيرد؛ و خداوند همواره آمرزنده و مهربان است.
الصّادق ( هِیَ وَلَایَهًُْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (.
امام صادق ( منظور از الْأَمانَةَ، ولایت امیرالمؤمنین (است.
الرّضا ( الْأَمَانَهًُْ الْوَلَایَهًُْ مَنِ ادَّعَاهَا بِغَیْرِ حَقٍّ فَقَدْ کَفَرَ.
امام رضا ( الْأَمانَةَ، ولایت است، هرکس به ناحقّ مدّعی آن شود، کافر شده است.
الباقر ( قَالَ الْوَلَایَهًُْ أَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَهَا کُفْراً بِهَا وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ وَ الْإِنْسَانُ الَّذِی حَمَلَهَا أَبُوفُلَانٍ.
امام باقر ( منظور ولایت است که از روی کفر به آن، امتناع ورزیدند آن را حمل کنند. وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ، و آن انسانی که آن را حمل کرد، ابو فلان بود.
الصّادق ( الْأَمَانَهًُْ الْوَلَایَهًُْ وَ الْإِنْسَانُ أَبُوالشُّرُورِ الْمُنَافِقُ.
امام صادق ( منظور از الْأَمانَةَ، ولایت و منظور از الْإِنْسانُ، پدر شرارت‌ها و [همان] انسان منافق است.
علی‌بن‌إبراهیم ( الْأَمَانَهًُْ هِیَ الْإِمَامَهًُْ وَ الْأَمْرُ وَ النَّهْیُ وَ الدَّلِیلُ عَلَی أَنَّ الْأَمَانَهًَْ هِیَ الْإِمَامَهًُْ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ لِلْأَئِمَّهًِْ إِنَّ اللهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلی أَهْلِها یَعْنِی الْإِمَامَهًَْ وَ الْأَمَانَهًُْ الْإِمَامَهًُْ عُرِضَتْ عَلَی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبَالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها قَالَ أَبَیْنَ أَنْ یَدَعُوهَا أَوْ یَغْصِبُوهَا أَهْلَهَا وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ أَیِ الْأَوَّلُ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولًا لِیُعَذِّبَ اللهُ الْمُنافِقِینَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْمُشْرِکِینَ وَ الْمُشْرِکاتِ وَ یَتُوبَ اللهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحِیماً.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( منظور از آن الْأَمانَةَ، امامت و امر و نهی است و دلیل اینکه منظور از امانت، امامت می‌باشد، آیه‌ی خداوند به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به صاحبانش بدهید!. (نساء/۵۸) است که امانت در آن به‌معنای امامت می‌باشد. پس منظور از الْأَمانَةَ، امامت است که بر آسمان‌ها، زمین و کوهها عرضه شد؛ امّا آنها از به دوش‌کشیدن آن امتناع ورزیدند و از اینکه مدّعی آن امانت شوند یا آن را از اهل آن به زور بگیرند، ابا نمودند وَ أَشْفَقْنَ مِنْهَا وَ حَمَلَهَا الْإِنسَانُ یعنی اوّلی إِنَّهُ کَانَ ظَلُومًا جَهُولًا* لِیُعَذِّبَ اللهُ الْمنَافِقِینَ وَالمُنَافِقَاتِ وَالمُشْرِکِینَ وَالْمشْرِکَاتِ وَ یَتُوبَ اللهُ عَلَی المُؤْمِنِینَ وَالمُؤْمِنَاتِ وَکَانَ اللهُ غَفُورًا رَّحِیمًا.
أمیرالمؤمنین ( عن محمدبن‌الحنفیه عَنْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (فِی قَوْلِهِ تَعَالَی إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَرَضَ اللَّهُ أَمَانَتِی عَلَی السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ بِالثَّوَابِ وَ الْعِقَابِ فَقُلْنَ رَبَّنَا لَا نَحْمِلَنَّهَا بِالثَّوَابِ وَ الْعِقَابِ لَکِنَّهَا نَحْمِلُهَا بِلَا ثَوَابٍ وَ لَا عِقَابٍ وَ إِنَّ اللَّهَ عَرَضَ أَمَانَتِی وَ وَلَایَتِی عَلَی الطُّیُورِ فَأَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِهَا الْبُزَاهًُْ الْبِیضُ وَ الْقَنَابِرُ وَ أَوَّلُ مَنْ جَحَدَهَا الْبُومُ وَ الْعَنْقَاءُ فَلَعَنَهُمَا اللَّهُ تَعَالَی مِنْ بَیْنِ الطُّیُورِ فَأَمَّا الْبُومُ فَلَا تَقْدِرُ أَنْ تَظْهَرَ بِالنَّهَارِ لِبُغْضِ الطَّیْرِ لَهَا وَ أَمَّا الْعَنْقَاءُ فَغَابَتْ فِی الْبِحَارِ لَا تُرَی وَ إِنَّ اللَّهَ عَرَضَ أَمَانَتِی عَلَی الْأَرَضِینَ فَکُلُّ بُقْعَهًٍْ آمَنَتْ بِوَلَایَتِی جَعَلَهَا طَیِّبَهًًْ زَکِیَّهًًْ وَ جَعَلَ نَبَاتَهَا وَ ثَمَرَتَهَا حُلْواً عَذْباً وَ جَعَلَ مَاءَهَا زُلَالًا وَ کُلُّ بُقْعَهًٍْ جَحَدَتْ إِمَامَتِی وَ أَنْکَرَتْ وَلَایَتِی جَعَلَهَا سَبِخاً وَ جَعَلَ نَبَاتَهَا مُرّاً عَلْقَماً وَ جَعَلَ ثَمَرَهَا الْعَوْسَجَ وَ الْحَنْظَلَ وَ جَعَلَ مَاءَهَا مِلْحاً أُجَاجاً ثُمَّ قَالَ وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ یَعْنِی أُمَّتَکَ یَا مُحَمَّدُ (وَلَایَهًَْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (وَ إِمَامَتَهُ بِمَا فِیهَا مِنَ الثَّوَابِ وَ الْعِقَابِ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً لِنَفْسِهِ جَهُولًا لِأَمْرِ رَبِّهِ مَنْ لَمْ یُؤَدِّهَا بِحَقِّهَا فَهُوَ ظَلُومٌ غَشُومٌ.
امام علی ( محمدبن‌حنفیه از امیرالمؤمنین (روایت می‌کند که پیرامون تفسیر آیه: إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ فرمود: «خداوند، امانت مرا به همراه ثواب و عقابش بر هفت آسمان عرضه داشت و آنها عرض کردند: پروردگارا! ما آن امانت را به همراه ثواب و عقابش برعهده نمی‌گیریم، بلکه آن را بدون ثواب و عقابش عهده‌دار می‌شویم. و خداوند، امانت و ولایت مرا بر پرندگان عرضه داشت. پس اوّلین پرندگانی که به آن ایمان آوردند، شاهین‌ها و چکاوک‌ها و اوّلین پرندگانی که آن را انکار نمودند، جغد و سیمرغ بودند. پس خداوند متعال آن دو را از میان پرندگان لعنت فرمود و بدین‌سبب جغد نمی‌تواند به خاطر آنکه پرندگان دیگر با او دشمن هستند، در روز آشکار شود و سیمرغ در دریاها پنهان است و دیده نمی‌شود و خداوند، امانت مرا بر زمین عرضه داشت و هر تکه‌ای از زمین که به ولایت و امانت من ایمان آورد، خداوند آن را نیکو، با برکت و پاک قرار داد و گیاهان و میوه‌های آن را شیرین و گوارا گردانید و آب آن را زلال و شفاف قرار داد و هر تکه‌ای از زمین که منکر امانت من شد و ولایت مرا انکار نمود، خداوند آن را شور گردانید و گیاهان آن را تلخ و بدمزه قرار داد و میوه‌های آن را خار درخت (تمشک) و حنظل (هندوانه ابوجهل) گردانید و آب آن را شور و تلخ گردانید». سپس حضرت علی (فرمود: «منظور از وَ حَمَلَهَا الْإِنسَانُ امّت تو است ای محمّد (! و منظور از آن امانت، ولایت امیرالمؤمنین (و امامت او به همراه ثواب و عقاب آن است. إِنَّهُ کَانَ ظَلُومًا یعنی به خودش جَهُولًا یعنی به امر پروردگارش، هرکسی به حقّ آن امانت وفا نکند، ستمگر و ظالم است».
الرّضا ( مِنْ کِتَابِ النَّشْرِ وَ الطَّیِّ عَنِ الرِّضَا (فِی خَبَرٍ طَوِیلٍ فِی فَضْلِ یَوْمِ الْغَدِیرِ قَالَ: وَ فِی یَوْمِ الْغَدِیرِ عَرَضَ اللَّهُ الْوَلَایَهًَْ عَلَی أَهْلِ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ فَسَبَقَ إِلَیْهَا أَهْلُ السَّمَاءِ السَّابِعَهًِْ فَزَیَّنَ بِهَا الْعَرْشَ ثُمَّ سَبَقَ إِلَیْهَا أَهْلُ السَّمَاءِ الرَّابِعَهًِْ فَزَیَّنَهَا بِالْبَیْتِ الْمَعْمُورِ ثُمَّ سَبَقَ إِلَیْهَا أَهْلُ السَّمَاءِ الدُّنْیَا فَزَیَّنَهَا بِالْکَوَاکِبِ ثُمَّ عَرَضَهَا عَلَی الْأَرَضِینَ فَسَبَقَتْ إِلَیْهَا مَکَّهًُْ فَزَیَّنَهَا بِالْکَعْبَهًِْ ثُمَّ سَبَقَتْ إِلَیْهَا الْمَدِینَهًُْ فَزَیَّنَهَا بِالْمُصْطَفَی مُحَمَّدٍ (ثُمَّ سَبَقَتْ إِلَیْهَا الْکُوفَهًُْ فَزَیَّنَهَا بِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (وَ عَرَضَهَا عَلَی الْجِبَالِ فَأَوَّلُ جَبَلٍ أَقَرَّ بِذَلِکَ ثَلَاثَهًُْ أَجْبَالٍ الْعَقِیقُ وَ جَبَلُ الْفَیْرُوزَجِ وَ جَبَلُ الْیَاقُوتِ فَصَارَتْ هَذِهِ الْجِبَالُ جِبَالَهُنَّ وَ أَفْضَلَ الْجَوَاهِرِ وَ سَبَقَتْ إِلَیْهَا جِبَالٌ أُخَرُ فَصَارَتْ مَعَادِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ وَ مَا لَمْ یُقِرَّ بِذَلِکَ وَ لَمْ یَقْبَلْ صَارَتْ لَا تُنْبِتُ شَیْئاً وَ عُرِضَتْ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ عَلَی الْمِیَاهِ فَمَا قَبِلَ مِنْهَا صَارَ عَذْباً وَ مَا أَنْکَرَ صَارَ مِلْحاً أُجَاجاً وَ عَرَضَهَا فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ عَلَی النَّبَاتِ فَمَا قَبِلَهُ صَارَ حُلْواً طَیِّباً وَ مَا لَمْ یَقْبَلْ صَارَ مُرّاً ثُمَّ عَرَضَهَا فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ عَلَی الطَّیْرِ فَمَا قَبِلَهَا صَارَ فَصِیحاً مُصَوِّتاً وَ مَا أَنْکَرَهَا صَارَ أَحَرَّ أَلْکَن.
امام رضا ( در روز غدیر خداوند ولایت علی را به اهل آسمان‌های هفتگانه عرضه داشت. اهالی آسمان هفتم از همه پیشی گرفتند و به همین جهت آن آسمان را به عرش آراست. سپس اهل آسمان چهارم؛ پس آن را با بیت المعمور آراست. بعد اهل آسمان دنیا؛ پس آن را به وسیله ستارگان آراست. سپس آن را بر زمین‌ها عرضه داشت؛ مکه از همه سبقت گرفت و مکه را به وسیله کعبه آراست. بعد مدینه سبقت گرفت و آن را به وسیله محمّد مصطفی (بیاراست. بعد کوفه؛ آنجا را به وسیله امیرالمؤمنین (زینت بخشید. سپس آن را بر کوه ها عرضه داشت؛ جلوتر از همه سه کوه پیشی گرفتند: عقیق و فیروزه و یاقوت. پس این ها شدند معادن این گوهرها و بهترین جواهر و بعد کوه های دیگر پذیرفتند که معدن طلا و نقره شدند و هر چه اقرار نیاورد و نپذیرفت، در او چیزی نرویید. در آن روز ولایت را بر آب ها عرضه داشت؛ هر آبی که قبول کرد شیرین شد و هر آبی که نپذیرفت، شور و تلخ شد. و آن را بر گیاهان عرضه داشت؛ هر چه قبول کرد، شیرین و خوب شد و هر چه نپذیرفت، تلخ شد. سپس در آن روز ولایت را بر پرندگان عرضه داشت؛ هر کدام که قبول کردند فصیح و خوش صدا شدند و هر کدام که انکار کردند، گنگ و لال شدند.
الرّسول ( عَنْ فَاطِمَهًَْ الزَّهْرَاءِ (قَالَتْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (لَمَّا عُرِجَ بِی إِلَی السَّمَاءِ صِرْتُ إِلَی سِدْرَهًِْ الْمُنْتَهَی فَکانَ قابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنی فَأَبْصَرْتُهُ بِقَلْبِی وَ لَمْ أَرَهُ بِعَیْنِی فَسَمِعْتُ أَذَاناً مَثْنَی مَثْنَی وَ إِقَامَهًًْ وَتْراً وَتْراً فَسَمِعْتُ مُنَادِیاً یُنَادِی یَا مَلَائِکَتِی وَ سُکَّانَ سَمَاوَاتِی وَ أَرْضِی وَ حَمَلَهًَْ عَرْشِی اشْهَدُوا أَنِّی لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا وَحْدِی لَا شَرِیکَ لِی قَالُوا شَهِدْنَا وَ أَقْرَرْنَا قَالَ اشْهَدُوا یَا مَلَائِکَتِی وَ سُکَّانَ سَمَاوَاتِی وَ أَرْضِی وَ حَمَلَهًَْ عَرْشِی أَنَّ مُحَمَّداً (عَبْدِی وَ رَسُولِی قَالُوا شَهِدْنَا وَ أَقْرَرْنَا قَالَ اشْهَدُوا یَا مَلَائِکَتِی وَ سُکَّانَ سَمَاوَاتِی وَ أَرْضِی وَ حَمَلَهًَْ عَرْشِی أَنَّ عَلِیّاً وَلِیِّی وَ وَلِیُّ رَسُولِی وَ وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ بَعْدَ رَسُولِی (قَالُوا شَهِدْنَا وَ أَقْرَرْنَا قَالَ عَبَّادُ بْنُ صُهَیْبٍ قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (وَ کَانَ ابْن عباس‌ُ إِذَا ذَکَرَ هَذَا الْحَدِیثَ قَالَ إِنَّا لَنَجِدُهُ فِی کِتَابِ اللَّه إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولًا.
پیامبر ( حضرت زهرا (فرمود: پیامبر اکرم (فرمود: «وقتی مرا به آسمان‌ها بالا بردند به سدرهًْ‌المنتهی رسیدم که به فاصله‌ی یک زه کمان یا کمتر قرار داشتم با دل دیدم نه با چشم، یک اذان شنیدم دوتا دوتا و اقامه یکی‌یکی شنیدم. منادی ندا کرد: ملائکه من و ساکنان آسمان‌ها و زمین و حاملین عرشم گواهی دهید که من الله هستم که خدایی جز من نیست یکتایم و شریکی ندارم. گفتند: «گواهیم و اقرار داریم». ملائکه من و ساکنان آسمان‌ها و زمین و حاملین عرشم گواهی دهید که محمّد (بنده و پیامبر من است. گفتند: «گواهیم و اقرار داریم» فرمود: ملائکه ساکنان آسمان‌ها و زمین و حاملین عرشم! گواهی دهید که علی (ولیّ من و ولیّ رسول من و ولیّ مؤمنین است بعد از پیامبر (گفتند گواهی می‌دهیم و اقرار داریم. عبّادبن‌صهیب از حضرت صادق (نقل کرد: «حضرت باقر (فرمود: «ابن‌عبّاس (هر وقت یاد از این حدیث می‌کرد، می‌گفت: «ما این مطلب را در قرآن می‌یابیم، إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولا».
أمیرالمؤمنین ( عن امیرالمؤمنین (حدیث طویل یقول فیه (لبعض الزنادقهًْ و قد قال و أَجِدُهُ یَقُولُ إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولًا فَمَا هَذِهِ الْأَمَانَهًُْ وَ مَنْ هَذَا الْإِنْسَانُ وَ لَیْسَ مِنْ صِفَهًِْ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ التَّلْبِیسُ عَلَی عِبَادِهِ ... أَمَّا الْأَمَانَهًُْ الَّتِی ذَکَرْتُهَا فَهِیَ الْأَمَانَهًُْ الَّتِی لَا تَجِبُ وَ لَا یَجُوزُ أَنْ تَکُونَ إِلَّا فِی الْأَنْبِیَاءِ وَ أَوْصِیَائِهِمْ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی ائْتَمَنَهُمْ عَلَی خَلْقِهِ وَ جَعَلَهُمْ حُجَجاً فِی أَرْضِهِ فَبِالسَّامِرِیِّ وَ مَنِ اجْتَمَعَ مَعَهُ وَ أَعَانَهُ مِنَ الْکُفَّارِ عَلَی عِبَادَهًِْ الْعِجْلِ عِنْدَ غَیْبَهًِْ مُوسَی (... قَالَ النَّبِیُّ (مَنِ اسْتَنَّ سُنَّهًَْ حَقٍّ کَانَ لَهُ أَجْرُهَا وَ أَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًْ وَ مَنِ اسْتَنَّ سُنَّهًَْ بَاطِلٍ کَانَ عَلَیْهِ وِزْرُهَا وَ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًْ.
امام علی ( حدیثی طولانی از امیرالمؤمنین (روایت شده است که حضرت در آن به زندیقی پاسخ فرموده است از جمله اینکه زندیق گفت: ... و یافته ام که می گوید: إِنَّا عَرَضْنَا الْامّانَةَ عَلَی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبَالِ فَأَبَیْنَ أَن یَحْمِلْنَهَا وَ أَشْفَقْنَ مِنْهَا وَ حَمَلَهَا الْإِنسَانُ إِنَّهُ کَانَ ظَلُومًا جَهُولًا این امانت چیست؟ و این انسان چه کسی می‌باشد؟ و خداوند عزیز و علیم منزّه از تلبیس بر بندگان است». حضرت فرمود: «امّا امّانتی که از آن یاد کردی؛ آن، امّانتی است که نبایست و روا نیست که جز در پیامبران (و اوصیای ایشان (باشد؛ چرا که خداوند تبارک‌وتعالی آنان را امنای خود بر آفریدگانش و حجّت های خود در زمینش قرار داده است. پس به هنگام غیبت موسی (جایگاه او در میان توده‌ی مردم، به سامری و کافرانی که با او گرد آمدند و او را در پرستش گوساله یاری دادند، نرسید ... از این رو پیامبر اکرم (فرمود: هر کس سنّت حقّی را در پیش گیرد، پاداش آن سنّت و پاداش کسانی که بدان عمل می کنند، تا به روز قیامت از برای اوست و هر کس سنّت باطلی را در پیش گیرد، سنگینی بار آن سنّت و سنگینی بار کسانی که بدان عمل می کنند، تا به روز قیامت بر دوش اوست».
أمیرالمؤمنین ( إِنَّ اللَّهَ عَرَضَ وَلَایَتِی عَلَی أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ عَلَی أَهْلِ الْأَرْضِ أَقَرَّ بِهَا مَنْ أَقَرَّ وَ أَنْکَرَهَا مَنْ أَنْکَرَ أَنْکَرَهَا یُونُسُ فَحَبَسَهُ اللَّهُ فِی بَطْنِ الْحُوتِ حَتَّی أَقَرَّ بِهَا.
امام علی ( از امیرمؤمنان حضرت علی (روایت کرده است که ایشان فرمود: «خداوند، ولایت مرا بر آسمانیان و زمینیان عرضه نمود، گروهی به آن اقرار کردند و گروهی از آن سر باز زدند. یونس (از آن سر باز زد و خداوند او را در شکم ماهی زندانی کرد تا اینکه زبان به اقرار ولایت من گشود».
الصّادق ( مَا مِنْ شَیْءٍ وَ لَا مِنْ آدَمِیٍّ وَ لَا إِنْسِیٍّ وَ لَا جِنِّیٍّ وَ لَا مَلَکٍ فِی السَّمَاوَاتِ إِلَّا وَ نَحْنُ الْحُجَجُ عَلَیْهِمْ وَ مَا خَلَقَ اللَّهُ خَلْقاً إِلَّا وَ قَدْ عُرِضَ وَلَایَتُنَا عَلَیْهِ وَ احْتُجَّ بِنَا عَلَیْهِ فَمُؤْمِنٌ بِنَا وَ کَافِرٌ وَ جَاحِدٌ حَتَّی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبَالِ الْآیَهًَْ.
امام صادق ( سلیمان بن خالد گفت: از حضرت صادق (شنیدم که می‌فرمود: هیچ چیز نه از آدم و نه انس و نه جن و نه ملک در آسمان‌ها نیست، مگر اینکه ما حجّت بر آنها هستیم. هیچ آفریده‌ای را خدا نیافرید، مگر این که ولایت ما را بر او عرضه داشت و به وسیله ما بر او حجت را تمام کرد. بعضی ایمان به ما دارند و بعضی کافر و منکرند، حتّی آسمان‌ها و زمین و کوهها.
الرّسول ( عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ قَالَ: رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ (وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ یَا عَلِیُّ (مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِیّاً إِلَّا وَ قَدْ دَعَاهُ إِلَی وَلَایَتِکَ طَائِعاً أَوْ کَارِهاً.
پیامبر ( ابوسعید خدری نقل می‌کند: یا علی (خداوند پیامبری را مبعوث نکرد مگر اینکه او را دعوت به ولایت تو کرد چه بخواهد و چه نخواهد.
الرّسول ( عَنْ حُذَیْفَهًَْ بْنِ أَسِیدٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (مَا تَکَامَلَتِ النُّبُوَّهًُْ لِنَبِیٍّ فِی الْأَظِلَّهًِْ حَتَّی عُرِضَتْ عَلَیْهِ وَلَایَتِی وَ وَلَایَهًُْ أَهْلِ بَیْتِی وَ مَثُلُوا لَهُ فَأَقَرُّوا بِطَاعَتِهِمْ وَ وَلَایَتِهِمْ.
پیامبر ( حذیفه‌بن‌سعید گوید: پیامبر اکرم (فرمود: «نبوّت هیچ پیامبری در عالم أظله تکمیل نشد مگر اینکه ولایت من و ولایت اهل بیتم بر او عرضه شد و تمثال آنها برای آن پیامبر مجسّم شد، پس اقرار به طاعت و ولایت آنها نمودند».
الصّادق ( قال ابوعبدالله (یَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ عِنْدَنَا سِرّاً مِنْ سِرِّ اللَّهِ وَ عِلْماً مِنْ عِلْمِ اللَّهِ لَا یَحْتَمِلُهُ مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ وَ لَا مُؤْمِنٌ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِیمَانِ وَ اللَّهِ مَا کَلَّفَ اللَّهُ أَحَداً ذَلِکَ الْحِمْلَ غَیْرَنَا وَ لَا اسْتَعْبَدَ بِذَلِکَ أَحَداً غَیْرَنَا وَ إِنَّ عِنْدَنَا سِرّاً مِنْ سِرِّ اللَّهِ وَ عِلْماً مِنْ عِلْمِ اللَّهِ أَمَرَنَا اللَّهُ بِتَبْلِیغِهِ فَبَلَّغْنَا عَنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَا أَمَرَنَا بِتَبْلِیغِهِ مَا نَجِدُ لَهُ مَوْضِعاً وَ لَا أَهْلًا وَ لَا حَمَّالَهًًْ یَحْمِلُونَهُ حَتَّی خَلَقَ اللَّهُ لِذَلِکَ أَقْوَاماً خُلِقُوا مِنْ طِینَهًٍْ خُلِقَ مِنْهَا مُحَمَّدٌ (وَ ذُرِّیَّتُهُ وَ مِنْ نُورٍ خَلَقَ اللَّهُ مِنْهُ مُحَمَّداً (وَ ذُرِّیَّتَهُ وَ صَنَعَهُمْ بِفَضْلِ صُنْعِ رَحْمَتِهِ الَّتِی صَنَعَ مِنْهَا مُحَمَّداً ص فَبَلَّغْنَاهُمْ عَنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَا أَمَرَنَا بِتَبْلِیغِهِ فَقَبِلُوهُ وَ احْتَمَلُوا ذَلِکَ وَ بَلَغَهُمْ ذَلِکَ عَنَّا فَقَبِلُوهُ وَ احْتَمَلُوهُ وَ بَلَغَهُمْ ذِکْرُنَا فَمَالَتْ قُلُوبُهُمْ إِلَی مَعْرِفَتِنَا وَ حَدِیثِنَا فَلَوْ لَا أَنَّهُمْ خُلِقُوا مِنْ هَذَا لَمَا کَانُوا کَذَلِکَ وَ لَا وَ اللَّهِ مَا احْتَمَلُوهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ قَوْماً لِجَهَنَّمَ وَ النَّارِ فَأَمَرَنَا أَنْ نُبَلِّغَهُمْ کَمَا بَلَّغْنَاهُمْ فَاشْمَأَزُّوا مِنْ ذَلِکَ وَ نَفَرَتْ قُلُوبُهُمْ وَ رَدُّوهُ عَلَیْنَا وَ لَمْ یَحْتَمِلُوهُ وَ کَذَّبُوا بِهِ وَ قَالُوا ساحِرٌ کَذَّابٌ فَ طَبَعَ اللَّهُ عَلی قُلُوبِهِمْ وَ أَنْسَاهُمْ ذَلِکَ ثُمَّ أَطْلَقَ اللَّهُ لِسَانَهُمْ بِبَعْضِ الْحَقِّ فَهُمْ یَنْطِقُونَ بِهِ وَ قُلُوبُهُمْ مُنْکِرَهًٌْ لِیَکُونَ ذَلِکَ دَفْعاً عَنْ أَوْلِیَائِهِ وَ أَهْلِ طَاعَتِهِ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ مَا عُبِدَ اللَّهُ فِی أَرْضِهِ فَأَمَرَنَا بِالْکَفِّ عَنْهُمْ وَ الْکِتْمَانِ مِنْهُمْ فَاکْتُمُوا مِمَّنْ أَمَرَ اللَّهُ بِالْکَفِّ عَنْهُمْ وَ اسْتُرُوا عَمَّنْ أَمَرَ اللَّهُ بِالسَّتْرِ وَ الْکِتْمَانِ مِنْهُمْ قَالَ ثُمَّ رَفَعَ یَدَهُ وَ بَکَی وَ قَالَ اللَّهُمَ إِنَّ هؤُلاءِ لَشِرْذِمَهًٌْ قَلِیلُونَ فَاجْعَلْ مَحْیَاهُمْ مَحْیَانَا وَ مَمَاتَهُمْ مَمَاتَنَا وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیْهِمْ عَدُوّاً لَکَ فَتَفْجَعَنَا بِهِمْ فَإِنَّکَ إِنْ فَجَعْتَنَا بِهِمْ لَمْ تُعْبَدْ أَبَداً فِی أَرْضِکَ.
امام صادق ( حسن‌بن‌کبش در کتابش به اسناد خود از ابابصیر نقل کرده که امام صادق (فرمود: «ای ابامحمّد! سرّی از اسرار خدا و علمی از علم خدا در پیش ماست که ملک مقرّب و نبیّ مرسل و مؤمنی که خداوند قلبش را برای ایمان آزموده نیز، تاب آن را ندارند. به خدا قسم، خدا کسی جز ما را مکلّف به حمل آن ننموده و کسی جز ما را متعبّد به آن نکرده است. و پیش ما سرّی از اسرار خدا و علمی از علم خداست که خداوند دستور تبلیغ آن را به ما داده است و ما از جانب خدا، آنچه را که دستور رساندنش را داده بود، رساندیم، ولی محل و موضع و اهل و حاملی نیافتیم که آن را بردارد، تا اینکه خداوند گروه هایی برای آن آفرید که از سرشتی که محمّد (و ذریّه‌اش را از آن آفریده و از نوری که محمّد و خاندانش را از آن آفریده، آفریده شدند و آن ها را به رحمتی که محمّد (را به آن آراست، آراسته نمود. آنچه که خداوند عزّوجلّ دستور تبلیغش را داده بود، به آن ها رساندیم و پذیرفتند و تاب آوردند، و به آن سرّ را از جانب ما به آن ها رساند آن را پذیرفتند و تاب آوردند و ذکر ما را به ایشان رساند و دل های آن ها متمایل به معرفت و حدیث ما شد. اگر سرشت آن ها چنین نبود این طور نبودند نه به خدا قسم، تاب نمی‌آوردند. سپس فرمودند: خداوند گروهی را برای جهنّم و آتش آفرید و به ما دستور داد، همان طور که به گروه قبلی رساندیم، به آن ها نیز برسانیم، ولی این ها از آن مشمئز و بیزار شدند و به خودمان برگرداندند و تاب نیاوردند و تکذیب کردند؛ گفتند: ساحر و دروغ گو است. خدا هم بر دلهای آن ها مهر زد و آن ها را به فراموشی واداشت. بعد زبانشان را به مقداری از حق بازگذاشت، آن ها به زبان می‌آورند، ولی در دل منکرند. تا بدین وسیله از اولیای خدا و اهل طاعتش محافظت شود. اگر چنین نبود، خدا در زمین پرستش نمی‌شد. ما دستور داریم از آن ها منع کنیم و این مطلب را پوشیده بداریم. شما نیز از کسانی که خدا دستور کتمان از آن ها را داده کتمان کنید و از کسانی که خدا دستور به پوشاندن از آن ها داده پوشیده بدارید و کتمان کنید. سپس دست خود را بلند نمودند و گریه کردند و فرمودند: خدایا دوستان ما گروهی اندکند، زندگی آن ها را زندگی ما و مرگشان را مرگ ما قرار ده و دشمن خود را بر آن ها چیره مکن که گرفتار اندوه و مصیبت آن ها شویم؛ که اگر ما را به مصیبت و اندوه آن ها مبتلا کنی، در زمین پرستش نخواهی شد».
الصّادق ( إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ الْأَرْوَاحَ قَبْلَ الْأَجْسَادِ بِأَلْفَیْ عَامٍ فَجَعَلَ أَعْلَاهَا وَ أَشْرَفَهَا أَرْوَاحَ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهًَْ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ الْأَئِمَّهًِْ بَعْدَهُمْ (فَعَرَضَهَا عَلَی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبَالِ فَغَشِیَهَا نُورُهُمْ فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لِلسَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبَالِ هَؤُلَاءِ أَحِبَّائِی وَ أَوْلِیَائِی وَ حُجَجِی عَلَی خَلْقِی وَ أَئِمَّهًُْ بَرِیَّتِی مَا خَلَقْتُ خَلْقاً هُوَ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْهُمْ لَهُمْ وَ لِمَنْ تَوَلَّاهُمْ خَلَقْتُ جَنَّتِی وَ لِمَنْ خَالَفَهُمْ وَ عَادَاهُمْ خَلَقْتُ نَارِی فَمَنِ ادَّعَی مَنْزِلَتَهُمْ مِنِّی وَ مَحَلَّهُمْ مِنْ عَظَمَتِی عَذَّبْتُهُ عَذَاباً لَا أُعَذِّبُهُ أَحَداً مِنَ الْعَالَمِینَ وَ جَعَلْتُهُ وَ الْمُشْرِکِینَ فِی أَسْفَلِ دَرْکٍ مِنْ نَارِی وَ مَنْ أَقَرَّ بِوَلَایَتِهِمْ وَ لَمْ یَدَّعِ مَنْزِلَتَهُمْ مِنِّی وَ مَکَانَهُمْ مِنْ عَظَمَتِی جَعَلْتُهُ مَعَهُمْ فِی رَوْضَاتِ جَنَّاتِی وَ کَانَ لَهُمْ فِیهَا مَا یَشَاءُونَ عِنْدِی وَ أَبَحْتُهُمْ کَرَامَتِی وَ أَحْلَلْتُهُمْ جِوَارِی وَ شَفَّعْتُهُمْ فِی الْمُذْنِبِینَ مِنْ عِبَادِی وَ إِمَائِی فَوَلَایَتُهُمْ أَمَانَهًٌْ عِنْدَ خَلْقِی فَأَیُّکُمْ یَحْمِلُهَا بِأَثْقَالِهَا وَ یَدَّعِیهَا لِنَفْسِهِ دُونَ خَیْرَاتِی فَأَبَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ الْجِبَالُ أَنْ یَحْمِلْنَهَا وَ أَشْفَقْنَ مِنِ ادِّعَاءِ مَنْزِلَتِهَا وَ تَمَنِّی مَحَلِّهَا مِنْ عَظَمَهًِْ رَبِّهَا فَلَمَّا أَسْکَنَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ آدَمَ (وَ زَوْجَتَهُ الْجَنَّهًَْ قَالَ لَهُمَا کُلا مِنْها رَغَداً حَیْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ یَعْنِی شَجَرَهًَْ الْحِنْطَهًِْ فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمِینَ فَنَظَرَ إِلَی مَنْزِلَهًِْ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهًَْ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ الْأَئِمَّهًِْ (بَعْدَهُمْ فَوَجَدَاهَا أَشْرَفَ مَنَازِلِ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ فَقَالَا یَا رَبَّنَا لِمَنْ هَذِهِ الْمَنْزِلَهًُْ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ ارْفَعَا رُءُوسَکُمَا إِلَی سَاقِ عَرْشِی فَرَفَعَا رُءُوسَهُمَا فَوَجَدَا اسْمَ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهًَْ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِوَ الْأَئِمَّهًِْ (مَکْتُوبَهًًْ عَلَی سَاقِ الْعَرْشِ بِنُورٍ مِنْ نُورِ الْجَبَّارِ جَلَّ جَلَالُهُ فَقَالَا یَا رَبَّنَا مَا أَکْرَمَ أَهْلَ هَذِهِ الْمَنْزِلَهًِْ عَلَیْکَ وَ مَا أَحَبَّهُمْ إِلَیْکَ وَ مَا أَشْرَفَهُمْ لَدَیْکَ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ لَوْلَاهُمْ مَا خَلَقْتُکُمَا هَؤُلَاءِ خَزَنَهًُْ عِلْمِی وَ أُمَنَائِی عَلَی سِرِّی إِیَّاکُمَا أَنْ تَنْظُرَا إِلَیْهِمْ بِعَیْنِ الْحَسَدِ وَ تَتَمَنَّیَا مَنْزِلَتَهُمْ عِنْدِی وَ مَحَلَّهُمْ مِنْ کَرَامَتِی فَتَدْخُلَا بِذَلِکَ فِی نَهْیِی وَ عِصْیَانِی ... فَهَبَطَا مَوْکُولَیْنَ إِلَی أَنْفُسِهِمَا فِی طَلَبِ الْمَعَاشِ فَلَمَّا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْهِمَا جَاءَهُمَا جَبْرَئِیلُ (فَقَالَ لَهُمَا إِنَّکُمَا إِنَّمَا ظَلَمْتُمَا أَنْفُسَکُمَا بِتَمَنِّی مَنْزِلَهًِْ مَنْ فُضِّلَ عَلَیْکُمَا فَجَزَاؤُکُمَا مَا قَدْ عُوقِبْتُمَا بِهِ مِنَ الْهُبُوطِ مِنْ جِوَارِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِلَی أَرْضِهِ فَسَلَا رَبَّکُمَا بِحَقِّ الْأَسْمَاءِ الَّتِی رَأَیْتُمُوهَا عَلَی سَاقِ الْعَرْشِ حَتَّی یَتُوبَ عَلَیْکُمَا فَقَالَا اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُکَ بِحَقِّ الْأَکْرَمِینَ عَلَیْکَ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهًَْ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ الْأَئِمَّهًِْ (إِلَّا تُبْتَ عَلَیْنَا وَ رَحِمْتَنَا فَتَابَ اللَّهُ عَلَیْهِمَا إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ فَلَمْ تَزَلْ أَنْبِیَاءُ اللَّهِ بَعْدَ ذَلِکَ یَحْفَظُونَ هَذِهِ الْأَمَانَهًَْ وَ یُخْبِرُونَ بِهَا أَوْصِیَاءَهُمْ وَ الْمُخْلَصِینَ مِنْ أُمَمِهِمْ فَیَأْبَوْنَ حَمْلَهَا وَ یُشْفِقُونَ مِنِ ادِّعَائِهَا وَ حَمَلَهَا الْإِنْسَانُ الَّذِی قَدْ عُرِفَ فَأَصْلُ کُلِّ ظُلْمٍ مِنْهُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولاً.
امام صادق ( خداوند تبارک‌وتعالی، دوهزار سال پیش از آنکه جسم‌ها را بیافریند، روح‌ها را آفرید و ارواح محمّد، علی، فاطمه، حسن، حسین و امامان پس از آنها (را برترین و شریف‌ترین آن ارواح قرار داد و ارواح آنها را بر آسمان‌ها، زمین و کوهها عرضه داشت و نور آنها، آسمان‌ها، زمین و کوهها را پوشاند. خداوند تبارک‌وتعالی به آسمان‌ها، زمین و کوهها فرمود: «اینان دوستان، اولیا و حجّتهای من بر خلقم، و امامان آفریدگانم هستند. تا به حال مخلوقی را محبوب‌تر از آنان نزد خود نیافریدم. به خاطر آنان و به خاطر کسانی که ولایت آنان را برگزیدند، بهشت خود و به خاطر کسانی که با آنان مخالفت و دشمنی ورزیدند، آتش جهنّم خود را آفریدم. پس هرکسی را که ادّعا کند که دارای منزلت آنان نزد من و جایگاه آنان نزد عظمت من است، او را مجازاتی می‌کنم که احدی از جهانیان را چنان مجازات نکرده باشم!. (مائده/۱۱۵). و او را به همراه مشرکان، در درک اسفل از آتش جهنّم خود قرار می‌دهم و هرکسی را که به ولایت آنان اذعان کند و ادّعا نکند که دارای منزلت آنان نزد من و صاحب جایگاه آنان نزد عظمت من است، به همراه آنان در باغ‌های بهشت خود قرار می‌دهم و هرچه را نزد من می‌خواهند، در بهشت برایشان فراهم می‌باشد. من کرامت خود را به آنان ارزانی داشتم و آنان را در جوار خود برنشاندم و آنان را شفیع بندگان و کنیزان گناهکار خود قرار دادم. بنابراین ولایت آنان، امانتی نزد خلق من است. پس کدام‌یک از شما این امانت را با سنگینی‌هایش بر دوش می‌کشد و آن را برای خود و نه برای برگزیدگانم، ادّعا می‌کند؟ پس آسمان‌ها، زمین و کوهها از حمل آن سر برتافتند، و از آن هراسیدند. و از اینکه مدّعی منزلت آن شوند و جایگاه آن را نزد عظمت پروردگارشان آرزو کنند، هراسیدند. چون خداوند عزّوجلّ، آدم (و همسرش را در بهشت ساکن نمود و به آن دو فرمود: و از [نعمت‌های] آن، از هرجا می‌خواهید، گوارا بخورید [امّا] نزدیک این درخت نشوید. (بقره/۳۵). که از ستمکاران خواهید بود!. (اعراف/۱۹) آدم و همسرش به جایگاه محمّد، علی، فاطمه، حسن، حسین و امامان پس از آنان (نظر افکندند و جایگاه آنان را بهترین جایگاه‌های بهشت یافتند، عرض کردند: «پروردگارا! این منزلت برای کیست»؟ خداوند عزّوجلّ فرمود: «سرهایتان را بالا بگیرید و به ساق عرش من نگاه کنید. آن دو سر خود را بالا گرفتند و نگاه کردند و دیدند که نام محمّد، علی، فاطمه، حسن، حسین و امامان پس از آنها (با نوری از نور خداوند جبّار جلّ جلاله، بر ساق عرش نوشته شده است». پس عرض کردند: «پروردگارا! چقدر صاحبان این منزلت و جایگاه نزد تو دارای کرامت و بزرگی هستند و چقدر آنان نزد تو محبوب و شریف می‌باشند». خداوند عزّوجلّ فرمود: «اگر آنان نبودند، من شما دو نفر را نمی‌آفریدم. اینان، خزانه‌داران دانش من و امینان راز من هستند. برحذر باشید از اینکه با چشم حسادت به آنان نگاه کنید و منزلت آنان را نزد من و جایگاهشان را نزد کرامتم آرزو کنید که به خاطر این عمل مرتکب معصیت و آنچه از آن نهی کرده بودم می‌شوید ... پس آن دو تنزّل پیدا کردند و طلب روزی برعهده‌ی خودشان افکنده شد. پس چون خداوند خواست که توبه‌ی آن دو را بپذیرد، جبرئیل نزد آن دو رفت و فرمود: «شما تنها به این خاطر که منزلت و جایگاه کسانی را که نسبت به شما برتری داده شده‌اند آرزو کردید، به خودتان ظلم نمودید. پس سزای عمل شما این بود که از جوار خداوند عزّوجلّ به زمین او تنزّل پیدا کرده و بر آن فرود آیید و به این وسیله مجازات شوید. پس از پروردگارتان بخواهید تا به حقّ همان نام‌هایی که بر ساق عرش دیده بودید، توبه‌ی شما را بپذیرد». پس آن دو عرض کردند: «خدایا! ما به حقّ کسانی که نزد تو گرامی‌ترین افراد هستند، یعنی: محمّد، علی، فاطمه، حسن، حسین و ائمه (از تو می‌خواهیم که توبه‌ی ما را بپذیری و بر ما رحم نمایی». پس خداوند توبه‌ی آنان را پذیرفت؛ چرا که بسیار توبه‌پذیر و مهربان است. پس انبیای خداوند (پس از آدم (همچنان این امانت را نگاه داشتند و جانشینان خود و افراد مخلص امّت‌های خود را از آن آگاه می‌نمودند، و از به دوش کشیدن آن امتناع می‌ورزیدند و از ادّعا کردن آن امانت، هراس داشتند و کسی آن را برداشت که همه او را می‌شناسند. پس اصل همه ظلم‌ها تا روز قیامت از او سرچشمه می‌گیرد و منظور از آیه: إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبَالِ فَأَبَیْنَ أَن یَحْمِلْنَهَا وَ أَشْفَقْنَ مِنْهَا وَ حَمَلَهَا الْإِنسَانُ إِنَّهُ کَانَ ظَلُومًا جَهُولًا، همین است.
أمیرالمؤمنین ( فِی تَفْسِیرِ الْقُشَیْرِی: أنه کَانَ علی (إِذَا حَضَرَ وَقْتُ الصَّلَاهًِْ تَلَوَّنَ وَ تَزَلْزَلَ فَقِیلَ لَهُ مَا لَکَ فَیَقُولُ جَاءَ وَقْتُ أَمَانَهًٍْ عَرَضَهَا اللَّهُ تَعَالَی عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها ... وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ فِی ضَعْفِی فَلَا أَدْرِی أُحْسِنُ إِذَا أَدَاءَ مَا حَمَلْتُ أَمْ لَا.
امام علی ( در کتاب تفسیر قشیری آمده است: حضرت علی (هنگام فرا رسیدن وقت نماز، رنگ‌به‌رنگ می‌شد و به خود می‌لرزید. به ایشان گفته می‌شد: «شما را چه شده»؟ می‌فرمود: «وقت ادای آن امانت الهی فرا رسیده که خداوند آن را بر آسمان‌ها و زمین و کوهها عرضه نمود و آنها از حمل آن سرپیچی کرده و هراسیدند و تنها انسان آن را حمل نمود. نمی‌دانم آیا آنچه را که حمل نمودم نیکو ادا خواهم نمود، یا خیر»؟
أمیرالمؤمنین ( ثُمَّ أَدَاءِ الْأَمَانَهًِْ فَقَدْ خَابَ مَنْ لَیْسَ مِنْ أَهْلِهَا إِنَّهَا عُرِضَتْ عَلَی السَّمَاوَاتِ الْمَبْنِیَّهًِْ وَ الْأَرَضِینَ الْمَدْحُوَّهًِْ وَ الْجِبَالِ ذَاتِ الطُّولِ الْمَنْصُوبَهًِْ فَلَا أَطْوَلَ وَ لَا أَعْرَضَ وَ لَا أَعْظَمَ مِنْهَا وَ لَوِ‌امْتَنَعَ شَیْءٌ بِطُولٍ أَوْ عَرْضٍ أَوْ قُوَّهًٍْ لَامْتَنَعْنَ وَ لَکِنْ أَشْفَقْنَ مِنَ الْعُقُوبَهًِْ وَ عَقَلْنَ مَا جَهِلَ مَنْ هُوَ أَضْعَفُ مِنْهُنَّ وَ هُوَ الْإِنْسَانُ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولًا.
امام علی ( سپس پرداخت امانت که هرکه نپردازد نومید است، زیرا بر آسمان‌های ساخته و زمین گسترده و کوههای بلند واداشته پیشنهاد شد و درازتر و پهن‌تر و بزرگ‌تر از آنها نبود. و اگر درازا و پهنا و نیرو و عزّت سود داشت آنها بر می‌گرفتند، ولی از کیفرش ترسیدند و فهمیدند و آنچه نفهمید ناتوان‌تر از آنها که آدمی است، زیرا او بسیار ستمکار و بسیار نادان است.
ابن‌عبّاس ( إِنَّهَا عُرِضَتْ عَلَی نَفْسِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبَالِ فَامْتَنَعَتْ مِنْ حَمْلِهَا وَ أَشْفَقْنَ مِنْها لِأَنَّ نَفْسَ الْأَمَانَهًِْ قَدْ حَفِظَتْهَا الْمَلَائِکَهًُْ وَ الْأَنْبِیَاءُ (وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ قَامُوا بِهَا.
ابن‌عبّاس ( آن امانت بر خودِ آسمان‌ها، زمین و کوهها عرضه شد و آنها از برعهده گرفتن آن امتناع ورزیدند و از آن هراس داشتند؛ زیرا فرشتگان، انبیاء (و مؤمنان همان امانت را حفظ کرده و آن را برعهده گرفته بودند.
الصّادق ( عَن إسحاق قال: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ (عَنِ الرَّجُلِ یَبْعَثُ إِلَی الرَّجُلِ یَقُولُ لَهُ ابْتَعْ لِی ثَوْباً فَیَطْلُبُ لَهُ فِی السُّوقِ فَیَکُونُ عِنْدَهُ مِثْلُ مَا یَجِدُ لَهُ فِی السُّوقِ فَیُعْطِیهِ مِنْ عِنْدِهِ فَقَالَ لَا یَقْرَبَنَّ هَذَا وَ لَا یُدَنِّسْ نَفْسَهُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولًا وَ إِنْ کَانَ عِنْدَهُ خَیْرٌ مِمَّا یَجِدُ لَهُ فِی السُّوقِ فَلَا یُعْطِیهِ مِنْ عِنْدِهِ.
امام صادق ( اسحاق گوید: از امام صادق (پرسیدم: «شخصی به دیگری میگوید لباسی برای من بخر». او در بازار جستجو می‌کند و می‌بیند خودش نیز همانند اجناس موجود در بازار را دارد، از این‌رو از مال خودش به وی می‌دهد. امام (فرمود: «به این کار نزدیک نشود و خود را آلوده نکند [در معرض اتّهام قرار ندهد]. خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولا حتّی اگر جنس خودش بهتر از اجناس موجود در بازار باشد، از جنس خود به وی ندهد».