آیه ۲۱ - سوره حجر

آیه وَ إِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ [21]

و هيچ‌چيز نيست، مگر آنكه خزائن آن نزد ماست؛ ولى ما جز به‌اندازه‌ی معيّنى آن را نازل نمى‌كنيم.

۱
(حجر/ ۲۱)

السّجّاد (علیه السلام)- جَعْفَرُ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: فِی الْعَرْشِ تِمْثَالُ مَا خَلَقَ اللَّهُ مِنَ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ قَالَ وَ هَذَا تَأْوِیلُ قَوْلِهِ وَ إِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُهُ.

امام سجّاد (علیه السلام)- امام صادق (علیه السلام) به‌واسطه‌ی پدرشان از جدّ بزرگوارشان امام سجاد (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: «در عرش‌الهی نمونه‌ای از هرچه خداوند در خشکی و دریا آفریده، موجود است؛ و این است معنای سخن خداوند [که فرموده است]: وَ إِن مِّن شَیْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۶۲
بحارالأنوار، ج۵۵، ص۳۴/ روضهًْ الواعظین، ج۱، ص۴۷/ البرهان/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۵۶، ص۳۶۱
۲
(حجر/ ۲۱)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- الْخَزَانَهًُْ: الْمَاءُ الَّذِی یُنْزَلُ مِنَ السَّمَاءِ فَیُنْبِتُ لِکُلِّ ضَرْبٍ مِنَ الْحَیَوَانِ مَا قَدَّرَ اللَّهُ لَهُ مِنِ الْغِذَاءِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- [مراد از] خزانه، آبی است که از آسمان نازل می‌شود و برای هر موجود زنده‌ای، آن مقدار از غذا که خدا برایش مشخّص‌کرده را می‌رویاند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۶۲
بحارالأنوار، ج۵۶، ص۳۶۰/ القمی، ج۱، ص۳۷۵/ نورالثقلین/ البرهان
۳
(حجر/ ۲۱)

الصّادق (علیه السلام)- لَمَّا صَعِدَ مُوسَی (علیه السلام) إِلَی الطُّورِ فَنَادَی رَبَّهُ قَالَ رَبِ أَرِنِی خَزَائِنَکَ قَالَ یَا مُوسَی إِنَّ خَزَائِنِی إِذَا أَرَدْتُ شَیْئاً أَنْ أَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُون.

امام صادق (علیه السلام)- چون حضرت موسی (علیه السلام) از کوه طور بالا رفت و با پروردگارش مناجات کرد، عرضه داشت: «پروردگارا! خزائن خویش را به من بنما»! خداوند فرمود: «ای موسی! خزائن من این است که هرگاه چیزی را اراده کنم به آن بگویم: «موجود شو»! پس آن‌چیز، بی‌درنگ موجود می‌شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۶۲
بحارالأنوار، ج۱۳، ص۳۳۰/ البرهان
۴
(حجر/ ۲۱)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ مَسْعَدَهًَْ بْنِ صَدَقَهًَْ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ (علیه السلام) یَقُومُ فِی الْمَطَرِ أَوَّلَ مَا یَمْطُرُ حَتَّی یَبْتَلَّ رَأْسُهُ وَ لِحْیَتُهُ وَ ثِیَابُهُ فَقِیلَ لَهُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ الْکِنَّ الْکِنَ فَقَالَ إِنَّ هَذَا مَاءٌ قَرِیبُ عَهْدٍ بِالْعَرْشِ ثُمَّ أَنْشَأَ یُحَدِّثُ فَقَالَ إِنَّ تَحْتَ الْعَرْشِ بَحْراً فِیهِ مَاءٌ یُنْبِتُ أَرْزَاقَ الْحَیَوَانَاتِ فَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّ ذِکْرُهُ أَنْ یُنْبِتَ بِهِ مَا یَشَاءُ لَهُمْ رَحْمَهًًْ مِنْهُ لَهُمْ أَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ فَمَطَرَ مَا شَاءَ مِنْ سَمَاءٍ إِلَی سَمَاءٍ حَتَّی یَصِیرَ إِلَی سَمَاءِ الدُّنْیَا فِیمَا أَظُنُ فَیُلْقِیَهُ إِلَی السَّحَابِ وَ السَّحَابُ بِمَنْزِلَهًِْ الْغِرْبَالِ ثُمَّ یُوحِی اللَّهُ إِلَی الرِّیحِ أَنِ اطْحَنِیهِ وَ أَذِیبِیهِ ذَوَبَانَ الْمَاءِ ثُمَّ انْطَلِقِی بِهِ إِلَی مَوْضِعِ کَذَا وَ کَذَا فَامْطُرِی عَلَیْهِمْ فَیَکُونَ کَذَا وَ کَذَا عُبَاباً وَ غَیْرَ ذَلِکَ فَتَقْطُرُ عَلَیْهِمْ عَلَی النَّحْوِ الَّذِی یَأْمُرُهَا بِهِ فَلَیْسَ مِنْ قَطْرَهًٍْ تَقْطُرُ إِلَّا وَ مَعَهَا مَلَکٌ حَتَّی یَضَعَهَا مَوْضِعَهَا وَ لَمْ یَنْزِلْ مِنَ السَّمَاءِ قَطْرَهًٌْ مِنْ مَطَرٍ إِلَّا بِعَدَدٍ مَعْدُودٍ وَ وَزْنٍ مَعْلُومٍ إِلَّا مَا کَانَ مِنْ یَوْمِ الطُّوفَان عَلَی عَهْدِ نُوحٍ (علیه السلام) فَإِنَّهُ نَزَلَ مَاءٌ مُنْهَمِرٌ بِلَا وَزْنٍ وَ لَا عَدَد.

امام علی (علیه السلام)- مسعده‌بن‌صدقه گوید: از امام صادق (علیه السلام) روایت است: شیوه‌ی امام علی (علیه السلام) چنین بود که در ابتدای بارش باران زیر آن می‌ایستاد تا سر و ریش و جامه‌اش تَر شود. به حضرت عرض شد: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! زیر سقفی بروید [تا باران شما را خیس نکند]». حضرت فرمود: «این باران، آبی است که تازه از عرش رسیده است». سپس شروع به سخن نموده و فرمود: «در زیر عرش دریایی است و در آن دریا آبی قرار دارد که مایه‌ی روییدن رزق و روزی جانداران است؛ چون خدایی که یادش گرامی است، اراده کند که از روی مِهر خویش آنچه را خواهد برای آن‌ها برویاند به آن آب وحی فرماید و آن آب نیز برطبق خواسته‌ی الهی از آسمانی به آسمان دیگر فرو ریزد تا اینکه در نهایت به گمانم امام صادق (علیه السلام) فرمود: به‌آسمان دنیا برسد؛ آسمان دنیا نیز آن آب‌ها را بر ابر افکند و ابر چونان غربال است (آب‌ها را به‌صورت قطرات ریز باران درآورد). آن‌گاه خداوند به باد وحی فرماید که آن ابر را نرم کرده و [آب داخل آن که در اثر سردی هوا منجمد شده است را] همچون آب‌روان، ذوب‌گردان؛ سپس به فلان‌جا و فلان‌جا ببر و بر آن‌ها ببار و بارش در فلان‌مکان فراوان باشد و در فلان‌مکان به‌گونه‌ای دیگر. باد نیز به همان‌صورت که خدا فرمانش می‌دهد ابرها را قطره‌قطره فرو ریزاند. و به همراه هر قطره‌ی باران، فرشته‌ای وجود دارد که آن‌قطره را در جایگاهش بنشاند و همیشه تعداد و وزن قطرات بارانی که از آسمان فرو ریزد معیّن و مشخّص است، به‌جز بارانی که در هنگام وقوع طوفان حضرت نوح (علیه السلام) باریدن گرفت که به‌صورت فراوان و پی‌درپی و بی‌هیچ اندازه و شماری فرو ریخت».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۶۴
الکافی، ج۸، ص۲۳۹/ البرهان
۵
(حجر/ ۲۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ السَّحَابَ غَرَابِیلَ لِلْمَطَرِ هِیَ تُذِیبُ الْبَرَدَ حَتَّی یَصِیرَ مَاءً لِکَیْ لَا یَضُرَّ شَیْئاً یُصِیبُهُ وَ الَّذِی تَرَوْنَ فِیهِ مِنَ الْبَرَدِ وَ الصَّوَاعِقِ نَقِمَهًٌْ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یُصِیبُ بِهَا مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِه.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خداوند عزّوجلّ ابرها را غربال‌هایی برای باران قرار داده که تگرگ را آب می‌کنند تا به هرچیز می‌رسد صدمه نزند؛ و آنچه به صورت تگرگ و صاعقه‌ها مشاهده می‌کنید عذابی از سوی خداوند عزّوجلّ است که هرکس از بندگانش را بخواهد به آن دچار سازد. (یونس/۱۰۷)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۶۴
بحارالأنوار، ج۵۶، ص۳۸۱/ البرهان
۶
(حجر/ ۲۱)

الباقر (علیه السلام)- وَ اللَّهِ إِنَّا لَخُزَّانُ اللَّهِ فِی سَمَائِهِ وَ أَرْضِهِ لَا عَلَی ذَهَبٍ وَ لَا عَلَی فِضَّهًٍْ إِلَّا علی علْمِه.

امام باقر (علیه السلام)- سوگند به خداوند که ما (امامان (علیهم السلام)) خزانه‌داران خداییم در آسمان و زمینش؛ نه آنکه خزانه‌دار طلا یا نقره باشیم، بلکه خزانه‌دار علم اوییم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۶۴
الکافی، ج۱، ص۱۹۲
۷
(حجر/ ۲۱)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ سَدِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا أَنْتُمْ قَالَ نَحْنُ خُزَّانُ عِلْمِ اللَّهِ وَ نَحْنُ تَرَاجِمَهًُْ وَحْیِ اللَّه.

امام باقر (علیه السلام)- سَدیر گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم! شما (امامان (علیهم السلام)) چه کسانی هستید»؟ فرمود: «ما خزانه‌داران علم خدا و مترجمان وحی خداییم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۶۴
الکافی، ج۱، ص۱۹۲
۸
(حجر/ ۲۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌أَبِی‌یَعْفُورٍ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَا ابْنَ أَبِی‌یَعْفُور إِنَ اللَّهَ وَاحِدٌ مُتَوَحِّدٌ بِالْوَحْدَانِیَّهًِْ مُتَفَرِّدٌ بِأَمْرِهِ فَخَلَقَ خَلْقاً فَقَدَّرَهُمْ لِذَلِکَ الْأَمْرِ فَنَحْنُ هُمْ یَا ابْنَ أَبِی‌یَعْفُورٍ فَنَحْنُ حُجَجُ اللَّهِ فِی عِبَادِهِ وَ خُزَّانُهُ عَلَی عِلْمِهِ وَ الْقَائِمُونَ بِذَلِکَ.

امام صادق (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌ابی‌یعفور گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «ای پسر ابی‌یعفور! همانا خداوند یکتاست و در یکتایی، یگانه (بی‌شریک) و در کار خویش یکتاست. جمعی را آفرید و ایشان را برای این کار [امامت و خلافت] سنجیده و مقدّر کرد. ای پسر ابی‌یعفور! آن جمع ما هستیم و ماییم حجّت‌های خدا در میان بندگانش و خزانه‌داران علم او ماییم که به این کار (امامت و خلافت) قیام کرده‌ایم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۶۴
الکافی، ج۱، ص۱۹۲
۹
(حجر/ ۲۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ الصَّادِقِ (علیه السلام) فِی بَیَانِ کُنْهِ مَعْرِفَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیِّ (علیه السلام) وَ فَاطِمِهًَْ (سلام الله علیها) وَ الْحَسَنِ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) بِمَا لَفْظِهِ یَا مُفَضَّلُ تَعْلَمُ أَنَّهُمْ عَلِمُوا مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ذَرَأَهُ وَ بَرَأَهُ وَ أَنَّهُمْ کَلِمَهًُْ التَّقْوَی وَ خُزَّانُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ وَ الْجِبَالِ وَ الرِّمَالِ وَ الْبِحَارِ وَ عَلِمُوا کَمْ فِی السَّمَاءِ مِنْ نَجْمٍ وَ مَلَکٍ وَ وَزْنِ الْجِبَالِ وَ کَیْلِ مَاءِ الْبِحَارِ وَ أَنْهَارِهَا وَ عُیُونِهَا وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا عَلِمُوهَا وَ لا حَبَّةٍ فِی ظُلُماتِ الْأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا یابِسٍ إِلَّا فِی کِتابٍ مُبِینٍ وَ هُوَ فِی عِلْمِهِمْ وَ قَدْ عَلِمُوا ذَلِکَ.

امام صادق (علیه السلام)- مفضّل گوید: روزی خدمت امام صادق (علیه السلام) رسیدم و حضرت به من فرمود: «ای‌مفضّل! آیا حقیقتِ محمّد، علی، فاطمه، حسن و حسین (علیهم السلام) را می‌شناسی»؟ عرض کردم: «آقای من! حقیقت شناخت آن‌ها چیست»؟ فرمود: «ای‌مفضّل! هرکس حقیقت ایشان را بشناسد در بالاترین درجه‌ی ایمان خواهد بود». عرض کردم: «آقای من! آن حقیقت را به من بشناسان». فرمود: «ای‌مفضّل! [حقیقت شناخت آن‌ها این است که] بدانی ایشان از آنچه خدای عزّوجلّ آفریده و پدید آورده است آگاهند و ایشان حقیقت تقوا و خزانه‌داران آسمان‌ها، زمین‌ها، کوه‌ها، ریگ‌زارها و دریاها هستند و می‌دانند در آسمان چه‌مقدار ستاره و فرشته وجود دارد و وزن‌کوه‌ها و مقدار آب دریاها و نهرها و چشمه‌ها را می‌دانند؛ هیچ برگی [از درختی] نمی‌افتد، مگر اینکه از آن آگاهند، و هیچ دانه‌ای در تاریکی‌های زمین، و هیچ تر و خشکی وجود ندارد، جز اینکه در کتابی آشکار [در کتاب علم‌خدا] ثبت است. (انعام/۵۹) و آن کتاب آشکار در علم ایشان [نیز] ثبت است و به آن آگاهی دارند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۴۶۶
بحارالأنوار، ج۲۶، ص۱۱۶
بیشتر