آیه فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً [5]
به يقين با [هر] سختي آساني است!
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌الْعَبَّاسِ (رحمة الله علیه) قَالَ أُهْدِیَ إِلَی الرَّسُولِ (صلی الله علیه و آله) بَغْلَهًٌْ أَهْدَاهَا کِسْرَی لَهُ أَوْ قَیْصَرُ فَرَکِبَهَا النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فَأَخَذَ مِنْ شَعْرِهَا وَ أَرْدَفَنِی خَلْفَهُ ثُمَّ قَالَ یَا غُلَامُ احْفَظِ اللَّهَ یَحْفَظْکَ احْفَظِ اللَّهَ تَجِدْهُ أَمَامَکَ تَعَرَّفْ إِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی الرَّخَاءِ یَعْرِفْکَ فِی الشِّدَّهًِْ إِذَا سَأَلْتَ فَاسْأَلِ اللَّهَ وَ إِذَا اسْتَعَنْتَ فَاسْتَعِنْ بِاللَّهِ قَدْ مَضَی الْقَلَمُ بِمَا هُوَ کَائِنٌ فَلَوْ جَهَدَ النَّاسُ أَنْ یَنْفَعُوکَ بِأَمْرٍ لَمْ یَکْتُبْهُ اللَّهُ عَلَیْکَ لَمْ یَقْدِرُوا عَلَیْهِ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَعْمَلَ بِالصَّبْرِ مَعَ الْیَقِینِ فَافْعَلْ وَ إِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَإِنَّ فِی الصَّبْرِ عَلَی مَا تَکْرَهُ خَیْراً کَثِیراً وَ اعْلَمْ أَنَّ الصَّبْرَ مَعَ النَّصْرِ وَ أَنَّ الْفَرَجَ مَعَ الْکَرْبِ وَ أَنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابن‌عبّاس گوید: قیصر استری به حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) هدیه کرد، یکی از روزها رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) بر آن استر سوار شد و مرا هم دنبال خود سوار نمود و بعد فرمود: «ای جوان! به خداوند توجّه داشته باش تا خداوند به شما توجّه کند. اگر به خداوند توجّه داشته باشی و دستورات او را به‌کار گیری خداوند را مقابل خود مشاهده می‌کنی، درهنگام وسعت و فراخی روزی خدا را بشناس تا خداوند هم درهنگام سختی شما را مورد لطف خود قرار دهد، هرگاه می‌خواهی کمک بخواهی از خداوند بخواه، قلم تقدیر بر آنچه خواهد شد جاری شده و هرچه مقدّر باشد انجام خواهد گرفت، اگر مردم کوشش کنند که به شما سودی برسانند ولی درصورتی‌که مقدّر نباشد سعی آن‌ها نتیجه‌ای نخواهد داد و سودی به شما نخواهد رسانید. اگر توانائی داری که با صبر و یقین کاری انجام دهی در آن کوشا باش و اگر توانائی نداری صبر پیشه کن و در سختی‌ها شکیبا باش تا خیر زیادی به‌دست آوری و بدان که صبر، پیروزی می‌آورد و گشایش بعد از مشکلات پیش می‌آید و با هرسختی یک آسانی هم می‌باشد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنْ إِ‌بْنِ‌عَبَّاسِ (رحمة الله علیه) فی قوله تعالی فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً، یَقُولُ مَعَ الْعُسْرِ سَعَهًٌْ وَ لَا یَغْلِبُ عُسْرٌ وَاحِدٌ یُسْرَیْنِ أَبَداً.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً، یعنی همراه عسر و سختی گشایش و آسانی است و یک سختی هرگز بر دو گشایش غالب نمی‌شود.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ لِی جَبْرَائِیلُ: قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: إِذَا ذُکِرْتُ ذُکِرْتَ مَعِی فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- جبرئیل به من گفت: خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: هرگاه یاد شوم تو هم با من یاد می‌شوی. فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً أَنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- رُوِیَ عَنْ عَطَاءٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی: خَلَقْتُ عُسْراً وَاحِداً وَ خَلَقْتُ یُسْرَیْنِ، فَلَنْ یَغْلِبَ عُسْرٌ یُسْرَیْنِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- خداوند بلند مرتبه می‌فرماید: یک سختی و دو آسانی آوردم، پس یک سختی بر دو گشایش غالب نشود.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ الْحَسَنِ قَالَ: خَرَجَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) مَسْرُوراً فَرِحاً وَ هُوَ یَضْحَکُ وَ یَقُولُ: لَنْ یَغْلِبَ عُسْرٌ یُسْرَیْنِ فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- حسن گوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله) خوشحال و خندان درحالی‌که می‌خندید خارج شد و می‌گفت: «هرگز یک سختی بر دو گشایش غالب نشود که با هر سختی دو گشایش است که با هرسختی دو گشایش است».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَّ امْرَأَهًًْ اسْتَعْدَتْ عَلَی زَوْجِهَا أَنَّهُ لَا یُنْفِقُ عَلَیْهَا وَ کَانَ زَوْجُهَا مُعْسِراً فَأَبَی عَلِیٌّ (علیه السلام) أَنْ یَحْبِسَهُ فَقَالَ إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً.
امام علی (علیه السلام)- امام صادق (علیه السلام) از پدرش از امام علی (علیه السلام) نقل کرده است: همانا زنی نزد امیرالمومنین (علیه السلام) از شوهرش شکایت کرد که به او خرجی نمی‌دهد، درحالی‌که مرد در سختی بود. پس علی (علیه السلام) از زندانی کردن آن امتناع کرد و فرمود: إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ اعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ وَ أَنَ الْفَرَجَ مَعَ الْکَرْبِ وَ أَنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- با هر دشواریی آسانی است و بدان که نصرت و یاری خدا در صبر است. چون صبر کنی به مقصود می‌رسی و چون غم و اندوه دهد بعد آن فرح و رستگاری می‌دهد؛ إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنِّی لَأَعْرِفُ آیَتَیْنِ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ الْمُنَزَلِ تُکْتَبَانِ لِلْمَرْأَهًِْ إِذَا عَسُرَ عَلَیْهَا وَلَدُهَا، تُکْتَبَانِ فِی رَقِّ ظَبْیٍ وَ یُعَلِّقُهُ فِی حَقْوَیْهَا: بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ، إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً، سَبْعَ مَرَّاتٍ. یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ، إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَیْءٌ عَظِیمٌ، یَوْمَ تَرَوْنَها تَذْهَلُ کُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَ تَضَعُ کُلُّ ذاتِ حَمْلٍ حَمْلَها وَ تَرَی النَّاسَ سُکاری وَ ما هُمْ بِسُکاری وَ لکِنَّ عَذابَ اللهِ شَدِیدٌ.
امام علی (علیه السلام)- سلیم‌بن‌قیس هلالی از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: من دو آیه از کتاب مُنزَل خداوند می‌شناسم که وقتی وضع حمل زن مشکل شد برایش در پوست آهویی نوشته می‌شود و آن را بر کمرش می‌بندد. [و آن این است:] بسم اللَّه و باللَّه، فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً، إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً؛ هفت مرتبه. یَأَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُواْ رَبَّکُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شیَ‌ْءٌ عَظِیم* یَوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ کُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَ تَضَعُ کُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا وَ تَرَی النَّاسَ سُکَارَی وَ مَا هُم بِسُکَارَی وَ لَاکِنَّ عَذَابَ اللهِ شَدِید (حج/۲-۱) یک مرتبه.