آیه إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيانِ عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِيدٌ [17]
[به خاطر بياوريد] هنگامى را كه دو فرشته راست و چپ كه ملازم انسانند اعمال او را دريافت مى‌دارند.
الصّادق (علیه السلام)- مَا مِنْ قَلْبٍ إِلَّا وَ لَهُ أُذُنَانِ عَلَی إِحْدَاهُمَا مَلَکٌ مُرْشِدٌ وَ عَلَی الْأُخْرَی شَیْطَانٌ مُفْتِنٌ هَذَا یَأْمُرُهُ وَ هَذَا یَزْجُرُهُ الشَّیْطَانُ یَأْمُرُهُ بِالْمَعَاصِی وَ الْمَلَکُ یَزْجُرُهُ عَنْهَا وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عزّوجلّ: عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ.
امام صادق (علیه السلام)- هر قلبی دو گوش دارد، بر یکی از آنها فرشته‌ی هدایتگر و بر دیگری شیطان فریبنده وجود دارد. فرشته، قلب [انسان] را به نیکی امر میکند و شیطان او را از آن نهی میکند، شیطان به بدی امر میکند. فرشته از آن باز می‌دارد و این معنی کلام خداوند است که فرمود: عَنِ الیَمِینِ و عَنِ الشِّمَال قَعِیدٌ مَا یَلفِظُ مِن قَول إِلا لدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ.
الصّادق (علیه السلام)- إِذْ یَتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ قَالَ هُمَا الْمَلَکَانِ.
امام صادق (علیه السلام)- إِذْ یَتَلَقَّی المُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ آن ها، دو فرشته هستند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- سَعْدُ السُّعُودِ، رَوَاهُ مِنْ کِتَابِ قِصَصِ الْقُرْآنِ لِلْهَیْصَمِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ النَّیْسَابُورِیِّ قَالَ: دَخَلَ عُثْمَانُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ أَخْبِرْنِی عَنِ الْعَبْدِ کَمْ مَعَهُ مِنْ مَلَکٍ قَالَ مَلَکٌ عَلَی یَمِینِکَ عَلَی حَسَنَاتِکَ وَ وَاحِدٌ عَلَی الشِّمَالِ فَإِذَا عَمِلْتَ حَسَنَهًًْ کَتَبَ عَشْراً وَ إِذَا عَمِلْتَ سَیِّئَهًًْ قَالَ الَّذِی عَلَی الشِّمَالِ لِلَّذِی عَلَی الْیَمِینِ أَکْتُبُ قَالَ لَعَلَّهُ یَسْتَغْفِرُ وَ یَتُوبُ فَإِذَا قَالَ ثَلَاثاً قَالَ نَعَمْ اکْتُبْ أَرَاحَنَا اللَّهُ مِنْهُ فَبِئْسَ الْقَرِینُ مَا أَقَلَّ مُرَاقَبَتَهُ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ مَا أَقَلَّ اسْتِحْیَاءَهُ مِنْهُ یَقُولُ اللَّهُ ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍإِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ وَ مَلَکَانِ بَیْنَ یَدَیْکَ وَ مِنْ خَلْفِکَ یَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لَهُ مُعَقِّباتٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ ... وَ مَلَکٌ قَابِضٌ عَلَی نَاصِیَتِکَ فَإِذَا تَوَاضَعْتَ لِلَّهِ رَفَعَکَ وَ إِذَا تَجَبَّرْتَ عَلَی اللَّهِ وَضَعَکَ وَ فَضَحَکَ وَ مَلَکَانِ عَلَی شَفَتَیْکَ لَیْسَ یَحْفَظَانِ إِلَّا الصَّلَاهًَْ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ مَلَکٌ قَائِمٌ عَلَی فِیکَ لَا یَدَعُ أَنْ تَدْخُلَ الْحَیَّهًُْ فِی فِیکَ وَ مَلَکَانِ عَلَی عَیْنَیْکَ فَهَذِهِ عَشَرَهًُْ أَمْلَاکٍ عَلَی کُلِّ آدَمِیٍّ وَ مَلَائِکَهًُْ اللَّیْلِ سِوَی مَلَائِکَهًِْ النَّهَارِ فَهَؤُلَاءِ عِشْرُونَ مَلَکاً عَلَی کُلِّ آدَمِیٍّ وَ إِبْلِیسُ بِالنَّهَارِ وَ وُلْدُهُ بِاللَّیْلِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ الْآیَهًَْ وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَ إِذْ یَتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیان ...
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از کتاب قصص القرآن هیصم‌بن‌محمد نیشابوری نقل کرده: عثمان به حضور رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رسید و عرض کرد: «برایم بفرمایید چند فرشته با بنده می باشند»؟ ایشان فرمودند: «فرشته ای بر طرف راستت، که کارهای نیکت را می نویسد و یکی هم بر طرف چپت؛ هنگامی که کار نیکی انجام دهی، ده برابر می نویسد و هنگامی که کار بدی می کنی، فرشته ای که در طرف چپ است به آن که در طرف راست است می گوید: «بنویسم»؟ او می گوید: «شاید استغفار نماید و توبه کند»، هنگامی که برای بار سوّم این سؤال را از او کرد، می گوید: «آری، بنویس، خداوند ما را از [دست] او راحت کند! چه همدم بدی است و چه کم خداوند عزّوجلّ را مراقبت می کند و چه کم از او شرم می نماید». خداوند می فرماید: ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ و دو فرشته در مقابل و پشت تو هستند ... و فرشته ای پیشانی تو را گرفته است و هنگامی که برای خداوند فروتنی کنی، تو را بلند می کند و هنگامی که بر خداوند گردن کشی کنی، تو را به زمین می زند و رسوایت می کند، و دو فرشته بر روی دو لب تو هستند که فقط صلوات بر محمد (صلی الله علیه و آله) را ثبت می کنند، و فرشته ای بر روی دهانت ایستاده که نمی گذارد مار در دهانت داخل شود، و دو فرشته بر روی دو چشمت هستند که این ها همه با هم ده فرشته می شوند و [این ده فرشته] بر هر انسانی گمارده شده اند و فرشتگان شب متفاوت از فرشتگان روز هستند که همگی در مجموع بیست فرشته می باشند که بر هر انسان گماشته شده اند، به علاوه خود ابلیس در روز، و فرزندان ابلیس در شب، خداوند متعال فرمود: و بدون شک نگهبانانی بر شما گمارده شده است. (انفطار/۱۰) و فرمود: إِذْ یَتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ».
الصّادق (علیه السلام)- وَ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) بِالنُّبُوَّهًِْ وَ عَجَّلَ رُوحَهُ إِلَی الْجَنَّهًِْ مَا بَیْنَ أَحَدِکُمْ وَ بَیْنَ أَنْ یَغْتَبِطَ وَ یَرَی سُرُوراً أَوْ تَبَیَّنَ لَهُ النَّدَامَهًُْ وَ الْحَسْرَهًُْ إِلَّا أَنْ یُعَایِنَ مَا قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ فِی کِتَابِهِ: عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ.
امام صادق (علیه السلام)- قسم به کسی که محمّد (صلی الله علیه و آله) را به پیغمبری فرستاده، و شتابانه روحش را به بهشت برده میان هر یک از شما با خوشی و شادمانی یا پشیمان شدن و افسوس فاصله‌ای نباشد؛ جز آنکه به چشم خود ببیند آنچه را که خدای عزّوجلّ در قرآنش فرموده است: عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی وَکَّلَ بِعَبْدِهِ مَلَکَیْنِ یَکْتُبَانِ عَلَیْهِ فَإِذَا مَاتَ قَالَا: یَا رَبِّ قَدْ قَبَضْتَ عَبْدَکَ فُلَاناً فَإِلَی أَیْنَ؟ قَالَ: سَمَائِی مَمْلُوءَهًٌْ بِمَلَائِکَتِی یَعْبُدُونَنِی وَ أَرْضِی مَمْلُوءَهًٌْ مِنْ خَلْقِی یُطِیعُونَنِی، اذْهَبَا إِلَی قَبْرِ عَبْدِی فَسَبِّحَانِی وَ کَبِّرَانِی وَ هَلِّلَانِی وَ اکْتُبَا ذَلِکَ فِی حَسَنَاتِ عَبْدِی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خداوند تعالی دو فرشته مأمور هر بنده‌اش کرده است که [اعمال] او را می‌نویسند. هنگامی‌که از دنیا رفت [آن دو فرشته] می‌گویند: «پروردگارا! فلانی را قبض روح کردی، حال به کجا [برویم]»؟ میفرماید: «آسمان من پُر است از فرشتگانم که مرا عبادت میکنند و زمین من پُر است از مخلوقاتم که مرا اطاعت میکنند. شما دو نفر به‌سوی قبر بنده‌ام بروید و تسبیح مرا بگویید و تکبیر مرا کنید و تهلیل به‌جا آورید و اینها را در اعمال نیک بنده‌ام بنویسید».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سَدِیرٍ الصَّیْرَفِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: دَخَلْتُ عَلَیْهِ وَ عِنْدَهُ أَبُو بَصِیرٍ وَ مَیْسَرَهًُْ وَ عِدَّهًٌْ مِنْ جُلَسَائِهِ فَلَمَّا أَنْ أَخَذْتُ مَجْلِسِی أَقْبَلَ عَلَیَّ بِوَجْهِهِ وَ قَالَ یَا سَدِیرُ أَمَا إِنَ وَلِیَّنَا لَیَعْبُدُ اللَّهَ قَائِماً وَ قَاعِداً وَ نَائِماً وَ حَیّاً وَ مَیِّتاً قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَمَّا عِبَادَتُهُ قَائِماً وَ قَاعِداً وَ حَیّاً فَقَدْ عَرَفْنَا کَیْفَ یَعْبُدُ اللَّهَ نَائِماً وَ مَیِّتاً قَالَ إِنَّ وَلِیَّنَا لَیَضَعُ رَأْسَهُ فَیَرْقُدُ فَإِذَا کَانَ وَقْتُ الصَّلَاهًِْ وَکَّلَ بِهِ مَلَکَیْنِ خُلِقَا فِی الْأَرْضِ لَمْ یَصْعَدَا إِلَی السَّمَاءِ وَ لَمْ یَرَیَا مَلَکُوتَهَا فَیُصَلِّیَانِ عِنْدَهُ حَتَّی یَنْتَبِهَ فَیَکْتُبُ اللَّهُ ثَوَابَ صَلَاتِهِمَا لَهُ وَ الرَّکْعَهًُْ مِنْ صَلَاتِهِمَا تَعْدِلُ أَلْفَ صَلَاهًٍْ مِنْ صَلَاهًِْ الْآدَمِیِّینَ وَ إِنَّ وَلِیَّنَا لَیَقْبِضُهُ اللَّهُ إِلَیْهِ فَیَصْعَدُ مَلَکَاهُ إِلَی السَّمَاءِ فَیَقُولَانِ یَا رَبَّنَا عَبْدُکَ فُلَانُ‌بْنُ‌فُلَانٍ انْقَطَعَ وَ اسْتَوْفَی أَجَلَهُ وَ لَأَنْتَ أَعْلَمُ مِنَّا بِذَلِکَ فَأْذَنْ لَنَا نَعْبُدْکَ فِی آفَاقِ سَمَائِکَ وَ أَطْرَافِ أَرْضِکَ قَالَ فَیُوحِی اللَّهُ إِلَیْهِمَا إِنَّ فِی سَمَائِی لَمَنْ یَعْبُدُنِی وَ مَا لِی فِی عِبَادَتِهِ مِنْ حَاجَهًٍْ بَلْ هُوَ أَحْوَجُ إِلَیْهَا وَ إِنَّ فِی أَرْضِی‌لَمَنْ یَعْبُدُنِی حَقَّ عِبَادَتِی وَ مَا خَلَقْتُ خَلْقاً أَحْوَجَ إِلَیَّ مِنْهُ فَیَقُولَانِ یَا رَبَّنَا مَنْ هَذَا یَسْعَدُ بِحُبِّکَ إِیَّاهُ قَالَ فَیُوحِی اللَّهُ إِلَیْهِمَا ذَلِکَ مَنْ أَخَذَ مِیثَاقَهُ بِمُحَمَّدٍ عَبْدِی وَ وَصِیِّهِ وَ ذُرِّیَّتِهِمَا بِالْوَلَایَهًِْ اهْبِطَا إِلَی قَبْرِ وَلِیِّی فُلَانِ‌بْنِ‌فُلَانٍ فَصَلِّیَا عِنْدَهُ إِلَی أَنْ أَبْعَثَهُ فِی الْقِیَامَهًِْ قَالَ فَیَهْبِطُ الْمَلَکَانِ فَیُصَلِّیَانِ عِنْدَ الْقَبْرِ إِلَی أَنْ یَبْعَثَهُ اللَّهُ فَیَکْتُبُ ثَوَابَ صَلَاتِهِمَا لَهُ وَ الرَّکْعَهًُْ مِنْ صَلَاتِهِمَا تَعْدِلُ أَلْفَ صَلَاهًٍْ مِنْ صَلَاهًِْ الْآدَمِیِّینَ قَالَ سَدِیرٌ جُعِلْتُ فِدَاکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَإِذَنْ وَلِیُّکُمْ نَائِماً وَ مَیِّتاً أَعْبَدُ مِنْهُ حَیّاً وَ قَائِماً قَالَ فَقَالَ هَیْهَاتَ یَا سَدِیرُ إِنَّ وَلِیَّنَا لَیُؤْمِنُ عَلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ فَیُجِیزُ أَمَانَهُ.
امام صادق (علیه السلام)- سدیر صیرفی گوید: نزد امام صادق (علیه السلام) رفتم درحالی‌که ابوبصیر و میسره و عدّه‌ای از شاگردانش آنجا بودند. امام (علیه السلام) رو به من کرد و فرمود: «ای سدیر! دوست و شیعه‌ی ما درحال ایستاده و نشسته و خوابیده و زنده و مرده، خدا را عبادت میکند. پرسیدم: «فدایتان شوم! بندگی او را در حال ایستاده و نشسته و زنده می‌شناسم، امّا چگونه وقتی خوابیده و یا مرده است، خدا را عبادت میکند»؟ فرمود: «شیعه و دوست ما، سرش را بر زمین می‌گذارد و می‌خوابد. با رسیدن وقت نماز، خداوند دو فرشتهای را که در زمین خلق شدهاند و هرگز به آسمان نرفته و ملکوت آسمان‌ها را ندیده‌اند بر شیعه‌ی ما موکّل میکند. آن دو نزد او نماز می‌خوانند تا او بیدار شود. خدا ثواب نماز آن دو را برای او مینویسد. هر رکعت از نماز آنها معادل هزار رکعت نماز انسان‌ها است. همچنین وقتی خدای تبارک‌وتعالی روح شیعه‌ی ما را قبض میکند، دو فرشته او به آسمان‌ها می‌روند و می‌گویند: خداوندا! بنده‌ی تو فلانی فرزند فلانی از دنیا رفت و قطعاً تو بهتر از ما این را می‌دانی، اجازه بده ما در آفاق آسمانت و اطراف و اکناف زمینت، تو را عبادت کنیم. خداوند به آن دو وحی میکند: در آسمانم کسی هست که مرا عبادت میکند و من احتیاجی به عبادت او ندارم؛ بلکه او خود بدان محتاج‌تر از همه است و در زمین من نیز کسی هست که مرا آن‌گونه که باید، می‌پرستد؛ در نظرم هیچ‌کدام از مخلوقاتم برای من محبوب‌تر از او نیست». گفتند: «خداوندا! این کیست که سعادت دوست داشتن و محبّت تو را دارد؟ خداوند به آن دو وحی میکند؛ او کسی هست که از او پیمان گرفته شده است که محمّد (صلی الله علیه و آله) بنده‌ی من است و وصیّ او و ذرّیّه و فرزندان وی، ولی او هستند. شما نزد قبر فلان‌بن‌فلان دوست و ولی من بروید تا روزی او را از قبر برانگیزم. آن دو ملک، نزد قبر رفته تا روز قیامت کنار قبر او نماز می‌خوانند. ثواب نماز آنها برای او نوشته می‌شود. یک رکعت از نماز آنها معادل هزار رکعت از نماز انسان‌ها است». سدیر گفت: «فدایتان شوم، ای پسر رسول الله (صلی الله علیه و آله)! دراین‌صورت شیعه‌ی شما وقتی بمیرد یا بخوابد، بیشتر از وقتی که بیدار و یا زنده است خدا را می‌پرستد و عبادت میکند»؟ حضرت (علیه السلام) فرمود: «کجایی ای سدیر!؟ شیعه‌ی ما در روز قیامت از طرف خدای عزّوجلّ امان می‌دهد و خداوند به او امان او را تایید میکند».