آیه وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ [8]
و هر كس هموزن ذرّه‌اي كار بد كرده آن را [نيز] مي‌بيند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّ رَجُلًا جَاءَ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) لِیُعَلِّمَهُ الْقُرْآنَ فَانْتَهَی إِلَی قَوْلِهِ تَعَالَی فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ فَقَالَ یَکْفِینِی هَذَا وَ انْصَرَفَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) انْصَرَفَ الرَّجُلُ وَ هُوَ فَقِیهٌ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- روایت کرده‌اند که مردی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد تا از او قرآن فرا گیرد، چون به این گفته‌ی خدای متعال رسید: فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ؛ گفت: «همین مقدار مرا بس است»؛ و در پی کار خود رفت. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «این مرد در حالی بازگشت که فقیه (آگاه از دین) شد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی عُبَیْدَهًَْ قَالَ: قَدِمَ صَعْصَعَهًُْ بْنُِ نَاجِیَهًَْ جَدُّ الْفَرَزْدَقِ عَلَی رَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله) فِی وَفْدِ بَنِی تَمِیمٍ فَقَالَ: بِأَبِی أَنْتَ {وَ أُمِّی} یَا رَسُولَ اللهِ (صلی الله علیه و آله) أَوْصِنِی. قَالَ: أُوصِیکَ بِأُمِّکَ وَ أَبِیکَ وَ دَابَّتِکَ. قَالَ: زِدْنِی یَا رَسُولَ اللهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: . . . فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ فَقَالَ: حَسْبِی، مَا أُبَالِی أَنْ أَسْمَعَ مِنَ الْقُرْآنِ غَیْرَ هَذَا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوعبیده گوید: صعصعه‌بن‌ناجیه جدّ فرزدق (شاعر معروف) با گروهی از قبیله بنی‌تمیم به محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وارد شد و عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! پدر و مادرم به فدایت! مرا اندرزی ده». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «تو را به [حفظ حقوقِ] پدر، مادر و خویشانت سفارش می‌کنم». عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! سفارش بیشتری بفرما». فرمود: «دهان و شرمگاهت را [از حرا] حفظ کن...». و در روایتی دیگر چنین آمده است که: صعصعه، آیاتِ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ را شنید و گفت: «[این آیات] مرا کافی است و پروایی ندارم از اینکه جز این آیات را از قرآن نشنوم».
الصّادق (علیه السلام)- الْحَمْدُ لِلَّهِ مُدَبِّرِ الْأَدْوَارِ وَ مُعِیدِ الْأَکْوَارِ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ وَ عَالَماً بَعْدَ عَالَمٍ لِیَجْزِیَ الَّذِینَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ یَجْزِیَ الَّذِینَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَی عَدْلًا مِنْهُ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُهُ وَ جَلَّتْ آلَاؤُهُ لا یَظْلِمُ النَّاسَ شَیْئاً وَ لکِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ یَشْهَدُ بِذَلِکَ قَوْلُهُ جَلَّ قُدْسُهُ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ. وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ فِی نَظَائِرَ لَهَا فِی کِتَابِهِ الَّذِی فِیهِ تِبْیَانُ کُلِّ شَیْءٍ وَ لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَکِیمٍ حَمِیدٍ وَ لِذَلِکَ قَالَ سَیِّدُنَا مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) إِنَّمَا هِیَ أَعْمَالُکُمْ تُرَدُّ إِلَیْکُم.
امام صادق (علیه السلام)- حمد می‌کنم خداوندی را که مدبّر افلاک است، و بعد از هر قرنی، قرنی می‌آورد و بعد از هر زمانی زمانی انشاء می‌نماید؛ و برای خداست آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است تا بدکاران را به کیفر کارهای بدشان برساند و نیکوکاران را در برابر اعمال نیکشان پاداش دهد! (نجم/۳۱)، برای عدالت او، نام‌های او، مقدّس است و نعمت‌های او، بزرگ است؛ خداوند هیچ به مردم ستم نمی‌کند ولی این مردمند که به خویشتن ستم می‌کند! (یونس/۴۴) چنانچه خود فرموده: فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ. وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ. و در نظائر شبیه به آن در کتابی که تبیین‌کننده‌ی هر چیزی می‌باشد، که هیچ گونه باطلی، نه از پیش رو و نه از پشت سر، به سراغ آن نمی‌آید چرا که از سوی خداوند حکیم و شایسته ستایش نازل شده است! (فصّلت/۴۲) بنابراین آقایمام محمّد (صلی الله علیه و آله) فرموده که: «همین اعمال شماست که در قیامت به‌سوی شما بر می‌گردد».
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ أَمَّا الرَّدُّ عَلَی الْمُجَبِّرَهًِْ الَّذِینَ قَالُوا لَیْسَ لَنَا صُنْعٌ وَ نَحْنُ مُجْبَرُونَ یُحْدِثُ اللَّهُ لَنَا الْفِعْلَ عِنْدَ الْفِعْلِ وَ إِنَّمَا الْأَفْعَالُ هِیَ مَنْسُوبَهًٌْ إِلَی النَّاسِ عَلَی الْمَجَازِ لَا عَلَی الْحَقِیقَهًِْ وَ تَأَوَّلُوا فِی ذَلِکَ آیَاتٍ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ لَمْ یَعْرِفُوا مَعْنَاهَا مِثْلَ قَوْلِه ... فَقَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ لَهَا وَ عَلَیْهَا هُوَ عَلَی الْحَقِیقَهًِْ لِفِعْلِهَا وَ قَوْلُهُ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- اما پاسخِ به جبریّون که معتقدند ما آفریدگان، اراده و اختیاری نداریم و [در کارهایمان] مجبور هستیم و هر کاری که انجام می‌دهیم این خداوند است که آن کارها را ایجاد می‌کند و اگر کارها به مردم نسبت داده می‌شود مجازی است (کلمه‌ای که در غیر معنای حقیقی خود، استعمال شود را مجازی گویند) نه حقیقی؛ و بر اساس این عقیده‌ی باطل خود، آیاتی از قرآن را [به اشتباه] تفسیر کرده‌اند این است که آن‌ها معنای [حقیقیِ] این آیات را درک نکرده‌اند [و توجّه ندارند که معنای حقیقی این آیات بر خلاف ظاهرشان است]... اینکه خداوند عزّوجلّ می‌فرماید «برای خود» و «به زیان خود» در حقیقت بخاطر کردار خود انسان است؛ و[یا] فرموده: فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه... .
السجّاد (علیه السلام)- اعْلَمْ یَا ابْنَ آدَمَ أَنَّ مِنْ وَرَاءِ هَذَا أَعْظَمَ وَ أَفْظَعَ وَ أَوْجَعَ لِلْقُلُوبِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ ... یَوْمٌ لَا تُقَالُ فِیهِ عَثْرَهًٌْ وَ لَا یُؤْخَذُ مِنْ أَحَدٍ فِدْیَهًٌْ وَ لَا تُقْبَلُ مِنْ أَحَدٍ مَعْذِرَهًٌْ وَ لَا لِأَحَدٍ فِیهِ مُسْتَقْبَلُ تَوْبَهًٍْ لَیْسَ إِلَّا الْجَزَاءَ بِالْحَسَنَاتِ وَ الْجَزَاءَ بِالسَّیِّئَاتِ فَمَنْ کَانَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ عَمِلَ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا مِثْقَالَ ذَرَّهًٍْ مِنْ خَیْرٍ وَجَدَهُ وَ مَنْ کَانَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ عَمِلَ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا مِثْقَالَ ذَرَّهًٍْ مِنْ شَرٍّ وَجَدَه.
امام سجّاد (علیه السلام)- آدمیزاد! بدان که مراحل بعد و [فشارهای] قیامت بالاتر. هولناکتر و دل‌آزارتر است، روزی است که مردم همه گرد آیند و روز حضور [یا دیدار جزای اعمال] است، خدا اوّلین و آخرین را گرد می‌آورد، در «صور» دمیده شود، و قبرها زیر و رو می‌گردد، روز نزدیک است. روزی است که دل‌ها [از وحشت] به گلوگاه می‌آید، و نفس در سینه‌ها حبس می‌شود، روزی است که از لغزشی نمی‌گذرند، «فدیه» و بدلی نمی‌ستانند، از هیچ کس عذری نمی‌پذیرند، کسی را رخصت توبه نمی‌دهند، هیچ چیز جز پاداش نیکی و کیفر گناه در کار نمی‌باشد، هرکه در این دنیا ذرّه‌ای کار خیر کرده آن را می‌یابد، و هرکه ذرّه‌ای کار شرّ کرده آن را میبیند.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ لِلْإِیمَانِ دَرَجَاتٍ وَ مَنَازِلَ یَتَفَاضَلُ الْمُؤْمِنُونَ فِیهَا عِنْدَ اللَّهِ قَالَ ... قَالَ یَرْفَعِ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ وَ قَالَ ذلِکَ بِأَنَّهُمْ لا یُصِیبُهُمْ ظَمَأٌ وَ لا نَصَبٌ وَ لا مَخْمَصَةٌ فِی سَبِیلِ اللهِ وَ لا یَطَؤُنَ مَوْطِئاً یَغِیظُ الْکُفَّارَ وَ لا یَنالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَیْلًا إِلَّا کُتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صالِحٌ وَ قَالَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللهِ وَ قَالَ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ فَهَذَا ذِکْرُ دَرَجَاتِ الْإِیمَانِ وَ مَنَازِلِهِ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ.
امام صادق (علیه السلام)- برای ایمان درجات و مراتبی است که مؤمنین نسبت به آن‌ها نزد خدا بر یکدیگر برتری دارند... [خداوند] می‌فرماید: خداوند کسانی را که ایمان آورده‌اند و کسانی را که علم به آنان داده شده درجات عظیمی می‌بخشد. (مجادله/۱۱). در آیه دیگر فرمود:! این بخاطر آن است که هیچ تشنگی و خستگی، و گرسنگی در راه خدا به آن‌ها نمی‌رسد و هیچ گامی که موجب خشم کافران می‌شود برنمی‌دارند، و ضربه‌ای از دشمن نمی‌خورند، مگر اینکه به خاطر آن، عمل صالحی برای آن‌ها نوشته می‌شد. (توبه/۱۲۰). در آیه دیگر فرمود: و هر کار خیری را برای خود از پیش می‌فرستید، آن را نزد خدا [در سرای دیگر] خواهید یافت. (بقره/۱۱۰)، و نیز فرمود: فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ؛ این‌ها بودند درجات ایمان و مراتب آن در نزد خداوند.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ یَقُولُ إِنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ وَ کَانَ قَدْ عَمِلَ فِی الدُّنْیَا مِثْقَالَ ذَرَّهًٍْ خَیْراً یَرَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ حَسْرَهًًْ إِنْ کَانَ عَمَلُهُ لِغَیْرِ اللَّهِ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ یَقُولُ إِذَا کَانَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ رَأَی ذَلِکَ الشَّرَّ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ ثُمَّ غُفِرَ لَهُ.
امام باقر (علیه السلام)- در روایت ابوالجارود آمده است: امام باقر (علیه السلام) در مورد آیه: فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ فرمود: اگر اهل جهنّم باشد و در دنیا به اندازه‌ی ذرّه‌ای عمل نیک انجام داده باشد، روز قیامت حسرت آن را می خورد، درصورتی‌که برای غیر خدا انجام داده باشد». و در مورد آیه: وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ فرمود: «اگر اهل بهشت باشد، آن عمل بد را روز قیامت میبیند، بعد او را می‌بخشند».
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عُمَرَ‌بْنِ‌یَزِیدَ قَالَ أَخْبَرْتُ أَبَاالْحَسَنِ‌الرِّضَا (علیه السلام) أَنِّی أُصِبْتُ بِابْنَیْنِ وَ بَقِیَ لِی بُنَیٌّ صَغِیرٌ فَقَالَ تَصَدَّقْ عَنْهُ ثُمَّ قَالَ حِینَ حَضَرَ قِیَامِی مُرِ الصَّبِیَّ فَلْیَتَصَدَّقْ بِیَدِهِ بِالْکِسْرَهًِْ وَ الْقَبْضَهًِْ وَ الشَّیْءِ وَ إِنْ قَلَّ فَإِنَّ کُلَّ شَیْءٍ یُرَادُ بِهِ اللَّهُ وَ إِنْ قَلَّ بَعْدَ أَنْ تَصْدُقَ النِّیَّهًُْ فِیهِ عَظِیمٌ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه.
امام رضا (علیه السلام)- محمّدبن‌عمربن‌یزید گوید: به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم: دو کودک من درگذشتند و اینک یک کودک از من باقی مانده است. فرمود: «از طرف او صدقه بدهید»، هنگامی که خواستم برخیزم فرمود: «کودک را امر کن تا با دست خود صدقه بدهد اگر چه کم باشد، هر چیزی که برای رضای خداوند داده شود اگر چه کم هم باشد در نزد خداوند بزرگ است. خداوند می‌فرماید: فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ‌بْنِ‌سَمُرَهًَْ قَالَ: کُنَّا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ یَوْماً فَقَالَ إِنِّی رَأَیْتُ الْبَارِحَهًَْ عَجَائِبَ قَالَ فَقُلْنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا رَأَیْتَ حَدِّثْنَا بِهِ فِدَاکَ أَنْفُسُنَا وَ أَهْلُونَا وَ أَوْلَادُنَا فَقَالَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی وَ قَدْ أَتَاهُ مَلَکُ الْمَوْتِ لِیَقْبِضَ رُوحَهُ فَجَاءَهُ بِرُّهُ بِوَالِدَیْهِ فَمَنَعَهُ مِنْهُ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدْ بُسِطَ عَلَیْهِ عَذَابُ الْقَبْرِ فَجَاءَهُ وُضُوؤُهُ فَمَنَعَهُ مِنْهُ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدِ احْتَوَشَتْهُ الشَّیَاطِینُ فَجَاءَهُ ذِکْرُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَنَجَّاهُ مِنْ بَیْنِهِمْ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی یَلْهَثُ عَطَشاً کُلَّمَا وَرَدَ حَوْضاً مُنِعَ مِنْهُ فَجَاءَهُ صِیَامُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَسَقَاهُ و أَرْوَاهُ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدِ احْتَوَشَتْهُ مَلَائِکَهًُْ الْعَذَابِ فَجَاءَتْهُ صَلَاتُهُ فَمَنَعَتْهُ مِنْهُمْ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی وَ النَّبِیُّونَ حَلَقاً حَلَقاً کُلَّمَا أَتَی حَلْقَهًًْ طُرِدَ فَجَاءَهُ اغْتِسَالُهُ مِنَ الْجَنَابَهًِْ فَأَخَذَ بِیَدِهِ فَأَجْلَسَهُ إِلَی جَنْبِی وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی بَیْنَ یَدَیْهِ ظُلْمَهًٌْ وَ مِنْ خَلْفِهِ ظُلْمَهًٌْ وَ عَنْ یَمِینِهِ ظُلْمَهًٌْ وَ عَنْ شِمَالِهِ ظُلْمَهًٌْ وَ مِنْ تَحْتِهِ ظُلْمَهًٌْ مُسْتَنْقِعاً فِی الظُّلْمَهًِْ فَجَاءَهُ حَجُّهُ وَ عُمْرَتُهُ فَأَخْرَجَاهُ مِنَ الظُّلْمَهًِْ وَ أَدْخَلَاهُ النُّورَ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی یُکَلِّمُ الْمُؤْمِنِینَ فَلَا یُکَلِّمُونَهُ فَجَاءَهُ صِلَتُهُ لِلرَّحِمِ فَقَالَ یَا مَعْشَرَ الْمُؤْمِنِینَ کَلِّمُوهُ فَإِنَّهُ کَانَ وَاصِلًا لِرَحِمِهِ فَکَلَّمَهُ الْمُؤْمِنُونَ وَ صَافَحُوهُ وَ کَانَ مَعَهُمْ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی یَتَّقِی وَهْجَ النِّیرَانِ وَ شَرَرَهَا بِیَدِهِ وَ وَجْهِهِ فَجَاءَتْهُ صَدَقَتُهُ فَکَانَتْ ظِلًّا عَلَی رَأْسِهِ وَ سِتْراً عَلَی وَجْهِهِ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدْ أَخَذَتْهُ الزَّبَانِیَهًُْ مِنْ کُلِّ مَکَانٍ فَجَاءَهُ أَمْرُهُ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهْیُهُ عَنِ الْمُنْکَرِ فَخَلَّصَاهُ مِنْ بَیْنِهِمْ وَ جَعَلَاهُ مَعَ مَلَائِکَهًِْ الرَّحْمَهًِْ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی جَاثِیاً عَلَی رُکْبَتَیْهِ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ رَحْمَهًِْ اللَّهِ حِجَابٌ فَجَاءَهُ حُسْنُ خُلُقِهِ فَأَخَذَهُ بِیَدِهِ وَ أَدْخَلَهُ فِی رَحْمَهًِْ اللَّهِ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدْ هَوَتْ صَحِیفَتُهُ قِبَلَ شِمَالِهِ فَجَاءَهُ خَوْفُهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَأَخَذَ صَحِیفَتَهُ فَجَعَلَهَا فِی یَمِینِهِ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ فَجَاءَهُ إِفْرَاطُهُ فِی صَلَاتِهِ فَثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ {فَجَاءَهُ أَفْرَاطُهُ فَثَقَّلُوا مَوَازِینَهُ} وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَائِماً عَلَی شَفِیرِ جَهَنَّمَ فَجَاءَهُ رَجَاؤُهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَاسْتَنْقَذَهُ مِنْ ذَلِکَ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدْ هَوَی فِی النَّارِ فَجَاءَتْهُ دُمُوعُهُ الَّتِی بَکَی مِنْ خَشْیَهًِْ اللَّهِ فَاسْتَخْرَجَتْهُ مِنْ ذَلِکَ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی عَلَی الصِّرَاطِ یَرْتَعِدُ کَمَا یَرْتَعِدُ السَّعَفَهًُْ فِی یَوْمِ رِیحٍ عَاصِفٍ فَجَاءَهُ حُسْنُ ظَنِّهِ بِاللَّهِ فَسَکَنَ رَعْدَتُهُ وَ مَضَی عَلَی الصِّرَاطِ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی عَلَی الصِّرَاطِ یَزْحَفُ أَحْیَاناً وَ یَحْبُو أَحْیَاناً وَ یَتَعَلَّقُ أَحْیَاناً فَجَاءَتْهُ صَلَاتُهُ عَلَیَّ فَأَقَامَتْهُ عَلَی قَدَمَیْهِ وَ مَضَی عَلَی الصِّرَاطِ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی انْتَهَی إِلَی أَبْوَابِ الْجَنَّهًِْ کُلَّمَا انْتَهَی إِلَی بَابٍ أُغْلِقَ دُونَهُ فَجَاءَتْهُ شَهَادَهًُْ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ صَادِقاً بِهَا فَفَتَحَتْ لَهُ الْأَبْوَابَ وَ دَخَلَ الْجَنَّهًَْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عبدالرّحمن‌بن سمره گوید: روزی ما نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بودیم. فرمود: «من دیشب عجایبی دیدم» عرض‌کردم: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! چه دیدی؟ برای ما نقل کن جان ما و اهل و اولاد ما فدای تو باد»! فرمود: «مردی از امّتم را دیدم که ملک الموت آمده بود جانش را بگیرد و احسان به پدر و مادر آمد و او را بازداشت، مردی از امّتم را دیدم که عذاب قبر بر او چنگال گشوده وضویش آمد و آن را بازداشت، مردی از امّتم را دیدم که شیاطین گردش را گرفته بودند ذکر خدای عزّوجلّ آمد از میان آن‌ها نجاتش داد، مردی از امّتم را دیدم که فرشته‌های عذاب دوره‌اش کرده بودند و نمازش آمد و جلوی آن‌ها را گرفت، مردی از امّتم را دیدم که از تشنگی له له می‌زد و به هر حوضی می‌رسید ممنوع می‌شد، روزه ماه رمضانش آمد و او را سیراب کرد، مردی از امّتم را دیدم که به هر حلقه‌ای از انبیاء نزدیک می‌شد او را می‌راندند و غسل جنابتش آمد دست او را گرفت و او را پهلوی من نشانید، مردی از امّتم را دیدم که از شش جهت در تاریکی فرو بود، حج و عمره‌اش آمدند و او را از تاریکی در آوردند و به روشنی رسانیدند، مردی از امّتم را دیدم که با مؤمنان سخن می‌گفت و با او سخن نمی‌گفتند و صله‌ی رحمش آمد و گفت: «ای گروه مؤمنان! با او سخن بگویید که او صله‌ی رحم می‌کرد»، مؤمنان با او سخن گفتند و دست دادند و با آن‌ها همراه شد، مردی از امّتم را دیدم که دست و روی خود را سپر شراره آتش کرده بود، صدقه‌اش آمد سرپوش سر و سپر روی او شد، مردی از امّتم را دیدم که مأموران دوزخ او را از هر سو گرفته بودند و امر به معروف و نهی از منکرش آمدند و او را از دست آن‌ها رها کردند و به ملائکه رحمت سپردند، مردی از امّتم را دیدم که به زانو در آمده و میان او و رحمت خدا پرده‌ای است، حسن خلقش آمد و او را وارد رحمت خدا کرد، مردی از امّتم را دیدم که نامه عملش از سمت چپ روان بود خوف او از خدا آمد و نامه عملش را گرفت و به دست راست او داد، مردی از امّتم را دیدم که میزانش سبک بود و بسیاری از نمازها را خوانده بود آمد و میزانش را سنگین کرد، مردی از امّتم را دیدم که بر پرتگاه دوزخ بود و امید او به خدا آمد و او را نجات داد، مردی از امّتم را دیدم در آتش سرازیر بود اشک‌ها که از خوف خدا ریخته بود آمدند و او را در آوردند، مردی از امّتم را دیدم چون شاخه خرما در برابر باد سخت بر صراط می‌لرزید خوش‌گمانی او به خدا آمد و او را آرام کرد و از صراط گذشت، مردی از امّتم را دیدم روی صراط گاهی سینه می‌کشید و گاهی سر دست می‌رفت و گاهی آویزان می‌شد صلواتی که بر من فرستاده بود آمد و او را بر پا داشت و از صراط گذشت، مردی از امّتم را دیدم که به درهای بهشت می‌رفت و به هر دری می‌رسید به روی او بسته می‌شد شهادت او به یگانگی خدا از روی راستی آمد و درهای بهشت را بروی او گشود.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَرْضُ الْقِیَامَهًِْ نَارٌ مَا خَلَا ظِلَ الْمُؤْمِنِ فَإِنَّ صَدَقَتَهُ تُظِلُّهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- زمین رستاخیز، آتش است جز سایه مؤمن؛ زیرا به راستی، صدقه مؤمن بر او سایه افکند.
العسکری (علیه السلام)- وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ مِنْ مَالٍ تُنْفِقُونَهُ فِی طَاعَهًِْ اللَّهِ، فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَکُمْ مَالٌ، فَمِنْ جَاهِکُمْ تَبْذُلُونَهُ لِإِخْوَانِکُمُ الْمُؤْمِنِینَ، تَجُرُّونَ بِهِ إِلَیْهِمُ الْمَنَافِعَ، وَ تَدْفَعُونَ بِهِ عَنْهُمُ الْمَضَارَّ. تَجِدُوهُ عِنْدَ اللهِ یَنْفَعُکُمُ اللَّهُ تَعَالَی بِجَاهِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ آلِهِمَا یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ فَیَحُطُّ بِهِ سَیِّئَاتِکُمْ وَ یُضَاعِفُ بِهِ حَسَنَاتِکُمْ، وَ یَرْفَعُ بِهِ دَرَجَاتِکُم.
امام عسکری (علیه السلام)- و هر کار خیری را برای خود از پیش می‌فرستید، آن را نزد خدا [در سرای دیگر] خواهید یافت. (بقره/۱۱۰) وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ یعنی مالی که در طاعت خدا انفاقش می‌کنید؛ پس اگر مالی نداشته باشید، پس برای برادران مؤمن خود از آبروی خود بذل کنید و با این کار منافع را به سمت آنان جلب کنید و با آن مضرّات را از آنان دفع کنید. تَجِدُوهُ عِنْدَ اللهِ یعنی خداوند متعال به آبروی محمد (صلی الله علیه و آله) و آل پاک او (علیهم السلام) در روز قیامت با آن به شما نفع می‌رساند؛ پس گناهان شما را فرو می‌ریزد و حسنات شما را با آن چندین برابر می‌کند و درجات شما را با آن بالا می‌برد».
السجّاد (علیه السلام)- مَا یُوضَعُ فِی مِیزَانِ امْرِئٍ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ أَفْضَلُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ.
امام سجّاد (علیه السلام)- چیزی در میزان عمل کسی در روز قیامت نهاده نمی‌شود که برتر از خلق نیکو باشد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ مَنِ ارْتَبَطَ فَرَساً فِی سَبِیلِ اللَّهِ، کَانَ عَلَفُهُ وَ رَوْثُهُ وَ شَرَابُهُ فِی مِیزَانِهِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هر که اسبی در راه خدا نگهدارد علف و سرگین و آبی که می‌نوشد روز قیامت در ترازوی او می‌باشند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَلَا بَشِّرِ الْمَشَّائِینَ فِی الظُّلُمَاتِ إِلَی الْمَسَاجِدِ بِالنُّورِ السَّاطِعِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هان! کسانی را که در تاریکی‌ها به‌سوی مسجدها می‌روند، آن‌ها را به نور درخشان روز قیامت نوید ده.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِذَا سَجَدَ أَحَدُکُمْ فَلْیُبَاشِرْ بِکَفَّیْهِ الْأَرْضَ لَعَلَّ اللَّهَ یَدْفَعُ عَنْهُ الْغُلَّ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.
امام علی (علیه السلام)- چون یکی از شما سر بر سجده نهد، باید دو کف دستش را بر زمین نهد؛ باشد که در روز رستاخیز زنجیر از او برداشته شود و به بندش نکشند.
الباقر (علیه السلام)- یُبْعَثُ قَوْمٌ تَحْتَ ظِلِ الْعَرْشِ وُجُوهُهُمْ مِنْ نُورٍ وَ رِیَاشُهُمْ مِنْ نُورٍ جُلُوسٌ عَلَی کَرَاسِیَّ مِنْ نُورٍ قَالَ فَتَشَرَّفُ لَهُمُ الْخَلَائِقُ فَیَقُولُونَ هَؤُلَاءِ أَنْبِیَاءُ فَیُنَادِی مُنَادٍ مِنْ تَحْتِ الْعَرْشِ أَنْ لَیْسَ هَؤُلَاءِ بِأَنْبِیَاءَ قَالَ فَیَقُولُونَ هَؤُلَاءِ شُهَدَاءُ فَیُنَادِی مُنَادٍ مِنْ تَحْتِ الْعَرْشِ أَنْ لَیْسَ هَؤُلَاءِ شُهَدَاءَ وَ لَکِنَّ هَؤُلَاءِ قَوْمٌ کَانُوا یُیَسِّرُونَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ وَ یُنْظِرُونَ الْمُعْسِرَ حَتَّی یُیَسَّرَ.
امام باقر (علیه السلام)- در روز رستاخیز گروهی در زیر سایه عرش برانگیخته می‌شوند درحالی‌که رخسارشان و جامه‌هایشان از نور است و بر تخت‌هایی از نور نشسته‌اند و آفریدگان بر آنان نظر می‌افکنند و می‌گویند: «اینان پیامبرانند»؟ پس نداگری از زیر عرش ندا سر دهد که اینان پیامبر نیستند. آفریدگان دیگر باز گویند: «اینان شهیدان هستند»؟ پس نداگری دیگر بار ندا برآورد که اینان شهید نیستند و لکن اینان گروهی هستند که بر مؤمنان آسان می‌گرفتند و به بدهکار تنگدست، مهلت می‌دادند تا فراخ دست گردد.
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ وَ هُوَ شَابٌّ مُؤْمِنٌ اخْتَلَطَ الْقُرْآنُ بِلَحْمِهِ وَ دَمِهِ وَ جَعَلَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مَعَ السَّفَرَهًِْ الْکِرَامِ الْبَرَرَهًِْ وَ کَانَ الْقُرْآنُ حَجِیزاً عَنْهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ.
امام صادق (علیه السلام)- هر جوان مؤمنی که قرآن تلاوت کند، قرآن با گوشت و خونش می‌آمیزد و خداوند او را با فرشتگان که سفیر خدایند و بزرگمندانی نیک هستند همراه می‌گرداند و در روز رستاخیز قرآن بازدارنده‌ی او از دوزخ است.
الباقر (علیه السلام)- وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ یَقُولُ إِذَا کَانَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ رَأَی ذَلِکَ الشَّرَّ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ ثُمَّ غُفِرَ لَهُ.
امام باقر (علیه السلام)- از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است که ایشان درباره کلام خداوند متعال: وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ فرمود: «اگر از جمله بهشتیان باشد، آن بدی را روز قیامت می بیند و سپس خداوند متعال آن بدی را برایش می آمرزد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَ الْعَبْدَ لَیُحْبَسُ عَلَی ذَنْبٍ مِنْ ذُنُوبِهِ مِائَهًَْ عَامٍ وَ إِنَّهُ لَیَنْظُرُ إِلَی أَزْوَاجِهِ فِی الْجَنَّهًِْ یَتَنَعَّمْنَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مردی به خاطر یک گناه صد سال حبس می‌شود و زنان خود را در بهشت در حال تنعّم و خوشی می‌نگرد.