آیه ۱۲۳ - سوره نحل

آیه ثُمَّ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْراهيمَ حَنيفاً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكينَ [123]

سپس به تو وحى فرستادیم که از آیین ابراهیم‌ که ایمانى خالص داشت و از مشرکان نبود پیروى¬کن.

۱
(نحل/ ۱۲۳)

علی‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- ثُمَّ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً وَ هِیَ الْحَنِیفِیَّهًُْ الْعَشَرَهًُْ الَّتِی جَاءَ بِهَا إِبْرَاهِیمُ (علیه السلام) خَمْسَهًٌْ فِی الرَّأْسِ وَ خَمْسَهًٌْ فِی الْبَدَنِ فَالَّتِی فِی الرَّأْسِ فَطَمُّ الشَّعْرِ وَ أَخْذُ الشَّارِبِ وَ إِعْفَاءُ اللِّحَی وَ السِّوَاکُ وَ الْخِلَالُ وَ أَمَّا الَّتِی فِی الْبَدَنِ فَالْغُسْلُ مِنَ الْجَنَابَهًِْ وَ الطُّهُورُ بِالْمَاءِ وَ تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ وَ حَلْقُ الشَّعْرِ مِنَ الْبَدَنِ وَ الْخِتَانُ وَ هَذِهِ لَمْ تُنْسَخْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- ثُمَّ أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا منظور، مناسک ده‌گانه ابراهیمی است که ابراهیم (علیه السلام) آن را به عنوان سنّت بهجا گذاشته است؛ پنج سنّت در بدن و پنج سنّت در سر. امّا سنّت‌های سر عبارتند از: کوتاه‌کردن موی سر و ریش و سبیل، مسواک و خلال امّا آن سنّت‌هایی که مربوط به بدن است عبارت است از: غسل جنابت، طهارت با آب و کوتاه‌کردن ناخن، از بین بردن موی بدن، ختنهکردن که تا روز قیامت این سنّت‌ها پا برجاست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۶۲
بحارالأنوار، ج۱۲، ص۷/ القمی، ج۱، ص۳۹۱
۲
(نحل/ ۱۲۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- کُنْ حَنِیفاً أَیْ ظَاهِراً عَلَی مِلَّهًِْ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) وَ الْمِلَّهًِْ الْحَنِیفِیَّهًِْ الَّتِی جَاءَ بِهَا إِبْرَاهِیمُ (علیه السلام) الْعَشَرَهًِْ الَّتِی لَا تُنْسَخُ وَ لَمْ تُنْسَخْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ لِنَبِیِّهِ ثُمَّ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً وَ هِیَ عَشْرٌ خَمْسٌ فِی الرَّأْسِ وَ خَمْسٌ فِی الْبَدَنِ فَأَمَّا الَّتِی فِی الرَّأْسِ فَطَمُّ الشَّعْرِ وَ أَخْذُ الشَّارِبِ وَ عفا {إِعْفَاءُ} اللِّحَی وَ السِّوَاکُ وَ الْخِلَالُ وَ قَدْ رُوِیَ الَّتِی فِی الرَّأْسِ الْمَضْمَضَهًُْ وَ الِاسْتِنْشَاقُ وَ السِّوَاکُ وَ قَصُّ الشَّارِبِ وَ أَمَّا الَّتِی فِی الْبَدَنِ فَحَلْقُ الشَّعْرِ مِنَ الْبَدَنِ وَ الْخِتَانُ وَ تَقْلِیمُ الْأَظَافِیرِ وَ الْغُسْلُ مِنَ الْجَنَابَهًِْ وَ الِاسْتِنْجَاءُ بِالْمَاءِ وَ قَدْ رُوِیَ غَیْرُ هَذَا الِاسْتِنْجَاءُ وَ الْخِتَانُ وَ حَلْقُ الْعَانَهًِْ وَ قَصُّ الْأَظَافِیرِ وَ نَتْفُ الْإِبْطَیْنِ فَهَذَا مَعْنَی قَوْلِهِ حَنِیفاً مُسْلِما.

امام علی (علیه السلام)- حنیف باش یعنی بر ملت ابراهیم (علیه السلام) باش؛ آئین حنیفی که ابراهیم (علیه السلام) آورده است شامل ده حکم است که نه نسخ شده و نه تا قیامت نسخ می‌شود که همان معنای کلام خداست که به پیامبرش (صلی الله علیه و آله) فرمود: ثُمَّ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً، از آن ده حکم، پنج حکم مربوط به سر است و پنج حکم مربوط به بدن است با آن احکامی که مربوط به سر است، تراشیدن سر، کوتاه کردن سبیل، بلند کردن ریش، مسواک زدن و خلال کردن، روایتی دیگر در احکام مربوط به سر می گوید مضمضه کردن، استنشاق کردن، مسواک زدن و کوتاه کردن سبیل است و آن احکامی که مربوط به بدن است تراشیدن موی زائد بدن، ختنه کردن و کوتاه کردن ناخن و غسل از جنابت و طهارت گرفتن با آب است و روایتی دیگر چنین ذکر کرده که طهارت گرفتن، ختنه کردن، تراشیدن موی زائد بدن، کوتاه کردن ناخن و کندن موهای زیر بغل است و [عمل به] این احکام، معنای حنیفاً مسلماً است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۶۲
بحارالأنوار، ج۸۱، ص۳۸۰
۳
(نحل/ ۱۲۳)

الباقر (علیه السلام)- مَا أَبْقَتِ السُّنَّهًُْ شَیْئاً حَتَّی إِنَ مِنْهَا قَصَ الشَّارِبِ وَ الْأَظْفَارِ (وَ الْأَخْذَ مِنَ الشَّارِبِ) وَ الْخِتَانَ.

امام باقر (علیه السلام)- دین حنیف چیزی فروگذار نکرده تا برسد به کوتاه¬کردن سبیل، ناخن‌چیدن، شارب¬زدن و ختنه¬کردن.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۶۴
وسایل الشیعهًْ، ج۲۱، ص۴۳۷/ نورالثقلین
۱
(نحل/ ۱۲۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ لَا طَرِیقَ لِلْأَکْیَاسِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَسْلَمَ مِنَ الِاقْتِدَاءِ لِأَنَّهُ الْمَنْهَجُ الْأَوْضَحُ وَ الْمَقْصَدُ الْأَصَحُّ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِأَعَزِّ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) أُولئِکَ الَّذِینَ هَدَی اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَ ثُمَّ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً فَلَوْ کَانَ لِدِینِ اللَّهِ تَعَالَی عَزَّ وَ جَلَّ مَسْلَکٌ أَقُومُ مِنَ الِاقْتِدَاءِ لَنَدَبَ أَنْبِیَاءَهُ وَ أَوْلِیَاءَهُ إِلَیْهِ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فِی الْقُلُوبِ نُورٌ لَا یُضِیءُ إِلَّا مِنِ اتِّبَاعِ الْحَقِّ وَ قَصْدِ السَّبِیلِ وَ هُوَ مِنْ نُورِ الْأَنْبِیَاءِ مُوَدَّعٌ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِین.

امام علی (علیه السلام)- برای اشخاص مؤمن و زیرک و فهمیده راهی سالم‌تر و بهتر از اقتداکردن [به افراد برجسته و با معرفت] نیست، زیرا پیروینمودن از چنین افرادی، طریق روشن و راه کاملاً صحیحی است. خداوند متعال به گرامی‌ترین بنده‌ی خود، رسولاکرم (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: اینان کسانی هستند که خدا هدایتشان کرده است، پس به روش ایشان اقتدا کن (انعام/۹۰) و باز می‌فرماید: ثُمَّ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْراهیمَ حَنیفا؛ و اگر برای دین خدا راهی مستقیم‌تر و بهتر و محکم‌تر از اقتدا بود؛ حتماً اولیاء و انبیاء به آن راه دعوت می‌شدند؛ و رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: «در قلوب مؤمنین نوری پنهان است که جز با پیروی حق و سلوک در صراطمستقیم روشن و آشکار نمی شود و آن شعاعی از نور انبیا است که در دل‌های مؤمنین جا داده شده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۶۴
مصباح الشریعهًْ، ص۱۵۷
۲
(نحل/ ۱۲۳)

الصّادق (علیه السلام)- مَا أَحَدٌ عَلَی مِلَّهًِْ إِبْرَاهِیمَ إِلَّا نَحْنُ وَ شِیعَتُنَا وَ سَائِرُ النَّاسِ مِنْهَا بُرَآء.

امام صادق (علیه السلام)- جز ما و پیروان ما کسی بر آیین ابراهیم (علیه السلام) نیست و سایر مردم از این راه به دور هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۶۴
بحارالأنوار، ج۶۴، ص۳۳/ نورالثقلین
۳
(نحل/ ۱۲۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبَّادِ بْنِ زِیَادٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَا عَبَّادُ مَا عَلَی مِلَّهًِْ إِبْرَاهِیمَ أَحَدٌ غَیْرُکُم.

امام صادق (علیه السلام)- عبادبنزیاد گوید: حضرت صادق (علیه السلام) به من فرمود: ای عباد! جز شما [شیعیان] کسی بر آیین ابراهیم (علیه السلام) نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۶۴
بحارالأنوار، ج۶۵، ص۸۹/ نورالثقلین
بیشتر