آیه رُبَما يَوَدُّ الَّذينَ كَفَرُوا لَوْ كانُوا مُسْلِمينَ [2]
كافران [هنگامى‌كه آثار شوم اعمال خود را ببينند،] چه بسا آرزو مى‌كنند كه اى كاش مسلمان بودند!
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام): قَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ رُبَما یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ کانُوا مُسْلِمِینَ قَالَ: هُوَ أَنَا إِذَا خَرَجْتُ أَنَا وَ شِیعَتِی وَ خَرَجَ عُثْمَان‌بْنُ‌عَفَّانَ وَ شِیعَتُهُ وَ نَقْتُلُ بَنِیأُمَیَّهًَْ فَعِنْدَهَا یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ کَانُوا مُسْلِمَیْنِ.
امام علی (علیه السلام)- از امام باقر (علیه السلام) روایت است: امیرالمؤمنین (علیه السلام) در مورد آیه: رُّبَمَا یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَوْ کَانُواْ مُسْلِمِینَ فرمود: «منظور من هستم. آن هنگامی که من با پیروانم و عثمان با یارانش، خارج شویم، ما بنی‌امیه را می‌کشیم و در این زمان: چه بسا آرزو می‌کنند که ای کاش مسلمان بودند».
الباقر (علیه السلام)- سَأَلَ عَبْدُاللَّهِ‌بْنُ‌عَطَاءٍ الْمَکِّیُّ الْبَاقِرَ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِهِ رُبَما یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ کانُوا مُسْلِمِینَ قَالَ یُنَادِی مُنَادٍ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ یَسْمَعُ الْخَلَائِقُ أَلَا إِنَّهُ لَا یَدْخُلُ الْجَنَّهًَْ إِلَّا مُسْلِمٌ فَیَوْمَئِذٍ یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ کانُوا مُسْلِمِینَ لِوَلَایَهًِْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَالَ (علیه السلام) نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) هَکَذَا وَ قَالَ الظَّالِمُونَ آلَ مُحَمَّد (صلی الله علیه و آله) حَقَّهُمْ لَمَّا رَأَوُا الْعَذَابَ وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) هُوَ الْعَذَابُ هَلْ إِلَی مَرَدٍّ مِنْ سَبِیلٍ یَقُولُونَ نُرَدُّ فَنَتَوَلَّی عَلِیّاً (علیه السلام) قَالَ اللَّهُ وَ تَراهُمْ یُعْرَضُونَ عَلَیْها یَعْنِی أَرْوَاحَهُمْ تُعْرَضُ عَلَی النَّارِ خاشِعِینَ مِنَ الذُّلِّ یَنْظُرُونَ إِلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) مِنْ طَرْفٍ خَفِیّ فَ قالَ الَّذِینَ آمَنُوا بِآلِ مُحَمَّد (إِنَّ الْخاسِرِینَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ أَهْلِیهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَلا إِنَّ الظَّالِمِینَ لِآلِ مُحَمَّد (حَقَّهُمْ فِی عَذابٍ أَلِیمٍ.
امام باقر (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌عطاء مکّی از امام باقر (علیه السلام) در مورد معنای آیه‌ی رُبَما یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ کانُوا مُسْلِمِینَ؛ پرسید، حضرت فرمود: «روز قیامت، منادی چنین ندا سر دهد و همه‌ی مخلوقات [نیز ندایش‌را] بشنوند که: «آگاه باشید! کسی داخل بهشت نمی‌شود مگر اینکه مسلمان (تسلیم در برابر دستورات خداوند) باشد»! در آن روز کافران آرزو می‌کنند که ای‌کاش [در دنیا] تسلیم ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) بودند». و فرمود: «روزی این آیه شریفه [که در ادامه آید] بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) نازل شد: الظَّالِمُونَ، یعنی در حق خاندان محمّد (صلی الله علیه و آله) لَمَّا رَأَوُا الْعَذَابَ آنگاه که عذاب را به چشم خود دیدند. و آن عذاب همان امام علی (علیه السلام) است، گفتند: هَلْ إِلَی مَرَدٍّ مِنْ سَبِیلٍ آیا هیچ راهی برای بازگشت هست؟ و آیا راهی هست تا ما به دنیا بازگردیم و این بار خلافت علی (علیه السلام) را بپذیریم و خداوند درباره‌ی آنان گوید: وَ تَراهُمْ یُعْرَضُونَ عَلَیْها؛ یعنی روحشان به سوی دوزخ برده می‌شود یعنی به علی (علیه السلام) می‌نگرند مِنْ طَرْفٍ خَفِیٍّ؛ زیرچشمی. و قالَ الَّذِینَ آمَنُوا کسانی که ایمان آورده اند، گویند: یعنی به آل محمّد (صلی الله علیه و آله) ایمان آورده‌اند. گویند: «زیانکاران واقعی آنانند که خود و خانواده خویش را روز قیامت از دست داده‌اند؛ آگاه باشید که ظالمان (آن روز) در حق خاندان محمّد در عذاب دائمند!»
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ یُنَادِی مُنَادٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لَا یَدْخُلُ الْجَنَّهًَْ إِلَّا مُسْلِمٌ فَیَوْمَئِذٍ یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ کَانُوا مُسْلِمِینَ.
امام صادق (علیه السلام)- چون روز قیامت شود منادی از جانب خداوند ندا سر می‌دهد: «کسی داخل بهشت نمی‌شود مگر اینکه مسلمان باشد». یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ کَانُوا مُسْلِمِینَ.
الصّادق (علیه السلام)- یُنَادِی مُنَادٍ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ یُسْمِعُ الْخَلَائِقَ أَنَّهُ لَا یَدْخُلُ الْجَنَّهًَْ إِلَّا مُسْلِمٌ ثَمَّ یَوَدُّ سَائِرُ الْخَلْقِ أَنَّهُمْ کَانُوا مُسْلِمِینَ.
امام صادق (علیه السلام)- روز قیامت منادی ندا سر می‌دهد به‌گونه‌ای که همه‌ی مردم می‌شنوند [که امروز]: «کسی داخل بهشت نمی‌شود مگر اینکه مسلمان باشد». آنجاست که چه بسا آرزو می‌کنند که ای کاش مسلمان بودند!
الصّادق (علیه السلام)- فَأَمَّا فِی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ فَإِنَّا وَ أَهْلَنَا نَجْزِی عَنْ شِیعَتِنَا کُلَّ جَزَاءٍ لَیَکُونَنَّ عَلَی الْأَعْرَافِ بَیْنَ الْجَنَّهًِْ مُحَمَّد (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ الحسن (علیه السلام) وَ الحسین (علیه السلام) وَ الطَّیِّبُونَ مِنْ آلِهِمْ (فَنَرَی بَعْضَ شِیعَتِنَا فِی تِلْکَ الْعَرَصَاتِ فَمَنْ کَانَ مِنْهُمْ مُقَصِّراً فِی بَعْضِ شَدَائِدِهَا فَنَبْعَثُ عَلَیْهِمْ خِیَارَ شِیعَتِنَا کَسَلْمَانَ (رحمة الله علیه) وَ الْمِقْدَادِ (رحمة الله علیه) وَ أَبِی‌ذَرٍّ (رحمة الله علیه) وَ عَمَّار (رحمة الله علیه) وَ نُظَرَائِهِمْ فِی الْعَصْرِ الَّذِی یَلِیهِمْ وَ فِی کُلِّ عَصْرٍ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ فَیَنْقُضُونَ عَلَیْهِمْ کَالْبُزَاهًِْ وَ الصُّقُورِ وَ یَتَنَاوَلُونَهُمْ کَمَا یَتَنَاوَلُ الْبُزَاهًُْ وَ الصُّقُورُ صَیْدَهَا فَیَزِفُّونَهُمْ إِلَی الْجَنَّهًِْ زَفّاً وَ إِنَّا لَنَبْعَثُ عَلَی آخَرِینَ مِنْ مُحِبِّینَا مِنْ خِیَارِ شِیعَتِنَا کَالْحَمَامِ فَیَلْتَقِطُونَهُمْ مِنَ الْعَرَصَاتِ کَمَا یَلْتَقِطُ الطَّیْرُ الْحَبَّ وَ یَنْقُلُونَهُمْ إِلَی الْجِنَانِ بِحَضْرَتِنَا وَ سَیُؤْتَی بِالْوَاحِدِ مِنْ مُقَصِّرِی شِیعَتِنَا فِی أَعْمَالِهِ بَعْدَ أَنْ صَانَ الْوَلَایَهًَْ وَ التَّقِیَّهًَْ وَ حُقُوقَ إِخْوَانِهِ وَ یُوقَفُ بِإِزَائِهِ مَا بَیْنَ مِائَهًٍْ وَ أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ إِلَی مِائَهًِْ أَلْفٍ مِنَ النُّصَّابِ فَیُقَالُ لَهُ هَؤُلَاءِ فِدَاؤُکَ مِنَ النَّارِ فَیَدْخُلُ هَؤُلَاءِ الْمُؤْمِنُونَ الْجَنَّهًَْ وَ أُولَئِکَ النُّصَّابُ النَّارَ وَ ذَلِکَ مَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی رُبَما یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا یَعْنِی بِالْوَلَایَةِ لَوْ کانُوا مُسْلِمِینَ فِی الدُّنْیَا مُنْقَادِینَ لِلْإِمَامَهًِْ لِیُجْعَلَ مُخَالِفُوهُمْ مِنَ النَّارِ فِدَاءَهُمْ.
امام صادق (علیه السلام)- امّا در روز قیامت ما و اهل بیت ما هر جزایی را برای شیعیان خود می‌پذیریم، همانا میان اعراف اهل بهشت محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین (و پاکان خاندان آن‌ها قرار خواهند داشت، پس برخی از شیعیان خود را در میانه‌ی آن میدان‌ها خواهیم دید، و هریک از آن‌ها که در بعضی سختی‌ها کوتاهی کرده باشد، برترین شیعیان خود را مانند سلمان و مقداد و ابوذر و مانند آن‌ها را در زمان‌های پس از آن‌ها به‌سویشان می‌فرستیم و در هر دوره‌ای تا روز قیامت چنین خواهد بود. مانند شاهین و باز شکاری آنان را درمی‌یابند و مانند پرنده‌ی شکاری که شکار خود را به دهان می‌گیرد آن‌ها گرفته و گروه گروه به بهشت داخل می‌کنند. و به‌راستی که ما برترین شیعیان خود را هم‌چون کبوتر بر دوستداران آخرین خود می‌فرستیم و آن‌گونه که کبوتر دانه را از زمین برمی‌چیند، آن‌ها را از میانه‌ی میدان‌ها گرفته و در بهشت به حضور ما می‌رسانند. در این هنگام یکی از شیعیان ما را که در اعمال خود کوتاهی نموده، پس از اینکه ولایت و تقیّه و حقوق برادران خود را پاس داشته می‌آورند. و تعدادی از دشمنان اهل بیت را، بیش از صد تن تا صدهزار تن از آنان را در مقابل او قرار می‌دهند و می‌گویند: «این‌ها فدیه برای نجات تو از آتش هستند. بنابراین این مؤمنان را وارد بهشت نموده و دشمنان اهل بیت را وارد آتش می‌سازند». و این معنای فرموده‌ی خداوند است که؛ رُبَما یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا؛ کافران یعنی با ولایت، لَوْ کانُوا مُسْلِمِینَ در دنیا تسلیم امامت باشند، تا مخالفانشان را فدیه‌ی خود در برابر آتش قرار دهند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا اجْتَمَعَ أَهْلُ النَّارِ فِی النَّارِ وَ مَعَهُمْ مَنْ شَاءَ اللَّهُ مِنْ أَهْلِ الْقِبْلَهًِْ قَالَ الْکُفَّارُ لِلْمُسْلِمِینَ أَ لَمْ تَکُونُوا مُسْلِمِینَ قَالُوا بَلَی قَالُوا فَمَا أَغْنَی عَنْکُمْ إِسْلَامُکُمْ وَ قَدْ صِرْتُمْ مَعَنَا فِی النَّارِ قَالُوا کَانَتْ لَنَا ذُنُوبٌ فَأُخِذْنَا بِهَا فَسَمِعَ اللَّهُ عَزَّ اسْمُهُ مَا قَالُوا فَأَمَرَ مَنْ کَانَ فِی النَّارِ مِنْ أَهْلِ الْإِسْلَامِ فَأُخْرِجُوا مِنْهَا فَحِینَئِذٍ یَقُولُ الْکُفَّارُ یَا لَیْتَنَا کُنَّا مُسْلِمِین.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- وقتی دوزخیان در دوزخ گرد هم آیند و [مشاهده کنند که] در میانشان برخی از مسلمانان که خداوند [به دلیل گناهانشان] اراده نموده [آن‌ها در دوزخ باشند]، نیز وجود دارند، کافران به مسلمانان گویند: «مگر شما مسلمان نبودید»؟ گویند: «چرا»! کافران گویند: «پس مسلمانی شما به دردتان نخورد و بالآخره با ما در دوزخ قرار گرفتید». گویند: «ما گناهانی داشتیم که به خاطر آن‌ها گرفتار شدیم». خداوند سخن آن‌ها را شنیده و فرمان خواهد داد هر مسلمان [با ایمانی] که در دوزخ است را از آن بیرون نمایند؛ در آن هنگام کافران گویند: «ای کاش ما نیز مسلمان بودیم».