آیه قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرينَ أَعْمالاً [103]
بگو: «آيا به شما خبر دهيم كه زيانكارترين [مردم] در كارها، چه كسانى هستند؟
الباقر ( هُمُ النَّصَارَی وَ الْقِسِّیسُونَ وَ الرُّهْبَانُ وَ أَهْلُ الشُّبُهَاتِ وَ الْأَهْوَاءِ مِنْ أَهْلِ الْقِبْلَهًِْ وَ الْحَرُورِیَّهًُْ وَ أَهْلُ الْبِدَعِ.
امام باقر (علیه السلام)- مقصود این آیه، نصاری و دانشمندان آن‌ها و پارسایان آن‌ها و نیز مسلمانانی که پیرو شبهات و خواسته‌های خود هستند و نیز حروریه و اهل بدعت است.
علی‌بن‌ابراهیم ( نَزَلَتْ فِی الْیَهُودِ وَ جَرَتْ فِی الْخَوَارِجِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- این آیه در مورد یهودیان نازل شد و درباره‌ی خوارج جریان یافت.
امیرالمؤمنین ( عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَهًَْ قَالَ: سئل أمیرالمومنین (عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمالًا الْآیَهًَْ فقال (کَفَرَهًُْ أَهْلِ الْکِتَابِ الْیَهُودُ وَ النَّصَارَی وَ قَدْ کَانُوا عَلَی الْحَقِّ فَابْتَدَعُوا فِی أَدْیَانِهِمْ وَ هُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعاً ثُمَّ نَزَلَ عَنِ الْمِنْبَرِ وَ ضَرَبَ بِیَدِهِ عَلَی مَنْکِبِ ابْنِ‌الْکَوَّاءِ ثُمَّ قَالَ یَا ابْنَ‌الْکَوَّاءِ وَ مَا أَهْلُ النَّهْرَوَانِ مِنْهُمْ بِبَعِید.
امام علی (علیه السلام)- اصبغ‌بن‌نباته گوید: از امیرالمؤمنین (علیه السلام) پرسیده شد: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام) مرا از کلام خدای عزّوجلّ: قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمالًا خبر ده! امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمود: «منظور کافران اهل کتاب؛ یهود و مسیحیان است. آنان ابتدا بر حقّ بودند. پس در دین خود بدعت نهادند، بااین‌حال، می‌پندارند کار نیک انجام می‌دهند! (کهف/۱۰۴)». سپس آن حضرت از منبر پایین آمد، دست مبارک خود را بر دوش ابن کوّاء زده و فرمود: «ای ابن کوّاء! تو از اهل نهروان و خوارج دور نیستی».
امیرالمؤمنین ( عَنْ أَبِی‌الطُّفَیْلِ قَالَ: سَأَلَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْکَوَّاءِ عَلِیّاً (عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمالًا قَال: أَنْتُمْ یَا أَهْلَ حَرُورَاءَ.
امام علی (علیه السلام)- ابوطفیل گوید: ابن‌کوّاء از امام علی (علیه السلام) در مورد آیه: قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمالًا، سؤال کرد. امام (علیه السلام) فرمود: «[آیه متوجّه] شما اهل حروراء است».
الکاظم ( عَن الکَاظِمِ (فِی قَولِهِ تَعَالَی هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمالًا إِنَّهُمُ الَّذِینَ یَتَمَادَوْنَ بِحَجِ الْإِسْلَامِ وَ یُسَوِّفُونَه.
امام کاظم (علیه السلام)- امام کاظم (علیه السلام) درباره‌ی سخن خدای تعالی: قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمالًا؛ فرمود: آن‌ها کسانی هستند که با حجّت‌های اسلام لجبازی می‌کنند [و مخالفت با آن‌ها را ادامه می‌دهند] و آن‌ها را به تأخیر می‌اندازند.
العسکری ( جَاءَ رَجُلٌ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (فَقَالَ: یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ إِنَّ بِلَالًا کَانَ یُنَاظِرُ الْیَوْمَ فُلَاناً، فَجَعَلَ {بِلَالٌ} یَلْحَنُ فِی کَلَامِهِ، وَ فُلَانٌ یُعْرِبُ، وَ یَضْحَکُ مِنْ بِلَالٍ. فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (: یَا عَبْدَ اللَّهِ، إِنَّمَا یُرَادُ إِعْرَابُ الْکَلَامِ وَ تَقْوِیمُهُ لِتَقْوِیمِ الْأَعْمَالِ وَ تَهْذِیبِهَا، مَا ذَا یَنْفَعُ فُلَاناً إِعْرَابُهُ وَ تَقْوِیمُهُ لِکَلَامِهِ إِذَا کَانَتْ أَفْعَالُهُ مَلْحُونَهًًْ أَقْبَحَ لَحْنٍ وَ مَا یَضُرُّ بِلَالًا لَحْنُهُ فِی کَلَامِهِ إِذَا کَانَتْ أَفْعَالُهُ مُقَوَّمَهًًْ أَحْسَنَ تَقْوِیمٍ، مُهَذَّبَهًًْ أَحْسَنَ تَهْذِیبٍ قَالَ الرَّجُلُ: یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ کَیْفَ ذَاکَ قَالَ: حَسْبُ (بِلَالٍ) مِنَ التَّقْوِیمِ لِأَفْعَالِهِ وَ التَّهْذِیبِ لَهَا أَنَّهُ لَا یَرَی أَحَداً نَظِیراً لِمُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ (ثُمَّ لَا یَرَی أَحَداً بَعْدَهُ نَظِیراً لِعَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ، وَ أَنَّهُ یَرَی أَنَّ کُلَّ مَنْ عَانَدَ عَلِیّاً فَقَدْ عَانَدَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ، وَ مَنْ أَطَاعَهُ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ. وَ حَسْبُ فُلَانٍ مِنَ الِاعْوِجَاجِ وَ اللَّحْنِ فِی أَفْعَالِهِ الَّتِی لَا یَنْتَفِعُ مَعَهَا بِإِعْرَابِهِ لِکَلَامِهِ بِالْعَرَبِیَّهًِْ، وَ تَقْوِیمِهِ لِلِسَانِهِ أَنْ یُقَدِّمَ الْأَعْجَازَ عَلَی الصُّدُورِ، وَ الْأَسْتَاهَ عَلَی الْوُجُوهِ وَ أَنْ یُفَضِّلَ الْخَلَّ فِی الْحَلَاوَهًِْ عَلَی الْعَسَلِ، وَ الْحَنْظَلَ فِی الطِّیبِ، وَ الْعُذُوبَهًِْ عَلَی اللَّبَنِ یُقَدِّمُ عَلَی وَلِیِّ اللَّهِ عَدُوَّ اللَّهِ الَّذِی لَا یُنَاسِبُهُ فِی شَیْءٍ مِنَ الْخِصَالِ {وَ} فَضْلِهِ. هَلْ هُوَ إِلَّا کَمَنْ قَدَّمَ مُسَیْلَمَهًَْ عَلَی مُحَمَّدٍ فِی النُّبُوَّهًِْ وَ الْفَضْلِ مَا هُوَ إِلَّا مِنَ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی: قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمالًا. الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ هُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعاً (هَلْ هُوَ إِلَّا مِنْ إِخْوَانِ) أَهْلِ حَرُورَا.
امام عسکری (علیه السلام)- شخصی نزد امیرمؤمنان (علیه السلام) آمد و عرض کرد: «ای امیرمؤمنان (علیه السلام)! امروز بلال با فلانی مناظره می‌کرد امّا چون بلال قدرت تلفظ صحیح کلمات را نداشت، به‌همین‌خاطر بر وی می‌خندید». حضرت فرمود: «ای بنده‌ی خدا! منظور از درست اداکردن کلام و سخن این است که کارها و اعمال انسان، درست و پاک گردد، بنابراین آن کس که کردارش بد است، کلام خوب چه نفعی برایش خواهد داشت و بلال که افعالش نیک و زیباست، لکنت زبان چه ضرری به حالش دارد»؟ آن مرد گفت: «ای امیرمؤمنان (علیه السلام) و آن چگونه است»؟ فرمود: «در درستی اعمال و پاک بودن آن‌ها همین برای بلال کافی است که او کسی را همتا و همسان محمّد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نمی‌بیند. سپس کسی را بعد از او همتا و همسان علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) نمی‌بیند و او معتقد است که هرکس با علی (علیه السلام) دشمنی کند، با خدا و رسولش (صلی الله علیه و آله) دشمنی کرده و هرکس از او اطاعت کند، از خدا و رسولش اطاعت کرده است، و برای فلانی از بد اخلاقی و نادرستی در کارها که با وجود آن‌ها از تلفظ درست کلامش به عربی و از درست حرف‌زدن سود نمی‌برد همین کافی است که پایین‌های بدن را بر سینه‌ها و پشت‌ها را بر صورت‌ها مقدّم بدارد و سرکه را در شیرینی بر عسل و هندوانه ابوجهل را در دلچسبی و گوارایی بر شیر ترجیح دهد و دشمن خدا را بر دوست خدا مقدّم بدارد درحالی‌که دشمن خدا در هیچ‌یک از خصلت‌ها شبیه فضیلت‌های دوست خدا نیست. آیا او جز همانند کسی است که مسیلمه را در پیامبری و فضیلت بر محمّد (صلی الله علیه و آله) مقدّم داشته است؟ او نیست مگر از کسانی که خدای تعالی فرمود: «قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمالًا* الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الحَیاةِ الدُّنْیا وَ هُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعاً؛ آیا او جز از برادران خوارج است»؟