آیه ۴۳ - سوره آل‌عمران

آیه یا مَرْيَمُ اقْنُتي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدي وَ ارْكَعي مَعَ الرّاكِعينَ [43]

اى مريم! [به شكرانه‌ي اين نعمت] براى پروردگار خود، خضوع‌كن و سجده به جا آور؛ و با ركوع‌كنندگان، ركوع كن».

۱
(آل‌عمران/ ۴۳)

الکاظم (علیه السلام)- تحف العقول مِنْ کَلَامِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ (علیه السلام) مَعَ الرَّشِیدِ فِی خَبَرٍ طَوِیل ... فقَالَ هَارُون مَا لَکُمْ لَا تَنْسُبُونَ إِلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ هُوَ أَبُوکُمْ وَ تَنْسُبُونَ إِلَی رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ جَدُّکُمْ فَقَالَ مُوسَی (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ نَسَبَ الْمَسِیحَ عِیسَی‌ابْنَ‌مَرْیَمَ (علیه السلام) إِلَی خَلِیلِهِ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) بِأُمِّهِ مَرْیَمَ الْبِکْرِ الْبَتُولِ (سلام الله علیها) الَّتِی لَمْ یَمَسَّهَا بَشَرٌ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ مِنْ ذُرِّیَّتِهِ داوُدَ وَ سُلَیْمانَ وَ أَیُّوبَ وَ یُوسُفَ وَ مُوسی وَ هارُونَ وَ کَذلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ وَ زَکَرِیَّا وَ یَحْیی وَ عِیسی وَ إِلْیاسَ کُلٌّ مِنَ الصَّالِحِینَ فَنَسَبَهُ بِأُمِّهِ وَحْدَهَا إِلَی خَلِیلِهِ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) کَمَا نَسَبَ دَاوُدَ وَ سُلَیْمَانَ وَ أَیُّوبَ وَ یُوسُفَ وَ مُوسَی وَ هَارُونَ (علیهم السلام) بِآبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ فَضِیلَهًًْ لِعِیسَی (علیه السلام) وَ مَنْزِلَهًًْ رَفِیعَهًًْ بِأُمِّهِ وَحْدَهَا وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی فِی قِصَّهًِْ مَرْیَمَ (سلام الله علیها) إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ بِالْمَسِیحِ مِنْ غَیْرِ بَشَرٍ وَ کَذَلِکَ اصْطَفَی رَبُّنَا فَاطِمَهًَْ (علیه السلام) وَ طَهَّرَهَا وَ فَضَّلَهَا عَلَی نِسَاءِ الْعَالَمِینَ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ (علیها السلام) سَیِّدَیْ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ.

امام کاظم (علیه السلام) از سخنان امام کاظم (علیه السلام) با هارون‌الرشید در حدیث طولانی: هارون گفت: «چرا شما را به علی (علیه السلام) نسبت نمی‌دهند با اینکه علی (علیه السلام) پدر شماست و به پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) نسبت می‌دهند با اینکه ایشان جدّ شما هستند»؟ فرمود: «خداوند عیسی مسیح (علیه السلام) پسر مریم (سلام الله علیها) را به ابراهیم خلیل (علیه السلام) از طرف مادرش مریم بتول نسبت‌داده که هیچ انسانی با او نیامیخت در این آیه: و از فرزندان او، داوود و سلیمان و ایّوب و یوسف و موسی و هارون را [هدایت کردیم] این‌گونه نیکوکاران را پاداش می‌دهیم! و [همچنین] زکریّا و یحیی و عیسی و الیاس را همه از صالحان بودند. (انعام/۸۴۸۵). این انتساب فقط از طرف پدر و مادر به ابراهیم (علیه السلام) داده شده همان‌طوری که داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون (علیهم السلام) را از طرف پدر و مادر به ابراهیم (علیه السلام) نسبت می‌دهد که این خود فضیلتی برای عیسی (علیه السلام) است که تنها از جهت مادر دارای این مقام می‌شود و این آیه اشاره به همان است در داستان مریم (سلام الله علیها) إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ؛ که عیسی (علیه السلام) را به او بدون تماس بشری با مریم (سلام الله علیها): عنایت نمود. همین‌طور خداوند فاطمه (سلام الله علیها) را برگزید و پاک و پاکیزه نمود و به او به‌واسطه‌ی حسن و حسین (علیها السلام) که دو سرور جوانان اهل بهشت‌اند فضیلت بخشید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۶۲
بحارالأنوار، ج۱۰، ص۲۴۱/ تحف العقول، ص۴۰۴
۲
(آل‌عمران/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- وَ تَکَلَّمَتِ الْمَلَائِکَهًُْ مَعَ مَرْیَمَ (سلام الله علیها) إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ أَرَادَ نِسَاءَ عَالَمِ أَهْلِ زَمَانِهَا کَقَوْلِهِ لِبَنِی إِسْرَائِیلَ وَ أَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَی الْعالَمِینَ وَ لَیْسُوا بِأَفْضَلَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ قَوْلُهُ کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ.

امام صادق (علیه السلام) ملائکه به مریم (سلام الله علیها) گفتند: إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ منظور از زنان عالم که قرآن فرموده فقط زنان زمان آن حضرت بوده است همان‌طورکه خدای سبحان درباره‌ی بنی‌اسرائیل می‌فرماید: من شما را بر اهل عالم برتری دادم درصورتی که بنی‌اسرائیل از مسلمانان افضل و برتر نیستند. (بقره/۴۴). زیرا خداوند [درباره‌ی مسلمانان] می‌فرماید: شما بهترین امّت می‌باشید. (آل عمران/۱۱۰).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۶۴
بحارالأنوار، ج۴۳، ص۴۸
۳
(آل‌عمران/ ۴۳)

الباقر (علیه السلام)- وَ اصْطَفَاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ؛ قَالَ: نِسَاءِ عَالَمِیهَا. قَالَ: وَ کَانَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) سَیِّدَهًَْ نِساءِ الْعالَمِینَ.

امام باقر (علیه السلام) وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ زنان جهان در دوران خودش منظور است فاطمه (سلام الله علیها) سرور زنان جهانیان در همه‌ی دوران‌ها است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۶۴
العیاشی، ج۱، ص۱۷۳
۴
(آل‌عمران/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ؛ قَالَ اصْطَفَاهَا مَرَّتَیْنِ أما الْأُولَی فَاصْطَفَاهَا أَیِ اخْتَارَهَا وَ أما الثَّانِیَهًُْ فَإِنَّهَا حَمَلَتْ مِنْ غَیْرِ فَحْلٍ فَاصْطَفَاهَا بِذَلِکَ عَلَی نِسَاءِ الْعَالَمِین.

امام صادق (علیه السلام) وَإِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمینَ کلمه‌ی اصطفا دوبار در این آیه آمده است: اوّلی؛ یعنی اینکه او را برگزید و دوّمی؛ یعنی اینکه بدون داشتن شوهر، باردار شد. به این خاطر است که او را بر زنان عالم برتری داده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۶۴
بحارالأنوار، ج۱۴، ص۱۹۹/ القمی، ج۱، ص۱۰۱/ نورالثقلین/ البرهان
۵
(آل‌عمران/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَکَمِ بْنِ عُیَیْنَهًَْ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ فِی الْکِتَابِ إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ اصْطَفَاهَا مَرَّتَیْنِ وَ الِاصْطِفَاءُ إِنَّمَا هُوَ مَرَّهًٌْ وَاحِدَهًٌْ قَالَ فَقَالَ لِی یَا حَکَمُ إِنَّ لِهَذَا تَأْوِیلًا وَ تَفْسِیراً فَقُلْتُ لَهُ فَفَسِّرْهُ لَنَا أَبْقَاکَ اللَّهُ قَالَ یَعْنِی اصْطَفَاهَا أَوَّلًا مِنْ ذُرِّیَّهًِْ الْأَنْبِیَاءِ الْمُصْطَفَیْنَ الْمُرْسَلِینَ وَ طَهَّرَهَا مِنْ أَنْ یَکُونَ فِی وِلَادَتِهَا مِنْ آبَائِهَا وَ أُمَّهَاتِهَا سِفَاحٌ وَ اصْطَفَاهَا بِهَذَا فِی الْقُرْآنِ یا مَرْیَمُ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدِی وَ ارْکَعِی شُکْراً لِلَّهِ ثُمَّ قَالَ لِنَبِیِّهِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) یُخْبِرُهُ بِمَا غَابَ عَنْهُ مِنْ خَبَرِ مَرْیَمَ (سلام الله علیها) وَ عِیسَی (علیه السلام) یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) ذلِکَ مِنْ أَنْباءِ الْغَیْبِ نُوحِیهِ إِلَیْکَ فِی مَرْیَمَ (سلام الله علیها) وَ ابْنِهَا وَ بِمَا خَصَّهُمَا اللَّهُ بِهِ وَ فَضَّلَهُمَا وَ أَکْرَمَهُمَا حَیْثُ قَالَ وَ ما کُنْتَ لَدَیْهِمْ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِذْ یُلْقُونَ أَقْلامَهُمْ أَیُّهُمْ یَکْفُلُ مَرْیَمَ (سلام الله علیها) حِینَ إِیتِمَتْ مِنْ أَبِیهَا وَ فِی رِوَایَهًِْ ابْنِ خُرَّزَادَ أَیُّهُمْ یَکْفُلُ مَرْیَمَ (سلام الله علیها) حِینَ إِیتِمَتْ مِنْ أَبَوَیْهَا وَ ما کُنْتَ لَدَیْهِمْ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِذْ یَخْتَصِمُونَ فِی مَرْیَمَ (سلام الله علیها) عِنْدَ وِلَادَتِهَا بِعِیسَی (علیه السلام) أَیُّهُمْ یَکْفُلُهَا وَ یَکْفُلُ وَلَدَهَا قَالَ فَقُلْتُ لَهُ أَبْقَاکَ اللَّهُ فَمَنْ کَفَّلَهَا فَقَالَ أَ مَا تَسْمَعُ لِقَوْلِهِ وَکَفَّلَها زَکَرِیَّا الْآیَهًَْ وَ زَادَ عَلِیُّ بْنُ مَهْزِیَارَ فِی حَدِیثِهِ فَلَمَّا وَضَعَتْها قالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُها أُنْثی وَ اللهُ أَعْلَمُ بِما وَضَعَتْ وَ لَیْسَ الذَّکَرُ کَالْأُنْثی وَ إِنِّی سَمَّیْتُها مَرْیَمَ وَ إِنِّی أُعِیذُها بِکَ وَ ذُرِّیَّتَها مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ قَالَ قُلْتُ أَکَانَ یُصِیبُ مَرْیَمَ (سلام الله علیها) مَا یُصِیبُ النِّسَاءَ مِنَ الطَّمْثِ قَالَ نَعَمْ مَا کَانَتْ إِلَّا امْرَأَهًًْ مِنَ النِّسَاءِ وَ فِی رِوَایَهًٍْ أُخْرَی إِذْ یُلْقُونَ أَقْلامَهُمْ أَیُّهُمْ یَکْفُلُ مَرْیَمَ (سلام الله علیها) قَالَ قَالَ اسْتَهَمُوا عَلَیْهَا فَخَرَجَ سَهْمُ زَکَرِیَّا فَکَفَلَ بِهَا وَ قَالَ زَیْدُ بْنُ رُکَانَهًَْ اخْتَصَمُوا فِی بِنْتِ حَمْزَهًَْ کَمَا اخْتَصَمُوا فِی مَرْیَمَ (سلام الله علیها) قَالَ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ حَمْزَهًُْ اسْتَنَّ السُّنَنَ وَ الْأَمْثَالَ کَمَا اخْتَصَمُوا فِی مَرْیَمَ اخْتَصَمُوا فِی بِنْتِ حَمْزَهًَْ قَالَ نَعَمْ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ قَالَ نِسَاءُ عَالَمِیهَا قَالَ وَ کَانَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) سَیِّدَهًَْ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ.

امام صادق (علیه السلام) حکم‌بن‌عیفه گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی قول خداوند متعال: وَإِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِکَةُ یَا مَرْیَمُ إِنَّ اللهَ اصْطَفَاکِ وَطَهَّرَکِ وَاصْطَفَاکِ علَی نِسَاء الْعالَمِینَ؛ پرسیدم و [گفتم:] «چرا اصطفاها دوبار آمده است درحالی‌که انتخاب فقط یک‌بار است». امام (علیه السلام) در جواب فرمود: «ای حَکَم! این امر تأویل و تفسیری دارد». عرض کردم: «خداوند شما را حفظ فرماید، آن را برای ما تفسیر کن». فرمود: «یعنی اوّل او را از ذرّیّه‌ی پیامبرانِ (علیهم السلام) برگزیده شده و فرستاده شده انتخاب کرد. سپس او را پاک گردانید به‌نحوی که در تولید او از پدران و مادرانش ناپاکی نباشد و سپس با این آیه او را برگزید که فرمود: ای مریم! [به‌شکرانه‌ی این نعمت] برای پروردگار خود، خضوع کن و سجده بجا آور!. (آل عمران/۴۳). که برای سپاسگزاری از خداوند است. سپس درباره‌ی مریم (سلام الله علیها) و عیسی (علیه السلام) چیزهایی را که پیامبرش محمّد (صلی الله علیه و آله) نمی‌دانست به او آموخت و گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! ذَلِکَ مِنْ أَنبَاء الْغَیْبِ نُوحِیهِ إِلَیکَ؛ یعنی درباره‌ی مریم (سلام الله علیها) و فرزندش و آن چیزهایی که به آن‌ها اختصاص داده است و آن‌ها را برتری داده و گرامی داشته است تا آنجا که فرمود: وَمَا کُنتَ لَدَیْهِمْ یعنی ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! تو در نزد آن‌ها نبودی. در آن هنگام که قلم‌های خود را [برای قرعه‌کشی] به آب می‌افکندند تا کدامیک کفالت و سرپرستی مریم را عهده‌دار شود. (آل عمران/۴۴). آن هنگام که از جانب پدر یتیم شده بود. در روایت ابن‌خرزاد آمده است: ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! چه کسی کفالت مریم (سلام الله علیها) را به‌عهده گرفت وقتی از پدر و مادر یتیم شد [در حالی که] تو [هرگز] نزد آن‌ها نبودی. (آل عمران/۴۴). و درباره‌ی مریم (سلام الله علیها) هنگامی‌که عیسی (علیه السلام) را به دنیا آورد، چه کسی سرپرستی مریم (سلام الله علیها) را و چه کسی سرپرستی پسرش را به عهده می‌گیرد»؟ به امام صادق (علیه السلام) گفتم: «خدا شما را حفظ کند! واقعاً چه کسی سرپرستی او را بر عهده گرفت»؟ فرمود: «آیا گفتار خداوند را نشنیدهای که می‌گوید: کفالت او را به «زکریّا» سپرد. (آل عمران/۳۷). و علیّ‌بن‌مهزیار به حدیث خود چیزی هم افزوده است: وقتی مریم را به دنیا آورد، گفت: «خداوندا! من او را دختر آوردم ولی خدا از آنچه او به دنیا آورده بود، آگاهتر بود و پسر، همانند دختر نیست. [دختر نمی‌تواند وظیفه‌ی خدمتگزاری معبد را همانند پسر انجام دهد]. من او را مریم نام گذاردم و او و فرزندانش را از [وسوسه‌های] شیطان رانده شده، در پناه تو قرار می‌دهم». (آل عمران/۳۶). گفتم: «آیا مریم (سلام الله علیها) مانند دیگر زنان دچار حیض می‌شد؟ امام (علیه السلام) گفت: «بلی! او هم زنی مانند دیگر زنان بود». در روایت دیگر درباره‌ی: تو در آن هنگام که قلم‌های خود را [برای قرعه‌کشی] به آب می‌افکندند تا کدامیک کفالت و سرپرستی مریم را عهده‌دار شود. (آل عمران/۴۴). آمده است: برای نگهداری مریم (سلام الله علیها) قرعه انداختند که قرعه به نام زکریّا (علیه السلام) افتاد و سرپرستی او را به عهده گرفت. زیدبن‌رکانه نقل‌کرده است: «درباره‌ی دختر حمزه (رحمة الله علیه) با هم به جنگ‌وجدال پرداختند، چنان‌که درباره‌ی مریم (سلام الله علیها) کردند. به امام (علیه السلام) گفتم: «جانم فدایت باد! آیا حمزه (رحمة الله علیه) نیز سنّت و رسمی را پایه‌گذاری کرد و همان‌طور که درباره‌ی مریم (سلام الله علیها) به دشمنی پرداختند، درباره‌ی دختر حمزه (علیه السلام) نیز چنین کردند»؟ فرمود: «بلی»! درباره‌ی اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ فرمود: «یعنی زنان روزگار خودش و امّا سرور همه زنان عالم، فاطمه (سلام الله علیها) می‌باشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۶۴
بحارالأنوار، ج۱۴، ص۱۹۲/ العیاشی، ج۱، ص۱۷۳ و البرهان و نورالثقلین؛ فیهم: «شکر الله ثم ... نساء العالمین» محذوفٌ
۶
(آل‌عمران/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ جَعْفَرِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُول: إِنَّمَا سُمِّیَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) مُحَدَّثَهًًْ لِأَنَّ الْمَلَائِکَهًَْ کَانَتْ تَهْبِطُ مِنَ السَّمَاءِ فَتُنَادِیهَا کَمَا تُنَادِی مَرْیَمَ‌بِنْتَ‌عِمْرَانَ (سلام الله علیها) فَتَقُولُ یَا فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ یَا فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدِی وَ ارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِینَ فَتُحَدِّثُهُمْ وَ یُحَدِّثُونَهَا فَقَالَتْ لَهُمْ ذَاتَ لَیْلَهًٍْ أَ لَیْسَتِ الْمُفَضَّلَهًُْ عَلَی نِسَاءِ الْعَالَمِینَ مریم‌بنت‌عمران (سلام الله علیها) فَقَالُوا إِنَّ مَرْیَمَ (سلام الله علیها) کَانَتْ سَیِّدَهًَْ نِسَاءِ عَالَمِهَا وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَکِ سَیِّدَهًَْ نِسَاءِ عَالَمِکِ وَ عَالَمِهَا وَ سَیِّدَهًَْ نِسَاءِ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ.

امام صادق (علیه السلام) فاطمه (سلام الله علیها) از آن جهت محدّثه نامیده شد که فرشتگان بر او فرود می‌آمدند و با او گفتگو می‌کردند همان‌گونه که با مریم بنت‌عمران (سلام الله علیها) گفتگو می‌کردند، آن‌ها به فاطمه (سلام الله علیها) می‌گفتند: «ای فاطمه (سلام الله علیها)! همانا خداوند تو را برگزیده و از پلیدی‌ها تطهیر نموده و تو را بر زنان دو عالم برتری داده است، پس ای فاطمه (سلام الله علیها)! خدایت را سپاسگزار بوده و او را عبادت نما»! آن‌ها با یکدیگر گفتگو می‌کردند، شبی فاطمه (سلام الله علیها) به آن‌ها گفت: «آیا آنکه در این آیه نسبت به زنان دو عالم، فضیلت و برتری داده شده، مریم (سلام الله علیها) دختر عمران (علیه السلام) نبوده است»؟ فرشتگان گفتند: «مریم (سلام الله علیها) بزرگ و برگزیده‌ی زنان زمان خود بوده ولی خداوند تو را بر تمامی زنان دو عالم از اوّلین تا آخرین ایشان برتری بخشیده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۶۶
بحارالأنوار، ج۱۴، ص۲۰۶/ بحارالأنوار، ج۴۳، ص۷۸/ دلایل الإمامهًْ، ص۱۰/ نورالثقلین
۷
(آل‌عمران/ ۴۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ جَالِساً ذَاتَ یَوْمٍ إِذْ أَقْبَلَ الْحَسَنُ (علیه السلام) فَلَمَّا رَآهُ بَکَی ثُمَّ قَال ... وَ أما ابْنَتِی فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) فَإِنَّهَا سَیِّدَهًُْ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ هِیَ بَضْعَهًٌْ مِنِّی ... وَ إِنِّی لَمَّا رَأَیْتُهَا ذَکَرْتُ مَا یُصْنَعُ بِهَا بَعْدِی کَأَنِّی بِهَا وَ قَدْ دَخَلَ الذُّلُّ بَیْتَهَا وَ انْتُهِکَتْ حُرْمَتُهَا وَ غُصِبَتْ حَقُّهَا وَ مُنِعَتْ إِرْثُهَا وَ کُسِرَ جَنْبُهَا وَ أَسْقَطَتْ جَنِینَهَا وَ هِیَ تُنَادِی یَا مُحَمَّدَاهْ فَلَا تُجَابُ وَ تَسْتَغِیثُ فَلَا تُغَاثُ فَلَا تَزَالُ بَعْدِی مَحْزُونَهًًْ مَکْرُوبَهًًْ بَاکِیَهًًْ تَتَذَکَّرُ انْقِطَاعَ الْوَحْیِ عَنْ بَیْتِهَا مَرَّهًًْ وَ تَتَذَکَّرُ فِرَاقِی أُخْرَی وَ تَسْتَوْحِشُ إِذَا جَنَّهَا اللَّیْلُ لِفَقْدِ صَوْتِیَ الَّذِی کَانَتْ تَسْتَمِعُ إِلَیْهِ إِذَا تَهَجَّدَتْ بِالْقُرْآنِ ثُمَّ تَرَی نَفْسَهَا ذَلِیلَهًًْ بَعْدَ أَنْ کَانَتْ فِی أَیَّامِ أَبِیهَا عَزِیزَهًًْ فَعِنْدَ ذَلِکَ یُؤْنِسُهَا اللَّهُ تَعَالَی ذِکْرُهُ بِالْمَلَائِکَهًِْ فَنَادَتْهَا بِمَا نَادَتْ بِهِ مریم‌بنت‌عمران (سلام الله علیها) فَتَقُولُ یَا فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ یَا فَاطِمَهًُْ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدِی وَ ارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِینَ ثُمَّ یَبْتَدِئُ بِهَا الْوَجَعُ فَتَمْرَضُ فَیَبْعَثُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهَا مَرْیَمَ‌بِنْتَ‌عِمْرَانَ (سلام الله علیها) تُمَرِّضُهَا وَ تُؤْنِسُهَا فِی عِلَّتِهَا فَتَقُولُ عِنْدَ ذَلِکَ یَا رَبِّ إِنِّی قَدْ سَئِمْتُ الْحَیَاهًَْ وَ تَبَرَّمْتُ بِأَهْلِ الدُّنْیَا فَأَلْحِقْنِی بِأَبِی فَیُلْحِقُهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِی فَتَکُونُ أَوَّلَ مَنْ یَلْحَقُنِی مِنْ أَهْلِ بَیْتِی فَتَقْدَمُ عَلَیَّ مَحْزُونَهًًْ مَکْرُوبَهًًْ مَغْمُومَهًًْ مَغْصُوبَهًًْ مَقْتُولَهًًْ فَأَقُولُ عِنْدَ ذَلِکَ اللَّهُمَّ الْعَنْ مَنْ ظَلَمَهَا وَ عَاقِبْ مَنْ غَصَبَهَا وَ ذَلِّلْ مَنْ أَذَلَّهَا وَ خَلِّدْ فِی نَارِکَ مَنْ ضَرَبَ جَنْبَیْهَا حَتَّی أَلْقَتْ وَلَدَهَا فَتَقُولُ الْمَلَائِکَهًُْ عِنْدَ ذَلِکَ آمِینَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) امّا دخترم فاطمه (سلام الله علیها) همانا او بزرگ زنان جهانیان است از اوّلین و آخرین و او پاره‌ی تن من است ... هرگاه زهرا (سلام الله علیها) را مشاهده می‌کنم به یاد آن ستم‌هایی می‌افتم که بعد از من در حقّ او خواهد شد. گویا می‌بینم که ذلّت داخل خانه‌ی وی شده باشد. احترامش از دست داده شده باشد. حقّش را غصب نموده باشند. از دریافت ارث خود ممنوع شده باشد. پهلوی او شکسته شده باشد. جنین وی سقط شده باشد و او فریاد می‌زند: «یا محمّدا (صلی الله علیه و آله)»! ولی کسی به فریادش نمی‌رسد، استغاثه می‌کند ولی کسی به فریادش نخواهد رسید. لذا بعد از من دائماً محزون، غصّه‌دار، گریان، گاهی یادآور می‌شود که وحی از خانه‌اش قطع شده، گاهی مفارقت مرا به خاطر خواهد آورد، هرگاه شب شود برای اینکه صدای تلاوت قرآن مرا در نماز شب نمی‌شنود دچار وحشت خواهد شد. سپس خویشتن را بعد از آنکه در ایام پدر عزیزترین افراد بود ذلیل خواهد دید. در همین موقع است که خدای رئوف ملائکه (علیه السلام) را مونس فاطمه (سلام الله علیها) قرار می‌دهد. ملائکه (علیه السلام) فاطمه (سلام الله علیها) را به همان ندایی ندا می‌کنند که حضرت مریم (سلام الله علیها) را ندا کردند و به وی می‌گویند: «ای فاطمه (سلام الله علیها)! خدا تو را از میان زنان جهانیان انتخاب کرده است. ای فاطمه (سلام الله علیها)! فرمانبردار پروردگار خود باش و با افراد سجده‌کننده و رکوع‌کننده ساجد و راکع باش». سپس درد و مرض بر او غلبه خواهد کرد. آنگاه خدای سبحان حضرت مریم (سلام الله علیها) را می‌فرستد تا پرستار و مونس فاطمه‌ی اطهر (سلام الله علیها) باشد. در همین موقع است که زهرا (سلام الله علیها) می‌گوید: «پروردگارا! من از زندگی سیر شده و از مردم دنیا بیزارم، مرا به پدرم ملحق نما»! خدای توانا او را به من ملحق می‌نماید. زهرا (سلام الله علیها) اوّلین کسی از اهل‌بیت (علیهم السلام) است من که به من ملحق خواهد شد. فاطمه زهرا (سلام الله علیها) درحالی‌که محزون، غصّه‌دار، مغموم، با حقّ غصب‌شده و شهید شده باشد بر من وارد خواهد شد. من در آن موقع می‌گویم: «بار خدایا! هرکسی را که به فاطمه (سلام الله علیها) ظلم‌کرده باشد لعن کن! آن کسی را که حقّ زهرا (سلام الله علیها) را غصب نموده باشد عقاب و عذاب کن! آن کسی را که فاطمه (سلام الله علیها) را ذلیل کرده باشد، ذلیل کن! آن کسی را که ضربه به پهلوی فاطمه (سلام الله علیها) زد تا بچّه‌ی خود را سقط نمود او را در دوزخ جاودانی کن»! ملائکه می‌گویند: «آمین»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۶۶
بحارالأنوار، ج۴۳، ص۱۷۲/ بحارالأنوار، ج۲۸، ص۳۷؛ فیه: «ثم یبتدی بها ... عند ذلک آمین» محذوفٌ/ بحارالأنوار، ج۱۴، ص۲۰۵؛ فیه: «فامّا ابنتی فاطمهًْ ... بالقرآن» و «فأقول عند ذلک ... عند ذلک آمّین» محذوفتان
۸
(آل‌عمران/ ۴۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ جَالِساً ذَاتَ یَوْمٍ وَ عِنْدَهُ عَلِیٌّ وَ فَاطِمَهًُْ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علیهم السلام) فَقَال: ... کَأَنِّی أَنْظُرُ إِلَی ابْنَتِی فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) قَدْ أَقْبَلَتْ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ عَلَی نَجِیبٍ مِنْ نُورٍ عَنْ یَمِینِهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ وَ عَنْ یَسَارِهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ وَ بَیْنَ یَدَیْهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ وَ خَلْفَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ تَقُودُ مُؤْمِنَاتِ أُمَّتِی إِلَی الْجَنَّهًِْ فَأَیُّمَا امْرَأَهًٍْ صَلَّتْ فِی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَهًِْ خَمْسَ صَلَوَاتٍ وَ صَامَتْ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ حَجَّتْ بَیْتَ اللَّهِ الْحَرَامَ وَ زَکَّتْ مَالَهَا وَ أَطَاعَتْ زَوْجَهَا وَ وَالَتْ عَلِیّاً (علیه السلام) بَعْدِی دَخَلَتِ الْجَنَّهًَْ بِشَفَاعَهًِْ ابْنَتِی فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) وَ إِنَّهَا لَسَیِّدَهًُْ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ فَقِیلَ یَا رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) أَ هِیَ سَیِّدَهًُْ نِسَاءِ عَالَمِهَا فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) ذَاکَ لِمریم‌بنت‌عمران (سلام الله علیها) فَأَمَّا ابْنَتِی فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) فَهِیَ سَیِّدَهًُْ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ إِنَّهَا لَتَقُومُ فِی مِحْرَابِهَا فَیُسَلِّمُ عَلَیْهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ الْمُقَرَّبِینَ وَ یُنَادُونَهَا بِمَا نَادَتْ بِهِ الْمَلَائِکَهًُْ مَرْیَمَ (سلام الله علیها) فَیَقُولُونَ یَا فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) گویا من می‌نگرم دخترم فاطمه (سلام الله علیها) را که روز قیامت بر اسبی از نور سوار است و از طرف راستش هفتادهزار فرشته و از چپش هفتادهزار و جلو رو و دنبالش هرکدام هفتادهزار فرشته باشد و زنان امّتم را به بهشت رهبری کند. هر زنی در شبانه‌روز پنج نماز بخواند و ماه رمضان را روزه دارد و حجّ خانه‌ی خدا کند و زکات مالش را بپردازد و شوهرش را اطاعت کند و پس از من پیرو علی (علیه السلام) باشد، به شفاعت دخترم فاطمه (سلام الله علیها) به بهشت رود و او سیّده‌ی زنان عالمیان است. عرض شد: «ای رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) او سیّده‌ی زنان عالم خود است»؟ فرمود: «او مریم (سلام الله علیها) دختر عمران (علیه السلام) بود اما دخترم فاطمه (سلام الله علیها) بانوی زنان عالم است از اوّلین و آخرین و او است که چون در محرابش بایستد هفتادهزار فرشته مقرّب بر او سلام دهند و ندایی که به مریم کردند به او کنند و گویند: «ای فاطمه (سلام الله علیها)! إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۶۸
بحارالأنوار، ج۴۳، ص۲۴/ بحارالأنوار، ج۳۷، ص۸۴/ بحارالأنوار، ج۴۳، ص۴۸؛ فیه: «کأنّی أنظر ... لمریم بنت عمران» محذوفٌ / نورالثقلین؛ فیه: «کأنّی أنظر ... الی الجنّهًْ» محذوفٌ
۹
(آل‌عمران/ ۴۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَّ رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) قَرَأَ إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ الْآیَهًَْ فَقَالَ لِی یَا عَلِیُّ (علیه السلام) خَیْرُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ أَرْبَعٌ مَرْیَمُ بِنْتُ عِمْرَانَ (سلام الله علیها) وَ خَدِیجَهًُْ بِنْتُ خُوَیْلِدٍ (سلام الله علیها) وَ فاطمهًْ‌بنت‌محمد (سلام الله علیها) وَ آسِیَهًُْ بِنْتُ مُزَاحِمٍ (سلام الله علیها).

امام علی (علیه السلام) رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) آیه: إِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ را قرائت نمود و به من فرمود: «ای علی (علیه السلام)! بهترین زنان دو عالم چهار نفر می‌باشند: ۱ مریم (سلام الله علیها) دخترعمران ۲ خدیجه (سلام الله علیها) دختر خویلد ۳ فاطمه (سلام الله علیها) دختر محمّد (صلی الله علیه و آله) ۴ آسیه (سلام الله علیها) دخترمزاحم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۶۸
بحارالأنوار، ج۴۳، ص۳۶/ المناقب، ج۳، ص۳۲۲
۱۰
(آل‌عمران/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) أَنَّهَا سَیِّدَهًُْ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ أَ هِیَ سَیِّدَهًُْ نِسَاءِ عَالَمِهَا فَقَالَ ذَاکَ لِمَرْیَمَ (سلام الله علیها) کَانَتْ سَیِّدَهًَْ نِسَاءِ عَالَمِهَا وَ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) سَیِّدَهًُْ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِین.

امام صادق (علیه السلام)- مفضّل‌بن‌عمر گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «درباره‌ی این سخن رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) در مورد فاطمه (سلام الله علیها) که او سیّد و سرور زنان جهانیان است ما را باخبر کن. آیا او سرور زنان روزگار خودش می‌باشد»؟ فرمود: «آن در مورد مریم (سلام الله علیها) است. او سیّده و سرور زنان دنیای خودش بود، ولی فاطمه (سلام الله علیها) سیّد و سرور زنان تمام دوران؛ از اوّل تا آخر می‌باشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۶۸
البرهان
بیشتر