آیه وَ حَمَلْناهُ عَلى ذاتِ أَلْواحٍ وَ دُسُرٍ [13]
و او را بر [كشتى] ساخته شده از الواح و ميخ‌ها سوار كرديم.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ حَمَلْناهُ یَعْنِی نُوحاً (علیه السلام) عَلی ذاتِ أَلْواحٍ وَ دُسُرٍ قَالَ: ذاتِ أَلْواحٍ السَّفِینَهًُْ وَ الدُّسُرُ الْمَسَامِیرُ.
علیّ‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- و حَمَلنَاهُ؛ منظور نوح (علیه السلام) است و عَلی ذَاتِ أَلواحٍ و دُسُرٍ؛ یعنی تخته‌ها و چوب‌های کشتی و دُسُر یعنی میخ‌ها.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ دُسُرٍ أَیْ مَسَامِیرَ شُدَّتْ بِهَا السَّفِینَهًُْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ دُسُرٍ یعنی میخ‌هایی که به‌وسیله‌ی آن کشتی محکم شد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- جَعَلَ اللَّهُ لِی مَا لَمْ یَجْعَلْ لِأَحَدٍ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ لَا لِنَبِیٍّ مُرْسَلٍ وَ لَا لِمَلَکٍ مُقَرَّبٍ ... .أَنَا الَّذِی حَمَلْتُ نُوحاً فِی السَّفِینَهًِْ بِأَمْرِ رَبِّی وَ أَنَا عَذَابُ یَوْمِ الظُّلَّهًِْ وَ أَنَا الْمُنَادِی مِنْ مَکَانٍ قَرِیبٍ قَدْ سَمِعَهُ الثَّقَلَانِ الْجِنُ وَ الْإِنْسُ ... وَ إِنَّمَا أَنَا عَبْدٌ مِنْ عَبِیدِ اللَّهِ لَا تُسَمُّونَا أَرْبَاباً وَ قُولُوا فِی فَضْلِنَا مَا شِئْتُمْ فَإِنَّکُمْ لَنْ تَبْلُغُوا مِنْ فَضْلِنَا کُنْهَ مَا جَعَلَهُ اللَّهُ لَنَا وَ لَا مِعْشَارَ الْعُشْرِ. لِأَنَّا آیَاتُ اللَّهِ وَ دَلَائِلُهُ وَ حُجَجُ اللَّهِ وَ خُلَفَاؤُهُ وَ أُمَنَاؤُهُ وَ أَئِمَّتُهُ وَ وَجْهُ اللَّهِ وَ عَیْنُ اللَّهِ وَ لِسَانُ اللَّهِ بِنَا یُعَذِّبُ اللَّهُ عِبَادَهُ وَ بِنَا یُثِیبُ وَ مِنْ بَیْنِ خَلْقِهِ طَهَّرَنَا وَ اخْتَارَنَا وَ اصْطَفَانَا وَ لَوْ قَالَ قَائِلٌ لِمَ وَ کَیْفَ وَ فِیمَ لَکَفَرَ وَ أَشْرَکَ لِأَنَّهُ لَا یُسْأَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْأَلُونَ.
امام علی (علیه السلام)- خداوند برای من چیزی قرار داده که برای هیچ‌یک از اوّلین و آخرین؛ نه پیامبر مرسلی و نه فرشته‌ی مقرّبی قرار نداده است ... من کسی هستم که نوح (علیه السلام) را به امر پروردگارم در کشتی حمل کردم، منم عذاب روز سایبان و منم منادی از مکانی نزدیک که دو گروه گرانمایه، انس و جن صدای او را شنیده‌اند و منم قدرت خدای عزّوجلّ و من، تنها بندهای از بندگان خدا هستم. ما را ارباب ننامید و هرچه خواستید در فضیلت ما بگویید؛ چون شما از فضیلت ما به کنه آنچه خداوند برای ما قرار داده نمی‌رسید و نه به یک‌دهم از یک‌دهم [فضیلت ما]؛ چون ما آیات خداوند، حجّت‌های او، جانشینان او، امانتداران خداوند، امامان [از طرف] او، سیمای خداوند، چشم خداوند و زبان خداوند هستیم. خداوند به‌سبب ما بندگانش را عذاب می‌کند و به‌سبب ما ثواب می‌دهد و از میان خلقش ما را پاک کرد و ما را انتخاب نمود و ما را برگزید و اگر کسی [اعتراض کند و] بگوید: برای چه؟ چگونه و درباره‌ی چه؟ کافر شده و شرک ورزیده است؛ چون خداوند ازآنچه انجام می‌دهد بازخواست نمی‌شود، درحالی‌که آنان بازخواست می‌شوند!
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَسَائِلُ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌سَلَامٍ ... فَقَال فَأَخْبِرْنِی عَنِ الْفُلْکِ الْمَشْحُونِ مَا هُوَ قَالَ یَا ابْنَ سَلَامٍ السُّفُنُ الْمَبْنِیَّهًُْ فِی الْبَحْرِ أَ مَا قَرَأْتَ فِی التَّوْرَاهًِْ وَ حَمَلْناهُ عَلی ذاتِ أَلْواحٍ وَ دُسُرٍ قَالَ صَدَقْتَ یا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) قَالَ مَا الْأَلْوَاحُ قَالَ الْأَشْجَارُ الَّتِی سَفَقَتْ طُولًا هِیَ الْأَلْوَاحُ فَأَخْبِرْنِی عَنِ الدُّسُرِ قَالَ یَا ابْنَ سَلَامٍ الْمَسَامِیرُ وَ الْعَوَارِضُ مِنَ الْحَدِیدِ قَالَ صَدَقْتَ یا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله).
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عبداله‌بن‌سلّام گفت: از این آیه: در آن کشتی که پر [از انسان و انواع حیوانات] بود. (شعراء/۱۱۹) پرسیدم که چیست؟ فرمود: «کشتی‌هایی که در دریا ساخته می]شوند، مگر در تورات نخوانده‌ای: وَ حَمَلْناهُ عَلی ذاتِ أَلْواحٍ وَ دُسُرٍ». گفت: «راست گفتی ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! پرسید: «الواح چه بودند»؟ فرمود: «درخت‌ها که به درازا سقف بندی شدند». پرسید: «دُسر چه بودند»؟ فرمود: «میخ‌ها و بست و بندهای آهنین». گفت: «راست گفتی ای محمّد (صلی الله علیه و آله)»!
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- لَمَّا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنْ یُهْلِکَ قَوْمَ نُوحٍ (علیه السلام) أَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ أَنْ شُقَّ أَلْوَاحَ السَّاجِ فَلَمَّا شَقَّهَا لَمْ یَدْرِ مَا یَصْنَعُ بِهَا فَهَبَطَ جَبْرَئِیلُ فَأَرَاهُ هَیْئَهًَْ السَّفِینَهًِْ وَ مَعَهُ تَابُوتٌ فِیهِ مِائَهًُْ أَلْفِ مِسْمَارٍ وَ تِسْعَهًٌْ وَ عِشْرُونَ أَلْفَ مِسْمَارٍ فَسَمَّرَ بِالْمَسَامِیرِ کُلِّهَا السَّفِینَهًَْ إِلَی أَنْ بَقِیَتْ خَمْسَهًُْ مَسَامِیرَ فَضَرَبَ بِیَدِهِ إِلَی مِسْمَارٍ مِنْهَا فَأَشْرَقَ فِی یَدِهِ وَ أَضَاءَ کَمَا یُضِیءُ الْکَوْکَبُ الدُّرِّیُّ فِی أُفُقِ السَّمَاءِ فَتَحَیَّرَ مِنْ ذَلِکَ نُوحٌ (علیه السلام) فَأَنْطَقَ اللَّهُ ذَلِکَ الْمِسْمَارَ بِلِسَانٍ طَلْقٍ ذَلْقٍ فَقَالَ لَهُ یَا جَبْرَئِیلُ مَا هَذَا الْمِسْمَارُ الَّذِی مَا رَأَیْتُ مِثْلَهُ قَالَ هَذَا بِاسْمِ خَیْرِ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَبْدِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَسْمِرْهُ فِی أَوَّلِهَا عَلَی جَانِبِ السَّفِینَهًِْ الْیَمِینِ ثُمَّ ضَرَبَ بِیَدِهِ عَلَی مِسْمَارٍ ثَانٍ فَأَشْرَقَ وَ أَنَارَ فَقَالَ نُوحٌ (علیه السلام) وَ مَا هَذَا الْمِسْمَارُ فَقَالَ مِسْمَارُ أَخِیهِ وَ ابْنُ عَمِّهِ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَأَسْمِرْهُ عَلَی جَانِبِ السَّفِینَهًِْ الْیَسَارِ فِی أَوَّلِهَا ثُمَّ ضَرَبَ بِیَدِهِ إِلَی مِسْمَارٍ ثَالِثٍ فَزَهَرَ وَ أَشْرَقَ وَ أَنَارَ فَقَالَ هَذَا مِسْمَارُ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) فَأَسْمِرْهُ إِلَی جَانِبِ مِسْمَارِ أَبِیهَا ثُمَّ ضَرَبَ بِیَدِهِ إِلَی مِسْمَارٍ رَابِعٍ فَزَهَرَ وَ أَنَارَ فَقَالَ مِسْمَارُ الْحَسَنِ (علیه السلام) فَأَسْمِرْهُ إِلَی جَانِبِ مِسْمَارِ أَبِیهِ ثُمَّ ضَرَبَ بِیَدِهِ إِلَی مِسْمَارٍ خَامِسٍ فَأَشْرَقَ وَ أَنَارَ وَ بَکَی فَقَالَ یَا جَبْرَئِیلُ مَا هَذِهِ النَّدَاوَهًُْ فَقَالَ هَذَا مِسْمَارُ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) سَیِّدِ الشُّهَدَاءِ فَأَسْمِرْهُ إِلَی جَانِبِ مِسْمَارِ أَخِیهِ ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ حَمَلْناهُ عَلی ذاتِ أَلْواحٍ وَ دُسُرٍ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) الْأَلْوَاحُ خَشَبُ السَّفِینَهًِْ وَ نَحْنُ الدُّسُرُ لَوْلَانَا مَا سَارَتِ السَّفِینَهًُْ بِأَهْلِهَا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- وقتی خداوند اراده کرد قوم نوح (علیه السلام) را هلاک نماید به او وحی کرد تخته‌های ساج را ببرد پس از بریدن تخته‌های ساج نمی‌دانست چه باید بکند جبرئیل بر او نازل شد و صورت کشتی را به او نشان داد ضمناً صندوقی آورده بود که در آن صدوبیست‌ونه هزار میخ وجود داشت با آن میخ‌ها کشتی را محکم نمود تا پنج میخ باقیماند. دست به یکی از آن میخ زد؛ آن میخ در دست او چنان درخشید مانند یک ستاره‌ی درخشان در آسمان. نوح (علیه السلام) از این جریان در شگفت شد خداوند میخ را با زبانی گویا به سخن در آورد. نوح (علیه السلام) گفت: «ای جبرئیل! این چه میخی است که مانند آن را ندیده‌ام»؟ جواب داد: «این میخ به نام بهترین شخصیّت پیشینیان و آیندگان محمّدبن‌عبد اللَّه (صلی الله علیه و آله) است آن را در ابتدای کشتی طرف راست بکوب». سپس به میخ دوّم دست زد باز درخشید و نور افشاند، گفت: «این نور چیست»؟ گفت: «میخ برادر و پسر عمویش علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است؛ آن را در ابتدای کشتی قسمت چپ بکوب». سپس با دست به میخ سوّم زد درخشید و روشن گردید و نورانی شد، گفت: «این میخ فاطمه (سلام الله علیها) است آن را در قسمت میخ پدرش بکوب». پس از آن به میخ چهارم دست زد؛ درخشید و نور افشاند؛ گفت: «این میخ حسن (علیه السلام) است آن را طرف میخ پدرش بکوب». سپس دست به میخ پنجم زد درخشید و نور افشاند ولی گریه کرد، گفت: «جبرئیل! این چه گریه‌ای است»؟ گفت: «این میخ حسین‌بن‌علی سیّد الشّهداء (علیه السلام) است آن را طرف میخ برادرش بکوب». وَ حَمَلْناهُ عَلی ذاتِ أَلْواحٍ وَ دُسُرٍ. أَلْواحٍ؛ چوب‌های کشتی است و دُسُرٍ؛ یعنی میخ‌ها. میخ‌ها ما هستیم، اگر ما نبودیم کشتی نمی‌توانست اهل خود را ببرد».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ حَمَلْناهُ عَلی ذاتِ أَلْواحٍ وَ دُسُرٍ قَالَ وَ کَانَ نَجَرَهَا فِی وَسَطِ مَسْجِدِکُمْ وَ لَقَدْ نَقَصَ عَنْ ذَرْعِهِ سَبْعُمِائَهًِْ ذِرَاعٍ.
امام علی (علیه السلام)- وَ حَمَلْناهُ عَلی ذاتِ أَلْواحٍ وَ دُسُرٍ، او این کشتی را در میانه‌ی مسجد شما درودگری کرد و از مساحت این مسجد هفتصد ذراع کاسته شده است. (مقصود امام از این فرموده آن است که درآن‌هنگام مساحت این مسجد هفتصد ذراع بیشتر بوده است و می‌توانسته کشتی به آن بزرگی را در خود جای دهد.)