آیه أَيْنَما تَكُونُوا يُدْرِكْكُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ كُنْتُمْ في بُرُوجٍ مُشَيَّدَةٍ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُوا هذِهِ مِنْ عِنْدِ اللهِ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُوا هذِهِ مِنْ عِنْدِكَ قُلْ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللهِ فَما لِهؤُلاءِ الْقَوْمِ لا يَكادُونَ يَفْقَهُونَ حَديثاً [78]
هرجا باشيد، مرگ شما را در مى‌يابد؛ هرچند در برج‌هاى محكم باشيد؛ و اگر به آن‌ها (منافقان) نيكى [و پيروزى] برسد، مى‌گويند: «اين، از ناحيه‌ی خداست». و اگر به آن‌ها بدى [و شكستى] برسد، مى‌گويند: «اين، از ناحيه‌ی توست». بگو: «همه از ناحيه‌ی خداست». پس چرا اين گروه حاضر نيستند سخنى را درك كنند؟!
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَمْزَهًَْ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام): ... قَال لَمَّا سَارَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) مِنَ الْمَدِینَهًِْ ... أَتَتْهُ أَفْوَاجُ مُسْلِمِی الْجِنِّ فَقَالُوا یَا سَیِّدَنَا نَحْنُ شِیعَتُکَ وَ أَنْصَارُکَ فَمُرْنَا بِأَمْرِکَ وَ مَا تَشَاءُ فَلَوْ أَمَرْتَنَا بِقَتْلِ کُلِّ عَدُوٍّ لَکَ وَ أَنْتَ بِمَکَانِکَ لَکَفَیْنَاکَ ذَلِکَ فَجَزَاهُمُ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) خَیْراً وَ قَالَ لَهُمْ أَوَ مَا قَرَأْتُمْ کِتَابَ اللَّهِ الْمُنْزَلَ عَلَی جَدِّی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ لَبَرَزَ الَّذِینَ کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقَتْلُ إِلی مَضاجِعِهِمْ وَ إِذَا أَقَمْتُ بِمَکَانِی فَبِمَا ذَا یُبْتَلَی هَذَا الْخَلْقُ الْمَتْعُوسُ وَ بِمَا ذَا یُخْتَبَرُونَ وَ مَنْ ذَا یَکُونُ سَاکِنَ حُفْرَتِی بِکَرْبَلَاءَ وَ قَدِ اخْتَارَهَا اللَّهُ یَوْمَ دَحَا الْأَرْضَ وَ جَعَلَهَا مَعْقِلًا لِشِیعَتِنَا وَ یَکُونُ لَهُمْ أَمَاناً فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ.
امام صادق (علیه السلام)- حمزهًْ‌بن‌حمران نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: ... هنگامی‌که امام حسین (علیه السلام) از مدینه حرکت نمود... گروه‌هایی از جن که مسلمان بودند به حضور امام حسین (علیه السلام) مشرّف شدند و گفتند: «ای سیّد ما! ما شیعه و انصار تو هستیم. هر امری که داری و هرچه که می‌خواهی به ما بفرما! اگر تو ما را به قتل کلیه‌ی دشمنانت مأمور فرمایی و در همین مکان باشی ما برای تو کافی خواهیم بود». امام حسین (علیه السلام) به آنان جزای خیر داد و فرمود: «آیا قرآنی را که خدا بر جدّم نازل کرده قرائت نکرده‌اید که می‌فرماید: أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُرُوجٍ. نیز می‌فرماید: کسانی که کشته‌شدن بر آن‌ها مقرّر شده است از خانه به قتلگاهشان بیرون می‌رفتند. (آل عمران/۱۵۴). اگر من در مکان خود بمانم پس این مردم چگونه آزمایش خواهند شد؟ و چه کسی در بقعه‌ی من که در کربلا است ساکن خواهد شد؟ درصورتی‌که خدا در موقع گسترش زمین آن بقعه را برای من انتخاب نموده و آن را پناگاهی برای شیعیان ما قرار داده و در دنیا و آخرت برای ایشان محلّ امن و امان خواهد بود».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فَلَا تَخَافَنَّ أَحَداً غَیْرَ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کسی جز از خدا نهراسد؛ زیرا که خدای متعال می‌فرماید: أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ المَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ.
الباقر (علیه السلام)- فِی قَوْلِه أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ یَعْنِی الظُّلُمَاتِ الثَّلَاثَ الَّتِی ذَکَرَهَا اللَّهُ وَ هِیَ الْمَشِیمَهًُْ وَ الرَّحِمُ وَ الْبَطْنُ.
امام باقر (علیه السلام)- أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ؛ یعنی سه تاریکی که خدا ذکر کرده [که جنین را احاطه کرده]، غلاف (پوشش دور جنین)، رحم و شکم است.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قُلْ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللهِ یَعْنِی الْحَسَنَاتِ وَ السَّیِّئَاتِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- مراد از کلام خداوند متعال: قُلْ کُلًّ مِّنْ عندِ اللهِ تمام نیکی‌ها و بدی‌هاست.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- الْحَسَنَهًُْ وَ السَّیِّئَهًُْ هُوَ السَّرَّاءُ وَ الضَّرَّاءُ وَ الْبُؤْسُ وَ الرَّخَاءُ وَ النِّعْمَهًُْ وَ الْمُصِیبَهًُْ وَ الْخِصْبُ وَ الْجَدْبُ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- منظور از حَسَنَةٌ و سَیِّئَةٌ همان آسایش و تنگدستی و بدبختی و رفاه و نعمت و مصیبت و حاصلخیزی و خشکسالی است.
العسکری (علیه السلام)- قَالَ الْإِمَامُ (علیه السلام)... وَ هَؤُلَاءِ کَانُوا إِذَا أَنْتَجَتْ خُیُولُهُمُ الْإِنَاثَ، وَ نِسَاؤُهُمُ الذُّکُورَ، وَ حَمَلَتْ نَخِیلُهُمْ وَ زَکَتْ زُرُوعُهُمْ، وَ رَبِحَتْ تِجَارَتُهُمْ، وَ کَثُرَتِ الْأَلْبَانُ فِی ضُرُوعِ جُذُوعِهِمْ قَالُوا: یُوشِکُ أَنْ یَکُونَ هَذَا بِبَرَکَهًِْ بَیْعَتِنَا لِعَلِیٍّ (علیه السلام) إِنَّهُ مَبْخُوتٌ مُدَالٌ {فَبِذَلِکَ} یَنْبَغِی أَنْ نُعْطِیَهُ ظَاهِرَ الطَّاعَهًِْ لِنَعِیشَ فِی دَوْلَتِهِ. وَإِذا أَظْلَمَ عَلَیْهِمْ قامُوا أَیْ {وَ إِذَا} أَنْتَجَتْ خُیُولُهُمُ الذُّکُورَ، وَ نِسَاؤُهُمُ الْإِنَاثَ، وَ لَمْ یَرْبَحُوا فِی تِجَارَتِهِمْ وَ لَا حَمَلَتْ نَخِیلُهُمْ، وَ لَا زَکَتْ زُرُوعُهُمْ، وَقَفُوا وَ قَالُوا: هَذَا بِشُؤْمِ هَذِهِ الْبَیْعَهًِْ الَّتِی بَایَعْنَاهَا عَلِیّاً (علیه السلام) وَ التَّصْدِیقِ الَّذِی صَدَّقْنَا مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله). وَ هُوَ نَظِیرُ مَا قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنْ تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ یَقُولُوا هذِهِ مِنْ عِنْدِ اللهِ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ یَقُولُوا هذِهِ مِنْ عِنْدِکَ. قَالَ اللَّهُ تَعَالَی: قُلْ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللهِ بِحُکْمِهِ النَّافِذِ وَ قَضَائِهِ لَیْسَ ذَلِکَ لِشُؤْمِی وَ لَا لِیُمْنِی.
امام عسکری (علیه السلام)- امام (علیه السلام) فرمود: «آنان وقتی که اسب‌هایشان ماده به دنیا می‌آوردند و زنانشان پسر به دنیا می‌آوردند و باغ‌های نخلشان خوب بار می‌داد و کشت و زرعشان پربار بود و تجارتشان سوددار بود و شیر در پستان احشامشان زیاد بود می‌گفتند: انگار که این از برکت بیعت ما با علی (علیه السلام) است درحالی‌که او خود ثروتمند است، به خاطر همین باید یک پولی به او بدهیم، تا بتوانیم بر اطاعت او ظاهرسازی کنیم تا بتوانیم در حکومت او زندگی کنیم [از سر مجبوری و کراهت بودند] تا آنکه کار برعکس شد و چون خاموش شود، از رفتن بازایستند. (بقره/۲۰). یعنی [وقتی آنچه می‌خواستند نشد] و ... اسبان آن‌ها پسر زاییدند و زنانشان دختر زاییدند و در تجارتشان سود نبردند و نخل‌هایشان بار نداد و کشت و زرعشان پربار نبود، ایستادند و [به شکایت] گفتند، این [بلاها] به خاطر شومی این بیعتی است که با علی (علیه السلام) کردیم و به خاطر شومی آن است که محمّد (صلی الله علیه و آله) را در نبوّتش تصدیق کردیم، این برخورد اینان مانند آن موردی است که که خداوند فرمود: «ای پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اگر به آن‌ها (منافقان) نیکی [و پیروزی] برسد، می‌گویند: «این، از ناحیه‌ی خداست». و اگر به آن‌ها بدی [و شکستی] برسد، می‌گویند: «این، از ناحیه‌ی توست». و خداوند در جواب آنان فرمود: بگو: «همه از ناحیه‌ی خداست». یعنی [ای پیامبر (صلی الله علیه و آله) به آنان بگو] همه‌ی این امور [مصائب یا فراخی‌ها] به خاطر حکمت حتمی و مقدّر خداوند است و قضایی است که حتمی‌شده و هیچ ربطی به شومی من یا یمن و پربرکت‌بودن من ندارد».
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشَاءِ فَقَدْ کَذَبَ عَلَی اللَّهِ وَ مَنْ زَعَمَ أَنَّ الْخَیْرَ وَ الشَّرَّ بِغَیْرِ مَشِیَّتِهِ فَقَدْ أَخْرَجَ اللَّهَ مِنْ سُلْطَانِهِ وَ مَنْ زَعَمَ أَنَ الْمَعَاصِیَ عُمِلَتْ بِغَیْرِ قُوَّهًِْ اللَّهِ فَقَدْ کَذَبَ عَلَی اللَّهِ وَ مَنْ کَذَبَ عَلَی اللَّهِ أَدْخَلَهُ اللَّهُ النَّارَ.
امام صادق (علیه السلام)- هر آن کس که گمان برد، خداوند به بدی و پلیدی فرمان می‌دهد، قطعاً بر خداوند دروغ بسته است، و هر آن کس که گمان برد خیر و شر بدون خواست خداست، خداوند را از [دایره‌ی] قدرتش خارج می‌سازد. و هر آن کس که گمان برد که گناهان بدون قدرت الهی صورت می‌پذیرند، بر خداوند دروغ بسته است و کسی که بر خداوند دروغ بندد، خداوند او را به جهنّم داخل می‌کند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَنْ زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشَاءِ فَقَدْ کَذَبَ عَلَی اللَّهِ وَ مَنْ زَعَمَ أَنَّ الْخَیْرَ وَ الشَّرَّ بِغَیْرِ مَشِیئَهًِْ اللَّهِ فَقَدْ أَخْرَجَ اللَّهَ مِنْ سُلْطَانِهِ وَ مَنْ زَعَمَ أَنَّ الْمَعَاصِیَ بِغَیْرِ قُوَّهًِْ اللَّهِ فَقَدْ کَذَبَ عَلَی اللَّهِ وَ مَنْ کَذَبَ عَلَی اللَّهِ أَدْخَلَهُ اللَّهُ النَّارَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از امام صادق (علیه السلام) روایت است: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرکس گمان کند که خدا امر کرده که گناه و بدی‌ها انجام شود، بر خدا دروغ بسته و هرکس گمان کند که خیر و شر جز به مشیّت و اراده‌ی خدا انجام می‌شود، خدا را از سلطنت [بر همه چیز] خارج دانسته و هرکس گمان کند که گناهان بدون اراده و قدرت خدا انجام شده به خدا دروغ بسته و هرکس به خدا دروغ ببندد خدا او را به آتش جهنّم می‌افکند.