آیه يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللهَ عَليمٌ خَبيرٌ [13]
اى مردم! ما شما را از يك مرد و زن آفريديم و شما را تيره‌ها و قبيله ها قرارداديم تا يكديگر را بشناسيد؛ [اينها ملاك برترى نيست،] گرامى‌ترين شما نزد خداوند با تقواترين شماست؛ به يقين خداوند دانا و آگاه است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَوْمَ فَتْحِ مَکَّهًَْ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَذْهَبَ عَنْکُمْ نَخْوَهًَْ الْجَاهِلِیَّهًِْ وَ تَفَاخُرَهَا بِآبَائِهَا إِنَّ الْعَرَبِیَّهًَْ لَیْسَتْ بِأَبٍ وَالِدٍ وَ إِنَّمَا هُوَ لِسَانٌ نَاطِقٌ فَمَنْ تَکَلَّمَ بِهِ فَهُوَ عَرَبِیٌّ أَمَا إِنَّکُمْ مِنْ آدَمَ (علیه السلام) وَ آدَم (علیه السلام) مِنَ التُّرَابِ وَ إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در روز فتح مکّه فرمود: ای مردم خداوند نخوت و غرور جاهلیّت و افتخار بی‌پایه به پدران را از بین برد و بر روی آن‌ها خط بطلان کشید. عربیّت، سمت پدری و مقام ارزشمندی ندارد فقط زبان گویایی است هرکس این زبان را داشته باشد عربی است هرکه باشد؛ بدانید همه‌ی شما از آدم (علیه السلام) هستید و آدم (علیه السلام) هم از خاک است؛ إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- رُوِیَ عَنْ أبِی‌عَبْدِاللهِ (علیه السلام): أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) دَخَلَ الْبَیْتَ عَامَ الْفَتْحِ وَ مَعَهُ الْفَضْلُ‌بْنُ‌عَبَّاسٍ وَ أُسَامَهًُْ‌بْنُ‌زَیْدٍ ثُمَّ خَرَجَ فَأَخَذَ بِحَلْقَهًِْ الْبَابِ ثُمَّ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی صَدَقَ عَبْدَهُ وَ أَنْجَزَ وَعْدَهُ وَ غَلَبَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ إِنَّ اللَّهَ أَذْهَبَ نَخْوَهًَْ الْعَرَبِ وَ تَکَبُّرَهَا بِآبَائِهَا وَ کُلُّکُمْ مِنْ آدَمَ (علیه السلام) وَ آدَمُ (علیه السلام) مِنْ تُرَابٍ وَ أَکْرَمُکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از امام صادق (علیه السلام) روایت شده: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در سال فتح مکّه وارد خانه شدند، فضل‌بن‌عباس و اسامهًْ‌بن‌زید هم با او بودند، بعد از این از خانه خدا خارج شد و دست به حلقه‌ی در گذاشت و فرمود: «سپاس خداوندی را سزاست که وعده‌اش درست آمد، و به وعده‌اش وفا کرد، و به تنهایی احزاب را شکست داد، خداوند نخوت عرب را از بین برد و خودخواهی آن‌ها و افتخارات به پدران را از آن‌ها گرفت، همه‌ی شما از آدم (علیه السلام) هستید و آدم (علیه السلام) هم از خاک می‌باشد؛ گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إنَّمَا أنْتُمْ مِنْ رَجُلٍ وَ امْرَأهًْ کجمام الصّاعِ لَیْسَ لِأحَدٍ عَلَی أحَدٍ فَضْلٌ إلَّا بالتَّقْوَی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- شما همه از مردی (آدم (علیه السلام)) و زنی (حوّا) پدید آمده‌اید، مساوی مانند سر پیمانه پر، و هیچ کس را بر دیگری برتری‌ای نیست مگر به پرهیزگاری.
الصّادق (علیه السلام)- الشُّعُوبُ مِنَ الْعَجَمِ وَ القَبَائِلُ مِنَ الْعَرَبِ.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- منظور از شعوب، غیر عرب‌ها و منظور از قبائل، عرب‌ها می‌باشد.
إبن‌عباس (رحمة الله علیه)- أَرَادَ بِالشُّعُوبِ الْمَوَالِیَ وَ بِالْقَبَائِلِ الْعَرَبَ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- منظور خداوند از شعوب موالی، (افراد غیرعرب) و از قبائل، عرب‌ها می‌باشد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ سلمان‌الْفَارِسِیِّ (رحمة الله علیه) قَالَ دَخَلْتُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی مَرَضِهِ الَّذِی قُبِضَ فِیهِ فَجَلَسْتُ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ سَأَلْتُهُ عَمَّا یَجِدُ وَ قُمْتُ لِأَخْرُجَ فَقَالَ لِیَ اجْلِسْ یَا سلمان (رحمة الله علیه) فَسَیُشْهِدُکَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَمْراً إِنَّهُ لَمِنْ خَیْرِ الْأُمُورِ فَجَلَسْتُ فَبَیْنَا أَنَا کَذَلِکَ إِذْ دَخَلَ رِجَالٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ رِجَالٌ مِنْ أَصْحَابِهِ وَ دَخَلَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) ابْنَتُهُ فِیمَنْ دَخَلَ فَلَمَّا رَأَتْ مَا بِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنَ الضَّعْفِ خَنَقَتْهَا الْعَبْرَهًُْ حَتَّی فَاضَ دَمْعُهَا عَلَی خَدِّهَا فَأَبْصَرَ ذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ ... إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی خَلَقَ الْخَلْقَ فَجَعَلَهُمْ قِسْمَیْنِ فَجَعَلَنِی وَ عَلِیّاً فِی خَیْرِهِمَا قِسْماً وَ ذَلِکِ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ أَصْحابُ الْیَمِینِ ما أَصْحابُ الْیَمِینِ ثُمَّ جَعَلَ الْقِسْمَیْنِ قَبَائِلَ فَجَعَلَنَا فِی خَیْرِهَا قَبِیلَهًًْ وَ ذَلِکِ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از سلمان فارسی (رحمة الله علیه) نقل شده که گفت: در بیماری که پیامبر (صلی الله علیه و آله) به‌وسیله‌ی آن از دنیا رفت به خدمت حضرت رفتم و روبروی ایشان نشستم و از احوال آن حضرت پرسیدم. چون برخاستم که خارج شوم به من فرمود: «بنشین ای سلمان! که گواه بر امری باشی که بهترین امور است». نشستم. دیدم که تعدادی از اهل بیت او و تعدادی از صحابه وارد شدند و حضرت فاطمه (سلام الله علیها) در میان آنان بود. وقتی فاطمه (سلام الله علیها) ضعف آن حضرت را دید بغض گریه در گلویش گره شد و آب دیده‌اش بر گونه مبارکش ریخت. چون پیامبر (صلی الله علیه و آله) او را دید فرمود: ... «حق تعالی خلایق را آفرید و آن‌ها را دو قسمت کرد. و من و علی (علیه السلام) را در قسمت نیکوتر قرار داد. همانگونه که خداوند عزّوجلّ فرموده است: و اصحاب یمین و خجستگان، چه اصحاب یمین و خجستگانی! (واقعه/۲۷) و آن دو قسمت را به قبایلی تقسیم کرد و من و علی (علیه السلام) را در بهترین قبیله‌ها قرار داد چنانکه خدای عزّوجلّ فرمود: وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ کانَ سلمان (رحمة الله علیه) جَالِساً مَعَ نَفَرٍ مِنْ قُرَیْشٍ فِی الْمَسْجِدِ فَأَقْبَلُوا یَنْتَسِبُونَ وَ یَرْفَعُونَ فِی أَنْسَابِهِمْ حَتَّی بَلَغُوا سلمان (رحمة الله علیه) فَقَالَ لَهُ عُمَرُ‌بْنُ‌الْخَطَّابِ أَخْبِرْنِی مَنْ أَنْتَ وَ مَنْ أَبُوکَ وَ مَا أَصْلُکَ فَقَالَ أَنَا سلمان (رحمة الله علیه) بْنُ‌عَبْدِاللَّهِ (رحمة الله علیه) کُنْتُ ضَالًّا فَهَدَانِی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ کُنْتُ عَائِلًا فَأَغْنَانِی اللَّهُ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ کُنْتُ مَمْلُوکاً فَأَعْتَقَنِی اللَّهُ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) هَذَا نَسَبِی وَ هَذَا حَسَبِی قَالَ فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ سلمان (رحمة الله علیه) عَنْهُ یُکَلِّمُهُمْ فَقَالَ لَهُ سلمان (رحمة الله علیه) یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا لَقِیتُ مِنْ هَؤُلَاءِ جَلَسْتُ مَعَهُمْ فَأَخَذُوا یَنْتَسِبُونَ وَ یَرْفَعُونَ فِی أَنْسَابِهِمْ حَتَّی إِذَا بَلَغُوا إِلَیَّ قَالَ عُمَرُ‌بْنُ‌الْخَطَّابِ مَنْ أَنْتَ وَ مَا أَصْلُکَ وَ مَا حَسَبُکَ فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فَمَا قُلْتَ لَهُ یَا سلمان (رحمة الله علیه) قَالَ قُلْتُ لَهُ أَنَا سلمان (رحمة الله علیه) بْنُ‌عَبْدِاللَّهِ (رحمة الله علیه) کُنْتُ ضَالًّا فَهَدَانِی اللَّهُ عَزَّ ذِکْرُهُ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ کُنْتُ عَائِلًا فَأَغْنَانِی اللَّهُ عَزَّ ذِکْرُهُ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ کُنْتُ مَمْلُوکاً فَأَعْتَقَنِی اللَّهُ عَزَّ ذِکْرُهُ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) هَذَا نَسَبِی وَ هَذَا حَسَبِی فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَا مَعْشَرَ قُرَیْشٍ إِنَّ حَسَبَ الرَّجُلِ دِینُهُ وَ مُرُوءَتَهُ خصُلُقُهُ وَ أَصْلَهُ عَقْلُهُ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لِسلمان (رحمة الله علیه) لَیْسَ لِأَحَدٍ مِنْ هَؤُلَاءِ عَلَیْکَ فَضْلٌ إِلَّا بِتَقْوَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ إِنْ کَانَ التَّقْوَی لَکَ عَلَیْهِمْ فَأَنْتَ أَفْضَلُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- حنان گوید: شنیدم پدرم از امام باقر (علیه السلام) روایت می‌کرد که آن حضرت فرمود: «سلمان (رحمة الله علیه) به همراه گروهی از قریش در مسجد نشسته بود. آن‌ها درباره‌ی اصل و نسب خودشان سخن می‌گفتند و بر یکدیگر فخرفروشی می‌کردند. تا اینکه به سلمان (رحمة الله علیه) رسیدند». عمربن‌خطاب از او پرسید: «به من بگو: تو کیستی و پدرت کیست و اصل و نسبت چیست»؟ سلمان (رحمة الله علیه) پاسخ داد: «من سلمان‌بن‌عبدالله (رحمة الله علیه) هستم. قبلاً گمراه بودم. خداوند به وسیله‌ی حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) مرا هدایت کرد. دارای عائله و خانواده بودم (پرهزینه بودم) خداوند به وسیله‌ی پیامبرش مرا بی‌نیاز کرد. غلام بودم، خداوند به وسیله‌ی پیامبرش مرا آزاد کرد. این اصل و نسب من است». درحالی‌که سلمان (رحمة الله علیه) برای آن‌ها سخن می‌گفت، پیامبر (صلی الله علیه و آله) به سوی آن‌ها آمد. سلمان (رحمة الله علیه) همه‌ی ماجرا را برای آن حضرت تعریف کرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای قریش! حسب و نسب مرد، دین اوست و جوانمردی‌اش به اخلاقش و اصل و ریشه او، عقل اوست. پروردگار در قرآن کریم فرموده است: إِنَّا خَلقْنَاکُم مِّن ذَکَرٍ وأُنثَی وجَعَلنَاکُمْ شُعُوبًا وقَبَائِل لتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللهِ أَتْقَاکُمْ. سپس فرمود: «ای سلمان (رحمة الله علیه)! هیچ کدام از آن‌ها جز بر اساس میزان تقوا و پرهیزگاری‌اش بر تو برتری ندارد. چنانکه پرهیزگاری از آن تو باشد، تو از همه‌ی آن‌ها برتری»».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّا نَحْمَدُ اللَّهَ رَبَّنَا وَ إِلَهَنَا وَ وَلِیَّنَا وَ وَلِیَّ النِّعَمِ عَلَیْنَا الَّذِی أَصْبَحَتْ نِعَمُهُ عَلَیْنَا ظَاهِرَهًًْ وَ بَاطِنَهًًْ امْتِنَاناً مِنْهُ بِغَیْرِ حَوْلٍ مِنَّا وَ لَا قُوَّهًٍْ لِیَبْلُوَنَا أَ نَشْکُرُ أَمْ نَکْفُرُ فَمَنْ شَکَرَ زَادَهُ وَ مَنْ کَفَرَ عَذَّبَهُ فَأَفْضَلُ النَّاسِ عِنْدَ اللَّهِ مَنْزِلَهًًْ وَ أَقْرَبُهُمْ مِنَ اللَّهِ وَسِیلَهًًْ أَطْوَعُهُمْ لِأَمْرِهِ وَ أَعْمَلُهُمْ بِطَاعَتِهِ وَ أَتْبَعُهُمْ لِسُنَّهًِْ رَسُولِهِ وَ أَحْیَاهُمْ لِکِتَابِهِ لَیْسَ لِأَحَدٍ عِنْدَنَا فَضْلٌ إِلَّا بِطَاعَهًِْ اللَّهِ وَ طَاعَهًِْ الرَّسُولِ هَذَا کِتَابُ اللَّهِ بَیْنَ أَظْهُرِنَا وَ عَهْدُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ سِیرَتُهُ فِینَا لَا یَجْهَلُ ذَلِکَ إِلَّا جَاهِلٌ عَانِدٌ عَنِ الْحَقِّ مُنْکِرٌ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ ثُمَّ صَاحَ بِأَعْلَی صَوْتِهِ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَإِنَّ اللهَ لَا یُحِبُّ الْکَافِرِین.
امام علی (علیه السلام)- ما حمد و سپاس خداوندی را می‌نماییم که پروردگار ما و ولیّ ما و ولی‌نعمت ماست. خداوندی که نعمت‌های او بر ما ظاهراً و باطناً ارزانی شده؛ منّت از اوست و حول و قوّه‌ای از ما نیست. برای آنکه ما را بیازماید که آیا شکرگزاریم یا کفران می‌کنیم. هرکس شکر کند به او عطا می‌کند و هرکس کفران‌کند عذابش می‌نماید. افضل مردم نزد خداوند از حیث منزلت و نزدیکترین مردم به خدا از حیث اسباب مطیع‌ترین ایشان بر امر خدا و عمل‌کننده‌ترین به طاعت او و تابع‌ترین آن‌ها به سنّت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و احیاکنندگان کتاب اوست. برای احدی در نزد ما فضل و امتیازی نیست مگر به فرمان‌برداری خدا و رسولش. این کتاب خدا در برابر ماست و پیمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و روش آن حضرت در بین ما است. این امر را جز دشمن نادان و منکر حق انکار نمی‌کند. و خداوند می‌فرماید: یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ» سپس با صدای بلند فرمود: قُلْ أَطیعُوا اللهَ وَ الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللهَ لا یُحِبُّ الْکافِرین.
الرّضا (علیه السلام)- أَبُوعَبْدِاللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَی‌بْنِ‌نَصْرٍ الرَّازِیُّ قَالَ سَمِعْتُ أَبِی یَقُول قَالَ رَجُلٌ لِلرِّضَا (علیه السلام) وَ اللَّهِ مَا عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ أَشْرَفُ مِنْکَ أَباً فَقَالَ التَّقْوَی شَرَّفَتْهُمْ وَ طَاعَهًُْ اللَّهِ أَحْظَتْهُمْ فَقَالَ لَهُ آخَرُ أَنْتَ وَ اللَّهِ خَیْرُ النَّاسِ فَقَالَ لَهُ لَا تَحْلِفْ یَا هَذَا خَیْرٌ مِنِّی مَنْ کَانَ أَتْقَی لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ أَطْوَعَ لَهُ وَ اللَّهِ مَا نَسَخَتْ هَذِهِ الْآیَهًَْ آیَهًٌْ وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ.
امام رضا (علیه السلام)- ابوعبدالله محمّدبن‌نصر رازی گوید: شنیدم پدرم می‌گوید: مردی به امام رضا (علیه السلام) عرض کرد: «قسم به خدا! روی زمین کسی از نظر نژاد بهتر از شما نیست». فرمود: «تقوی و پرهیزکاری آن‌ها را به این مقام رسانده و اطاعت و بندگی موجب مقام آن‌ها شده است». دیگری عرض کرد: «به خدا تو از تمام مردم بهتری». فرمود: «این قسم را نخور بهتر از من کسی است که پرهیزکارتر از من باشد و بیشتر از خدا اطاعت کند به خدا قسم این آیه نسخ نشده؛ وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ رَبِّکُمْ وَاحِدٌ وَ إِنَ أَبَاکُمْ وَاحِدٌ لَا فَضْلَ لِعَرَبِیٍ عَلَی عَجَمِیٍ وَ لَا لِعَجَمِیٍّ عَلَی عَرَبِیٍّ وَ لَا لِأَحْمَرَ عَلَی أَسْوَدَ وَ لَا لِأَسْوَدَ عَلَی أَحْمَرَ إِلَّا بِالتَّقْوَی قَالَ اللَّهُ تَعَالَی إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُم.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای مردم! به‌درستی‌که پروردگار شما یکی است و پدر شما یک‌نفر است پس فضیلتی ندارد عرب بر عجم و عجم بر عرب و احمر بر اسود و اسود بر احمر مگر به‌سبب تقوی و پرهیزکاری چنانکه باری تعالی فرمود: إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قُولهُ: یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا قَالَ الشُّعوبُ الْعَجَم وَ القَبَائِلَ الْعَرَبِ وَ قَوْلِهِ إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقَاکُمْ وَ هُوَ رَدٌّ عَلَی مَنْ یَفْتَخِرُ بِالْأَحْسَابِ وَ الْأَنْسَابِ.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا؛ گفت: «شعوب همان عجم و قَبائِلَ همان عرب است. إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ؛ بدرستی‌که گرامی‌ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شما است. این آیه افرادی را که افتخار به نژاد و قومیّت می‌کنند و عظمت و شرافت را به حسب و نسب می‌دانند محکوم می‌نماید.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ أَمَرْتُکُمْ فَضَیَّعْتُمْ مَا عَهِدْتُ إِلَیْکُمْ فِیهِ وَ رَفَعْتُمْ أَنْسَابَکُمْ فَالْیَوْمَ أَرْفَعُ نَسَبِی وَ أَضَعُ أَنْسَابَکُمْ أَیْنَ الْمُتَّقُونَ إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خداوند متعال روز قیامت به مردم خطاب نموده و می‌فرماید: «اوامر و دستوراتی به شما دادم و عهد و پیمان بستید که آن‌ها را انجام دهید. ولی شما آن عهد و پیمان را نادیده گرفته و به نسبت و قومیّت خود بالیدید من هم امروز افرادی را که به من انتساب و ارتباط دارند ترفیع درجات داده و مقام آن‌ها را بالا می‌برم و نسب‌های بی‌ارزش شما را پست و ناچیز می‌دانم. اهل تقوی کجا هستند بیایند؛ إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (علیه السلام) زَوَّجَ مِقْدَادَ‌بْنَ‌الْأَسْوَدِ ضُبَاعَهًَْ ابْنَهًَْ الزُّبَیْرِ‌بْنِ‌عَبْدِ‌الْمُطَّلِبِ وَ إِنَّمَا زَوَّجَهُ لِتَتَّضِعَ الْمَنَاکِحُ وَ لِیَتَأَسَّوْا بِرَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) وَ لِیَعْلَمُوا أَنَّ أَکْرَمَهُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقَاهُمْ.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبکر حضرمی از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ضباعه دختر زبیربن‌عبدالمطلب را به عقد مقدادبن‌اسود درآورد موقعیّت ازدواج‌ها را پایین بیاورد و مسلمانان به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اقتدا کنند و بدانند که گرامی‌ترین مردم نزد خدا با تقواترین آن‌هاست.
السّجاد (علیه السلام)- إِنَّ أَحَبَّکُمْ إِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَحْسَنُکُمْ عَمَلًا وَ إِنَّ أَعْظَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ عَمَلًا أَعْظَمُکُمْ فِیمَا عِنْدَهُ رَغْبَهًًْ وَ إِنَّ أَنْجَاکُمْ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ أَشَدُّکُمْ خَشْیَهًًْ لِلَّهِ وَ إِنَّ أَقْرَبَکُمْ مِنَ اللَّهِ أَوْسَعُکُمْ خُلْقاً وَ إِنَّ أَرْضَاکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَسْبَغُکُمْ عَلَی عِیَالِهِ وَ إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ.
امام سجّاد (علیه السلام)- آن کس نزد خدا محبوبتر است که عملش از همه بهتر باشد، و آن کس عملش بیشتر است که رغبتش به ثواب خدا فزونتر باشد، کسی از عذاب خدا آسانتر می‌رهد که از همه بیشتر از خدا بترسد، نزدیکترین شما به خدا خوشخوترین شماست، پسندیده‌ترین شما نزد خدا کسی است که بیشتر به عائله گشایش دهد، إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ أَحَقَّ النَّاسِ بِالْوَرَعِ آلُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ شِیعَتُهُمْ لِکَیْ یَقْتَدِیَ النَّاسُ بِهِمْ فَإِنَّهُمُ الْقُدْوَهًُْ لِمَنِ اقْتَدَی فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوهُ فَإِنَّهُ لَا یُنَالُ مَا عِنْدَ اللَّهِ إِلَّا بِالتَّقْوَی وَ الْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ وَ قَالَ أَمَا وَ اللَّهِ إِنَّکُمْ عَلَی دِینِ اللَّهِ وَ دِینِ مَلَائِکَتِهِ فَأَعِینُونَا عَلَی ذَلِکَ بِالْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ وَ کَثْرَهًِْ الْعِبَادَهًِْ وَ عَلَیْکُمْ بِالْوَرَع.
امام صادق (علیه السلام)- سزاوارترین مردم نسبت به ورع، آل محمّد (علیهم السلام) و شیعیان آن‌هاست تا مردم به آن‌ها اقتدا کنند، زیرا ایشان سرمشق مردمند، پس از خدا بپرهیزید و از او اطاعت کنید، زیرا کسی به آنچه نزد خداست، نمی‌رسد، مگر به تقوا و ورع و تلاش و کوشش، چرا که خداوند می‌فرماید: إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ؛ بدانید به خدا سوگند که شما بر دین خدا و فرشتگانید پس ما را به‌وسیله‌ی ورع و دوری از گناه و کوشش درکردار نیک و بسیاری عبادت، یاری کنید.
الصّادق (علیه السلام)- رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ لِبَعْضِ تَلَامِیذِهِ یَوْماً: أَیَ شَیْءٍ تَعَلَّمْتَ مِنِّی؟ قَالَ لَهُ: یَا مَوْلَایَ ثَمَانَ مَسَائِلَ. قَالَ (علیه السلام) قُصَّهَا عَلَیَّ لِأَعْرِفَهَا قَالَ الْأُولَی رَأَیْتُ کُلَّ مَحْبُوبٍ یُفَارِقُ مَحْبُوبَهُ عِنْدَ الْمَوْتِ فَصَرَفْتُ هَمِّی إِلَی مَا لَا یُفَارِقُنِی بَلْ یُؤْنِسُنِی فِی وَحْدَتِی وَ هُوَ فِعْلُ الْخَیْرِ. قَالَ: أَحْسَنْتَ وَ اللَّهِ. الثَّانِیَهًُْ قَدْ رَأَیْتُ قَوْماً یَفْخَرُونَ بِالْحَسَبِ وَ آخَرِینَ بِالْمَالِ وَ الْوَلَدِ وَ إِذَا ذَلِکَ لَا فَخْرَ فِیهِ وَ رَأَیْتُ الْفَخْرَ الْعَظِیمَ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی: إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ فَاجْتَهَدْتُ أَنْ أَکُونَ عِنْدَ اللَّهِ کَرِیماً. قَالَ: أَحْسَنْتَ وَ اللَّه.
امام صادق (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که روزی به یکی از شاگردانش فرمود: «چه چیز از من آموختی»؟ عرض کرد: «آقا من از شما هشت مسأله یاد گرفتم». حضرت فرمود: «آن‌ها را بیان کن تا بشناسم» عرض کرد: «اوّل دیدم هر دوستی هنگام مردن از دوستش جدا می‌شود سپس همّتم را مصرف کردم دوستی انتخاب کنم که هیچ وقت از من جدا نشود بلکه مونس و یار تنهایی من باشد و آن دوست عمل خیر است که هیچ‌گاه از صاحبش جدا نمی‌شود». حضرت فرمود: «احسن بر تو! به خدا». دوّم؛ گفت: «مردمی را دیدم به حسب و نسبشان افتخار می‌کنند و گروهی را دیدم به مال و فرزندشان افتخار می‌کنند ولی من دیدم که در اینها فخری نیست و فخر بزرگ را در قول خدای تعالی دیدم که می‌فرماید: إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُمْ؛ پس من سعی و کوشش کردم که در پیشگاه خدا گرامی باشم» فرمود: «احسن بر تو! به خدا».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ عُقْبَهًَْ‌بْنِ‌بَشِیرٍ الْأَسَدِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام): أَنَا عُقْبَهًُْ‌بْنُ‌بَشِیرٍ الْأَسَدِیُّ وَ أَنَا فِی الْحَسَبِ الضَّخْمِ مِنْ قَوْمِی. قَالَ فَقَالَ: مَا تَمُنُ عَلَیْنَا بِحَسَبِکَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی رَفَعَ بِالْإِیمَانِ مَنْ کَانَ النَّاسُ یُسَمُّونَهُ وَضِیعاً إِذَا کَانَ مُؤْمِناً وَ وَضَعَ بِالْکُفْرِ مَنْ کَانَ النَّاسُ یُسَمُّونَهُ شَرِیفاً إِذَا کَانَ کَافِراً فَلَیْسَ لِأَحَدٍ فَضْلٌ عَلَی أَحَدٍ إِلَّا بِالتَّقْوَی.
امام باقر (علیه السلام)- عقبهًْ‌بن‌بشیر اسدی گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «من عقبه اسدی هستم و در شرف و بزرگی در میان قوم خود ممتاز می‌باشم»، امام (علیه السلام) فرمود: «به حسب خود بر ما منّت می‌گذاری خداوند متعال به‌وسیله‌ی ایمان گروهی را که به عنوان طبقه پایین نام برده می‌شدند بالا برد، و گروهی را هم چون در کفر خود ماندند با آنکه خود را شریف می‌دانستند آن‌ها را وضیع خواند، و فضیلت و برتری فقط با تقوی حاصل می‌گردد».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ جَمِیلِ‌بْنِ‌دَرَّاجٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّه (علیه السلام): فَمَا الْکَرَمُ؟ قَالَ: التَّقْوَی.
امام صادق (علیه السلام)- جمیل‌بن‌درّاج گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «بزرگواری چیست»؟ حضرت فرمود: «پرهیزکاری».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ أَحَبَ أَنْ یَکُونَ أَکْرَمَ النَّاسِ فَلْیَتَّقِ اللَّهَ وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَکُونَ أَتْقَی النَّاسِ فَلْیَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّه.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس دوست دارد که گرامی‌ترین مردم باشد، باید تقوای خدا را پیشه سازد، و هرکس که دوست دارد که با تقوی‌ترین مردم باشد، باید بر خدای تعالی توکّل کند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَکرَمُ النَّاسِ وَ أَتْقَی النَّاسِ مَنْ قَالَ الْحَقَ فِیمَا لَهُ وَ عَلَیْهِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- با تقواترین مردم کسی است که حقّ را بگوید، چه به نفع او باشد و چه به زیانش.