آیه فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ [54]
حال كه چنين است از آن‌ها روى بگردان كه هرگز در خورِ ملامت نخواهى بود.
الصّادقین (علیها السلام)- إِنَّ النَّاسَ لَمَّا کَذَّبُوا بِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَمَّ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی بِهَلَاکِ أَهْلِ الْأَرْضِ إِلَّا عَلِیّاً فَمَا سِوَاهُ بِقَوْلِهِ: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ.
امام باقر و امام صادق ( هنگامی‌که مردم پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را تکذیب کردند، خداوند تبارک‌وتعالی آهنگ آن کرد که جز علی (علیه السلام) همه‌ی مردم زمین را به نابودی کشد و چنین است که می‌فرماید: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَالَ لِنَبِیِّهِ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ أَرَادَ أَنْ یُعَذِّبَ أَهْلَ الْأَرْضِ.
امام صادق (علیه السلام)- خداوند تبارک‌وتعالی به پیامبرش (صلی الله علیه و آله) فرمود: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ.
الرّضا (علیه السلام)- إِنَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ عِلْمَیْنِ عِلْماً مَخْزُوناً مَکْنُوناً لَا یَعْلَمُهُ إِلَّا هُوَ مِنْ ذَلِکَ یَکُونُ الْبَدَاءُ وَ عِلْماً عَلَّمَهُ مَلَائِکَتَهُ وَ رُسُلَهُ فَالْعُلَمَاءُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّکَ (علیهم السلام) یَعْلَمُونَهُ قَالَ سُلَیْمَانُ أُحِبُّ أَنْ تَنْزِعَهُ لِی مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ قَالَ الرضا (علیه السلام) قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی لِنَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ أَرَادَ هَلَاکَهُمْ ثُمَّ بَدَاء لِلَّهِ تَعَالَی.
امام رضا (علیه السلام)- خداوند عزّوجلّ دو علم دارد؛ علم نهفته و پنهانی که هیچ‌کس جز خودش آن را نمی‌داند و بداء از آن علم سرچشمه می‌گیرد و علم دیگری که آن را به فرشتگان خود و پیامبرش (صلی الله علیه و آله) آموخته است و علمای خاندان پیامبر تو (علیه السلام) نیز آن را می‌دانند. سلیمان گفت: «دوست دارم که از کتاب خداوند متعال دلیل بیاوری». حضرت (علیه السلام) این آیه را قرائت کرد: «که خداوند به پیامبرش (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: فَتَول عَنْهُمْ فَمَا أَنتَ بِمَلومٍ؛ خداوند خواست آن‌ها را نابود کند سپس برای او بداء حاصل شد و فرمود: و ذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْرَی تَنفَعُ المُؤْمِنِینَ».
الباقر (علیه السلام)- فَیَفْعَلُ اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُحَوِّلُ مَا یَشَاء مِثْلُ قَوْمِ یُونُسَ (علیه السلام) إِذَا بَدَاء لَهُ فَرَحِمَهُمْ وَ مِثْلُ قَوْلِهِ: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ قَالَ أَدْرَکَهُمْ رَحْمَتُهُ.
امام باقر (علیه السلام)- سپس خداوند، هر چه بخواهد انجام می‌دهد و هر چه را بخواهد تغییر می‌دهد؛ مانند قوم یونس (علیه السلام) به هنگامی که بدا برای خدا حاصل شد و آنان را مورد رحمت قرار داد؛ و حضرت این آیه را مثال زد: فَتَوَلَّ عَنْهمْ فَمَا أَنتَ بِمَلُومٍ. و فرمود: خدا آن‌ها را مورد رحمت خود قرار داد.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- هَمَّ اللَّهُ جَلَّ ذِکْرُهُ بِهَلَاکِ أَهْلِ الْأَرْضِ فَأَنْزَلَ عَلَی رَسُولِهِ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ ثُمَّ بَدَا لَهُ فِی ذَلِکَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- خداوند تصمیم داشت مردم روی زمین را هلاک نماید به حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای محمّد حال که چنین است از آن‌ها روی بگردان که هرگز در خورِ ملامت نخواهی بود بعد در این مورد بداء حاصل شد».
الصّادقین (علیها السلام)- إِنَّ النَّاسَ لَمَّا کَذَّبُوا بِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَمَّ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی بِهَلَاکِ أَهْلِ الْأَرْضِ إِلَّا عَلِیّاً فَمَا سِوَاهُ بِقَوْلِهِ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ ثُمَّ بَدَا لَهُ فَرَحِمَ الْمُؤْمِنِینَ.
امام باقر و امام صادق ( وقتی مردم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را تکذیب کردند خداوند تصمیم گرفت که ساکنان زمین را نابود گرداند و به‌جز علی (علیه السلام) هیچ شخص دیگری را استثناء نکرد. آنجا که می‌فرماید: فَتَول عَنْهُمْ فَمَا أَنتَ بِمَلومٍ. سپس در این تصمیم برای او بداء حاصل شد و به مؤمنان رحم کرد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا مَنْ أَنْکَرَ الْبَدَاءَ فَقَدْ قَالَ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ أَرَادَ أَنْ یَهْلِکَ الْأَرْضَ فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ ثُمَّ تَدَارَکَهُمْ بِرَحْمَتِهِ فَبَدَا لَهُ فِی هَلَاکِهِمْ.
حضرت علی (علیه السلام)- امّا در مورد کسانی‌که بداء را انکار می‌کنند، خدای متعال در قرآن فرمود: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَمَا أَنْتَ بِمَلُومٍ و این از آن روست که در آن زمان خدای سبحان اراده کرده بود که زمین را نابود کند، امّا رحمتش مردمان را شامل شد و در هلاکتشان بداء رخ داد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فِی مَجمَعِ البَیَانَ رُوی بإسناده عن مُجَاهِد خَرَجَأمِیرَالمُؤمِنِین (علیه السلام) معتما مُشتَمِلاً فِی قَمِیصِهِ فَقَالَ علیٌّ (علیه السلام) لَمَّا نَزَلَ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ لَم یَبقَ اَحَدٌ مِنَّا اِلَّا أیقَنَ بِالهَلَکَهًِْ حِینَ قِیلَ لِلنَّبِیّ (صلی الله علیه و آله) فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَلَمّا نَزَلَ وَ ذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْری تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِینَ طَابَت انفُسَنَا.
امام علی (علیه السلام)- امام (علیه السلام) درحالی‌که به سرش عمّامه‌ای داشت و پیراهنش را بر سرش کشیده بود، خارج شد و فرمود: «وقتی آیه: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ نازل شد همه‌ی ما یقین کردیم که نابود می‌شویم، در همان موقع که به پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفته شد: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ ولی وقتی آیه: وَ ذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْری تَنْفَعُ المُؤْمِنِینَ نازل شد، خیالمان راحت شد».