آیه ۱۰۹ - سوره آل‌عمران

آیه وَ لِلهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ إِلَى اللهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ [109]

و [چگونه ممكن است خدا ستم كند؟! درحالى‌كه] آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمين است، از آن خداست؛ و همه‌ی امور، به‌سوى خدا باز مى‌گردد.

۱
(آل‌عمران/ ۱۰۹)

الصّادق (علیه السلام)- یُحْشَر ُیَوْمَ الْقِیَامَهًِْ شِیعَهًُْ عَلِیٍّ (علیه السلام) رِوَاءً مَرْوِیِّینَ مُبْیَضَّهًًْ وُجُوهُهُمْ وَ یُحْشَرُ أَعْدَاءُ عَلِیٍّ (علیه السلام) یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وُجُوهُهُمْ مُسْوَدَّهًٌْ ظَامِئِینَ ثُمَّ قَرَأَ یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ.

امام صادق (علیه السلام) شیعه علی (علیه السلام) در روز قیامت سیرابِ و سفید رو محشور می‌شوند و دشمنان علی (علیه السلام) با چهره‌ی سیاه و تشنه محشور می‌شوند. سپس این آیه را قرائت فرمود: یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۷۳۰
بحارالأنوار، ج۷، ص۱۹۴/ فرات الکوفی، ص۹۲
۲
(آل‌عمران/ ۱۰۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِینَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ هُمُ الْخَوَارِجُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِینَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ؛ آن‌ها خوارج هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۷۳۰
بحارالأنوار، ج۳۳، ص۳۲۷/ المناقب، ج۳، ص۱۸۷
۳
(آل‌عمران/ ۱۰۹)

الباقر (علیه السلام)- کشف الیقین بِإِسْنَادِهِ إِلَی أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ قَالَ النَّبِی (صلی الله علیه و آله) تُحْشَرُ أُمَّتِی یَوْمَ الْقِیَامَهًْ حَتَّی یَرِدُوا عَلَیَّ الْحَوْضَ فَتَرِدُ رَایَهًُْ إِمَامِ الْمُتَّقِینَ وَ سَیِّدُ الْمُسْلِمِینَ وَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ خَیْرُ الْوَصِیِّینَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ وَ هُوَ علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) فَأَقُولُ مَا فَعَلْتُمْ بِالثَّقَلَیْنِ بَعْدِی فَیَقُولُونَ أما الْأَکْبَرَ فَاتَّبَعْنَا وَ صَدَّقْنَا وَ أَطَعْنَا وَ أما الْأَصْغَرَ فَأَحْبَبْنَا وَ وَالَیْنَا حَتَّی هُرِقَتْ دِمَاؤُنَا فَأَقُولُ رَوُّوا رِوَاءً مَرْوِیِّینَ مُبْیَضَّهًًْ وُجُوهُکُمُ الْحَوْضَ وَ هُوَ تَفْسِیرُ الْآیَهًِْ.

امام باقر (علیه السلام) روز قیامت امّت من محشور می‌شوند تا اینکه کنار حوض بر من وارد می‌شوند و پرچم امام پرهیزکاران، سرور مسلمانان، امیرمؤمنان (علیه السلام)، بهترین اوصیاء و رهبر روسفیدان وارد می‌شود و او علی‌ّبن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است پس به امّتم می‌گویم: «بعد از من با ثقلین (قرآن و عترت (علیهم السلام)) چه کردید»؟ می‌گویند: «از ثقل‌اکبر (قرآن) تبعیّت کردیم و تصدیق نمودیم و اطاعت کردیم و ثقل اصغر (عترت (علیهم السلام)) را دوست داشتیم و یاری کردیم تا جایی که خون‌هایمان ریخته شد». پس می‌گویم: «با رویِ سفید از حوض کوثر سیرابِ سیراب شوید». و این مطلب تفسیر آیه است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۷۳۰
بحارالأنوار، ج۸، ص۲۴/ الیقین، ص۲۱۰
۴
(آل‌عمران/ ۱۰۹)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ قَالَ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) یَرِدُ عَلَیَّ أُمَّتِی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ عَلَی خَمْسِ رَایَاتٍ فَرَایَهًٌْ مَعَ عِجْلِ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ فَأَسْأَلُهُمْ مَا فَعَلْتُمْ بِالثَّقَلَیْنِ مِنْ بَعْدِی فَیَقُولُونَ أما الْأَکْبَرُ فَحَرَّفْنَاهُ وَ نَبَذْنَاهُ وَرَاءَ ظُهُورِنَا وَ الْأَصْغَرُ فَعَادَیْنَاهُ وَ أَبْغَضْنَاهُ وَ ظَلَمْنَاهُ فَأَقُولُ رِدُوا إِلَی النَّارِ ظِمَاءً مُظْمَئِینَ مُسْوَدَّهًْ وُجُوهُکُمْ ثُمَّ تَرِدُ عَلَیَّ رَایَهًٌْ مَعَ فِرْعَوْنِ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ فَأَقُولُ مَا فَعَلْتُمْ بِالثَّقَلَیْنِ مِنْ بَعْدِی فَیَقُولُونَ أما الْأَکْبَرُ فَحَرَّفْنَاهُ وَ مَزَّقْنَاهُ وَ خَالَفْنَاهُ وَ أما الْأَصْغَرُ فَعَادَیْنَاهُ وَ قَاتَلْنَا فَأَقُولُ رِدُوا إِلَی النَّارِ ظِمَاءً مُظْمَئِینَ مُسْوَدَّهًًْ وُجُوهُکُمْ ثُمَّ تَرِدُ عَلَیَّ رَایَهًٌْ مَعَ سَامِرِیِّ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ فَأَقُولُ لَهُمْ مَا فَعَلْتُمْ بِالثَّقَلَیْنِ مِنْ بَعْدِی فَیَقُولُنَّ أما الْأَکْبَرُ فَعَصَیْنَاهُ وَ تَرَکْنَاهُ وَ أما الْأَصْغَرُ فَخَذَلْنَاهُ وَ ضَیَّعْنَاهُ فَأَقُولُ رِدُوا إِلَی النَّارِ ظِمَاءً مُظْمَئِینَ مُسْوَدَّهًًْ وُجُوهُکُمْ ثُمَّ تَرِدُ عَلَیَّ رَایَهًُْ ذِی الثُّدَیَّهًِْ مَعَ أَوَّلِ الْخَوَارِجِ وَ آخِرِهِمْ فَأَسْأَلُهُمْ مَا فَعَلْتُمْ بِالثَّقَلَیْنِ مِنْ بَعْدِی فَیَقُولُونَ أما الْأَکْبَرُ فَمَزَّقْنَاهُ وَ بَرِئْنَا مِنْهُ وَ أما الْأَصْغَرُ فَقَاتَلْنَاهُ وَ قَتَلْنَاهُ فَأَقُولُ رِدُوا إِلَی النَّارِ ظِمَاءً مُظْمَئِینَ مُسْوَدَّهًًْ وُجُوهُکُمْ ثُمَّ تَرِدُ عَلَیَّ رَایَهًٌْ مَعَ إِمَامِ الْمُتَّقِینَ وَ سَیِّدِ الْوَصِیِّینَ وَ قَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ وَ وَصِیِّ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِینَ فَأَقُولُ لَهُمْ مَا ذَا فَعَلْتُمْ بِالثَّقَلَیْنِ مِنْ بَعْدِی فَیَقُولُونَ أما الْأَکْبَرُ فَاتَّبَعْنَاهُ وَ أَطَعْنَاهُ وَ أما الْأَصْغَرُ فَأَحْبَبْنَاهُ وَ وَالَیْنَا وَ وَازَرْنَا وَ نَصَرْنَا حَتَّی أُهْرِیقَتْ فِیهِمْ دِمَاؤُنَا فَأَقُولُ رِدُوا الْجَنَّهًَْ رِوَاءً مَرْوِیِّینَ مُبْیَضَّهًًْ وُجُوهُکُمْ ثُمَّ تَلَا رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ إِلَی قَوْلِهِ فَفِی رَحْمَتِ اللهِ هُمْ فِیها خالِدُونَ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) هنگامی‌که این آیه نازل شد: یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ، رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «امّت من روز قیامت با پنج پرچم نزد من می‌آیند؛ پرچمی به همراه گوساله این امّت است. از آن‌ها می‌پرسم: «پس از من با ثقلین (قرآن و عترت (علیهم السلام)) چه کردید»؟ می‌گویند: «ثقل اکبر (قرآن) را تحریف کردیم و آن را پشت سر انداختیم و با ثقل اصغر (عترت (علیهم السلام)) دشمنی کردیم و کینه ورزیدیم و به آن ظلم کردیم». پس به آن‌ها می‌گویم: «عطشان و لب تشنه و روسیاه وارد آتش شوید». سپس پرچمی همراه فرعون این امّت نزد من می‌آید. می‌گویم: «بعد از من با ثقلین چه کردید»؟ می‌گویند: «ثقل اکبر را تحریف کردیم و تکه‌تکه نمودیم و با آن مخالفت کردیم و با ثقل اصغر دشمنی کردیم و جنگیدیم». پس می‌گویم: «عطشان و لب تشنه و روسیاه وارد آتش شوید». سپس پرچمی همراه با سامری این امّت نزد من می‌آید. به آن‌ها می‌گویم: «بعد از من با ثقلین چه کردید»؟ می‌گویند: «ثقل اکبر را نافرمانی کردیم و آن را واگذاشتیم و ثقل اصغر را یاری نکردیم و آن را نابود کردیم». پس می‌گویم: «عطشان و لب تشنه و روسیاه وارد آتش شوید». سپس پرچم ذی‌الثدیه همراه با اوّلین و آخرین خوارج نزد من می‌آید. از آن‌ها می‌پرسم: «بعد از من با ثقلین چه کردید»؟ می‌گویند: «ثقل اکبر را تکه‌تکه کردیم و از آن بیزاری جستیم و با ثقل اصغر جنگیدیم و آن را کشتیم». پس می‌گویم: «عطشان و لب تشنه و روسیاه وارد آتش شوید». سپس پرچمی همراه با پیشوای پرهیزکاران، سرور اوصیاء، رهبر سفیدرویان و جانشین پیامبرِ (صلی الله علیه و آله) پروردگار جهانیان نزد من می‌آید. به آن‌ها می‌گویم: «بعد از من با ثقلین چه کردید»؟ می‌گویند: «از ثقل اکبر پیروی و اطاعت کردیم و با ثقل اصغر دوستی کردیم و یاری و کمک و تقویت کردیم تا جایی که در راه آن‌ها خون‌هایمان ریخته شد». پس می‌گویم: «سیرابِ سیراب و روسفید وارد بهشت شوید». سپس رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) این آیه را تلاوت فرمود: یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ ... فَفِی رَحْمَتِ اللهِ هُمْ فِیها خالِدُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۷۳۰
بحارالأنوار، ج۳۷، ص۳۴۶/ بحارالأنوار، ج۳۷، ص۳۲۸/ القمی، ج۱، ص۱۰۹/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۱۲۵/ بحارالأنوار، ج۳۰، ص۲۰۳/ الصراط المستقیم، ج۳، ص۳۹/ الیقین، ص۳۲۹/ الیقین، ص۴۰۸
۵
(آل‌عمران/ ۱۰۹)

الصّادق (علیه السلام)- یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا مَنْ آمَنَ بِالنَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَصَارَ وَجْهُهُ کَالشَّمْسِ فِی إِشْرَاقِهَا وَ کَالْقَمَرِ فِی نُورِهُ وَ أَمَّا مَنْ کَفَرَ مِنَ الْمُنَافِقِینَ وَ انْقَلَبَ فِی النِّفَاقِ وَ الشِّقَاقِ فَصَارَ وَجْهُهُ کَاللَّیْلِ فِی ظَلَامِهُ.

امام صادق (علیه السلام) یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ؛ پس هرکس به پیامبر (صلی الله علیه و آله) ایمان بیاورد، رویش مانند خورشیدِ روز روشن و مانند ماه نورانی می‌شود و هرکس از منافقین کفر ورزد و به دورویی و دشمنی بازگردد، رویش مانند شب تاریک، سیاه می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۷۳۲
دلایل الإمامهًْ، ص۲۲
بیشتر