آیه ۱۶۵ - سوره آل‌عمران

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) بعد از جنگ بدر هنگامی‌که رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) نضر و عقبه را کشت، انصار ترسیدند که همه اسیران کشته شوند؛ پس نزد رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) آمدند و گفتند: «ای رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)! هفتاد نفر را کشتیم و هفتاد نفر را اسیر کردیم و آن‌ها قوم تو و اسیران تو هستند. ای رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)! آن‌ها را به ما ببخش و از آن‌ها فدیه (مالی در برابر آزادی) بگیر و آزادشان کن». ... به‌خاطر آن‌ها آزاد کرد و دستور داد که فدیه بگیرند و آزادشان کنند و شرط کرد که از آنان در سال آینده مقداری کشته می‌شوند که برابر با مقدار کسانی که مبلغ فدیه را از آنان می‌گیرند، است و آنان پذیرفتند. هنگامی که جنگ احد درگرفت هفتاد نفر از یاران رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) کشته شدند و کسانی از اصحابش که باقی‌مانده بودند گفتند: «ای رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)! این چه مصیبتی بود که به ما رسید درحالی‌که وعده‌ی پیروزی به ما داده‌بودی»؟! خدای عزّوجلّ درباره‌ی آن‌ها این آیه را نازل کرد: أَوَ لَمَّا أَصابَتْکُمْ مُصِیبَةٌ قَدْ أَصَبْتُمْ مِثْلَیْها هفتاد نفر را کشته و هفتاد نفر را اسیرکرده بودید گفتید: «این مصیبت از کجاست»؟! بگو: قُلْتُمْ أَنَّی هذا قُلْ هُوَ مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِکُمْ».

پیامبر (صلی الله علیه و آله) هنگامی‌که جنگ بدر واقع شد مسلمانان هفتاد نفر از قریش را کشتند و هفتاد نفر از آن‌ها را اسیر کردند؛ پس رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) دستور داد اسیران را بکشند و غنیمت‌ها را بسوزانند. گروهی از مهاجرین گفتند: «اسیران قوم شما هستند و هفتاد نفر از آن‌ها را کشته‌ایم پس به خاطر ما آزاد کن تا از اسیران فدیه و غنیمت بگیریم که به‌وسیله‌ی آن در جهاد تقویت می‌شویم». پس خداوند به او وحی فرمود: «اگر نکشید سال آینده در چنین روزی به تعداد اسیران از شما کشته می‌شود» و خداوند این آیه را نازل فرمود: هیچ پیامبری حق ندارد اسیرانی [از دشمن] بگیرد تا کاملًا بر آن‌ها پیروز گردد [و جای پای خود را در زمین محکم کند]! شما متاع ناپایدار دنیا را می‌خواهید و مایلید اسیران بیشتری بگیرید، و در برابر گرفتن فدیه آزاد کنید. (انفال/۶۷) وقتی سال آینده فرارسید و هفتاد نفر از مسلمانان به تعداد اسیران بدر کشته شد، گفتند: «ای رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)! به ما وعده پیروزی داده‌ای؛ پس این چه مصیبتی است که بر ما وارد شد»؟ و شرط روز بدر را فراموش کردند خداوند این آیه را نازل فرمود: أَ وَ لَمَّا أَصابَتْکُمْ مُصِیبَةٌ قَدْ أَصَبْتُمْ مِثْلَیْها؛ منظور چیزی که در بدر به قریش وارد ساخته بودند و فدیه را به‌جای کشتن اسیران قبول کرده بودند. قُلْتُمْ أَنَّی هذا قُلْ هُوَ مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِکُمْ؛ منظور شرطی است که با خود بسته بودند که اگر پیامبر (صلی الله علیه و آله) فدیه‌گرفتن از اسیران و غنیمت‌ها را به آن‌ها اجازه دهد به تعداد اسرای بدر از آن‌ها کشته شود. پس وضعیّت در جنگ اُحُد براساس حکم شرط بود که با خود بسته بودند.

امام باقر (علیه السلام) هُوَ مِنْ عندِ أَنْفُسِکُمْ؛ منظور آیه این است که: هرچه به شما می‌رسد به خاطر معصیت شماست».