آیه قوله تعالي: فَلَمّا أَحَسَّ عيسى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قالَ مَنْ أَنْصاري إِلَى اللهِ قالَ الْحَوارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللهِ آمَنّا بِاللهِ وَ اشْهَدْ بِأَنّا مُسْلِمُونَ [52]
هنگامى‌كه عيسى از آنان احساس كفر [و مخالفت] كرد، گفت: «كيست كه ياور من به‌سوى خدا [براى تبليغ آيين او] گردد»؟ حواريون (شاگردان مخصوص او) گفتند: «ما ياوران خداييم؛ به خدا ايمان آورديم؛ و تو [نيز] گواه باش كه ما اسلام آورده‌ايم.
الصّادق (علیه السلام)- فِی قَوْلِ اللَّهِ فَلَمَّا أَحَسَّ عِیسی مِنْهُمُ الْکُفْرَ أَیْ لَمَّا سَمِعَ وَ رَأَی أَنَّهُمْ یَکْفُرُونَ وَ الْحَوَاسُّ الْخَمْسُ الَّتِی قَدَّرَهَا اللَّهُ فِی النَّاسِ السَّمْعُ لِلصَّوْتِ وَ الْبَصَرُ لِلْأَلْوَانِ وَ تَمَیُّزِهَا وَ الشَّمُّ لِمَعْرِفَهًِْ الرَّوَائِحِ الطَّیِّبَهًِْ وَ الْمُنْتِنَهًِْ وَ الذَّوْقُ لِلطُّعُومِ وَ تَمَیُّزِهَا وَ اللَّمْسُ لِمَعْرِفَهًِْ الْحَارِّ وَ الْبَارِدِ وَ اللَّیِّنِ وَ الْخَشِنِ.
امام صادق (علیه السلام) فَلَمَّا أَحَسَّ عِیسی مِنْهُمُ الْکُفْرَ؛ یعنی هنگامی‌که شنید و دید که آن‌ها کفر می‌ورزند. حواس پنجگانه‌ای که خداوند در مردم مقدّر کرده است: شنوایی برای صدا و بینایی برای رنگ‌ها و تشخیص آن‌ها و بویایی برای درک بوهای خوب و بد و چشایی برای مزه‌ها و تشخیص آن‌ها و لامسه برای تشخیص گرما و سرما و نرمی و زبری است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قَدْ قَطَعَ اللَّهُ عُذْرَ عِبَادِهِ بِتَبْیِینِ آیَاتِهِ وَ إِرْسَالِ رُسُلِهِ لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللَّهِ حُجَّهًٌْ بَعْدَ الرُّسُلِ وَ لَمْ یُخْلِ أَرْضَهُ مِنْ عَالِمٍ بِمَا یَحْتَاجُ الْخَلِیقَهًُْ إِلَیْهِ وَ مُتَعَلِّمٍ عَلَی سَبِیلِ نَجَاهًٍْ أُولَئِکَ هُمُ الْأَقَلُّونَ عَدَداً وَ قَدْ بَیَّنَ اللَّهُ ذَلِکَ فِی أُمَمِ الْأَنْبِیَاءِ وَ جَعَلَهُمْ مَثَلًا لِمَنْ تَأَخَّرَ مِثْلَ قَوْلِهِ فِیمَنْ آمَنَ مِنْ قَوْمِ مُوسَی (علیه السلام) وَ مِنْ قَوْمِ مُوسی أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ وَ قَوْلِهِ فِی حَوَارِیِّ عِیسَی (علیه السلام) حَیْثُ قَالَ لِسَائِرِ بَنِی إِسْرَائِیلَ مَنْ أَنْصارِی إِلَی اللهِ قالَ الْحَوارِیُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللهِ آمَنَّا بِاللهِ وَ اشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ یَعْنِی أَنَّهُمْ یُسَلِّمُونَ لِأَهْلِ الْفَضْلِ فَضْلَهُمْ وَلَا یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَمَا أَجَابَهُ مِنْهُمْ إِلَّا الْحَوَارِیُّونَ وَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِلْعِلْمِ‌أَهْلًا وَ فَرَضَ عَلَی الْعِبَادِ طَاعَتَهُم.
امام علی (علیه السلام) خداوند عذر بندگان را با آیات روشن کرده و با فرستادن پیامبران (علیهم السلام) آن‌ها را ارشاد نموده است. بندگان نمی‌توانند بعد از این آیات و حجج و ادلّه و براهین بهانه‌ای بتراشند و عذری بیاورند و همواره در روی زمین علمی هست که مردم را هدایت کند و راه حق را نشان دهد و طریق نجات را به آنان ارائه دهد و این جماعت بسیار اندک می‌باشند. خداوند این مطالب و راه‌ها را برای امّت‌های پیامبران (علیهم السلام) گذشته بیان کرده و آن‌ها را عبرت و موعظه برای آیندگان نموده و درباره‌ی قوم نوح (علیه السلام) می‌فرماید: و از قوم موسی، گروهی هستند که به‌سوی حق هدایت می‌کنند و به حق و عدالت حکم می‌نمایند. (اعراف/۱۵۹) و سخن خداوند درباره‌ی حواریون عیسی (علیه السلام) در آنجایی که به سایر افراد بنی‌اسرائیل گفت: مَنْ أَنْصاری إِلَی اللهِ قالَ الْحَوارِیُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللهَ آمَنَّا بِاللهِِ وَ اشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ. آن‌ها در برابر اهل فضل از فضل خود دست برداشتند و در برابر اوامر خداوند تکبّر ندارند. فقط حواریون به او جواب دادند و حاضر شدند از وی یاری کنند. خداوند برای علم کسانی را اهلیّت داده و علم را به آن‌ها آموخته است و بر بندگان خود واجب‌کرده که از آن‌ها اطاعت نمایند.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ حَوَارِیَّ عِیسَی (علیه السلام) کَانُوا شِیعَتَهُ وَ إِنَّ شِیعَتَنَا حَوَارِیُّونَا وَ مَا کَانَ حَوَارِیُّ عِیسَی (علیه السلام) بِأَطْوَعَ لَهُ مِنْ حَوَارِیِّنَا لَنَا وَ إِنَّمَا قَالَ عِیسَی (علیه السلام) لِلْحَوَارِیِّینَ مَنْ أَنْصارِی إِلَی اللهِ قالَ الْحَوارِیُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللهِ فَلَا وَ اللَّهِ مَا نَصَرُوهُ مِنَ الْیَهُودِ وَ لَا قَاتَلُوهُمْ دُونَهُ وَ شِیعَتُنَا وَ اللَّهِ لَمْ یَزَالُوا مُنْذُ قَبَضَ اللَّهُ عَزَّ ذِکْرُهُ رَسُولَهُ (صلی الله علیه و آله) یَنْصُرُونَّا وَ یُقَاتِلُونَ دُونَنَا وَ یُحْرَقُونَ وَ یُعَذَّبُونَ وَ یُشَرَّدُونَ فِی الْبُلْدَانِ جَزَاهُمُ اللَّهُ عَنَّا خَیْراً.
امام صادق (علیه السلام) حواریون عیسی (علیه السلام)، شیعیان او بودند و شیعیان ما حواریّون ماهستند و حواریون عیسی (علیه السلام) نسبت به او مطیع‌تر از حواریون ما نسبت به ما نبودند، چرا که عیسی (علیه السلام) به حواریّون گفت: «چه کسی به‌خاطر خدا، از یاران من است»؟ حواریّون گفتند: «ماییم یاران خدا». امّا نه! به خدا سوگند او را در برابر یهود یاری نکردند و در راه او نجنگیدند ولی شیعیان ما به خدا سوگند! پیوسته از زمانی‌که خدای عزّوجلّ پیامبرش را قبض روح نمود، ما را یاری کردند و در راه ما جنگیدند و سوزانده شدند و شکنجه شدند و در شهرها آواره گشتند، خداوند از طرف ما به آنان جزای خیر دهد.
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ سَأَلْتُ سَیِّدِیَ الصَّادِقَ (علیه السلام) لِمَ سُمِّیَ قَوْمُ مُوسَی الْیَهُودَ قَالَ (علیه السلام) لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّا هُدْنا إِلَیْکَ أَیِ اهْتَدَیْنَا إِلَیْکَ قَالَ فَالنَّصَارَی قَالَ (علیه السلام) لِقَوْلِ عِیسَی (علیه السلام) مَنْ أَنْصارِی إِلَی اللَّهِ وَ تَلَا الْآیَهًَْ إِلَی آخِرِهَا فَسُمُّوا النَّصَارَی لِنُصْرَهًِْ دِینِ اللَّهِ.
امام صادق (علیه السلام) مفضّل‌بن‌عمر گوید: از مولایم امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «چرا قوم موسی (علیه السلام) را یهود می‌گویند»؟ فرمود: «برای اینکه خداوند از زبان آن‌ها نقل‌کرده که گفتند: ما به‌سوی تو بازگشت کرده‌ایم!. (اعراف/۱۵۶). عرض کردم: «چرا نصاری را نصرانی می‌گویند»؟ فرمود: «به خاطر این آیه است که به عیسی گفتند: نَحْنُ أَنْصارُ اللهَ؛ و دین خدا را نصرت می‌دهیم».
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا (علیه السلام) لِمَ سُمِّیَ الْحَوَارِیُّونَ الْحَوَارِیِّینَ قَالَ أَمَّا عِنْدَ النَّاسِ فَإِنَّهُمْ سُمُّوا حَوَارِیِّینَ لِأَنَّهُمْ کَانُوا قَصَّارِینَ یُخَلِّصُونَ الثِّیَابَ مِنَ الْوَسَخِ بِالْغَسْلِ وَ هُوَاسْمٌ مُشْتَقٌّ مِنَ الْخُبْزِ الْحُوَّارَی وَ أَمَّا عِنْدَنَا فَسُمِّیَ الْحَوَارِیُّونَ حَوَارِیِّینَ لِأَنَّهُمْ کَانُوا مُخْلَصِینَ فِی أَنْفُسِهِمْ وَ مُخْلِصِینَ لِغَیْرِهِمْ مِنْ أَوْسَاخِ الذُّنُوبِ بِالْوَعْظِ وَ التَّذْکِیرِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ فَلِمَ سُمِّیَ النَّصَارَی نَصَارَی قَالَ لِأَنَّهُمْ مِنْ قَرْیَهًٍْ اسْمُهَا نَاصِرَهًُْ مِنْ بِلَادِ الشَّامِ نَزَلَتْهَا مَرْیَمُ (سلام الله علیها) وَ عِیسَی (علیه السلام) بَعْدَ رُجُوعِهِمَا مِنْ مِصْر.
امام رضا (علیه السلام) علی‌بن‌حسن بن‌فضّال از پدرش نقل می‌کند: به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم: «چرا حواریّون را حواریّون نامیدند»؟ فرمود: «امّا در نزد مردم یعنی عامّه از این جهت آن‌ها را حواریّون نامیدند که آن‌ها قصّار یعنی گازر بودند که جامه‌ها را به شستن از چرک پاک و خالص می‌کردند و این حواریّون اسمی است که از الخبز الحوار برداشتند. و حواریین گویند به این جهت که ایشان خود را خالص و پاکیزه و پاک گردانیدند و غیر خود را از چرک‌های گناهان به موعظه و تذکّر پاک می‌ساختند». عرض کردم: «چرا نصاری را نصاری می‌گویند»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «از این جهت که نصاری از قریه‌ای بودند از بلاد شام که اسم آن ناصره بود. مریم (سلام الله علیها) و عیسی (علیه السلام) بعد از آنکه از مصر مراجعت کردند در آنجا فرود آمدند».
الرّضا (علیه السلام)- الإحتجاج عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیِّ فِی خَبَرٍ طَوِیلٍ یَذْکُرُ فِیهِ احْتِجَاجَ الرِّضَا (علیه السلام) عَلَی أَرْبَابِ الْمِلَلِ قَالَ: قَالَ الْجَاثَلِیقُ لِلرِّضَا (علیه السلام) أَخْبِرْنِی عَنْ حَوَارِیِّ عِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ (علیه السلام) کَمْ کَانَ عِدَّتُهُمْ وَ عَنْ عُلَمَاءِ الْإِنْجِیلِ کَمْ کَانُوا قَالَ الرِّضَا (علیه السلام) عَلَی الْخَبِیرِ سَقَطْتَ أَمَّا الْحَوَارِیُّونَ فَکَانُوا اثْنَیْ عَشَرَ رَجُلًا وَ کَانَ أَفْضَلُهُمْ وَ أَعْلَمُهُمْ أَلُوقَا وَ أَمَّا عُلَمَاءُ النَّصَارَی فَکَانُوا ثَلَاثَهًَْ رِجَالٍ یُوحَنَّا الْأَکْبَرُ بِأَجٍ وَ یُوحَنَّا بِقِرْقِیسِیَاءَ وَ یُوحَنَّا الدَّیْلَمِیُّ بزجار {بِرَجَّانَ} وَ عِنْدَهُ کَانَ ذِکْرُ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ ذِکْرُ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ أُمَّتِهِ وَ هُوَ الَّذِی بَشَّرَ أُمَّهًَْ عِیسَی (علیه السلام) وَ بَنِی إِسْرَائِیلَ بِهِ.
امام رضا (علیه السلام) در احتجاج امام رضا (علیه السلام) بر بزرگان کشورها: جاثلیق به امام رضا (علیه السلام) گفت: مرا از حواریّون خبر ده که چند نفر بودند و دانایان انجیل چند نفر می‌باشند؟ امام رضا (علیه السلام) فرمود: «علی‌الخبیر سقطت حواریون؛ عیسی (علیه السلام) دوازده نفر بودند که افضل و اعلم آن‌ها لوقا بود. امّا علمای نصاری سه نفر بودند: یوحنا اکبر در أج یوحنا در قرقیسا و یوحنا دیلمی در زجار [رجّان] و نام حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) و اهل‌بیت (علیهم السلام) او و امّتش در نزد او بوده است و او امّت عیسی (علیه السلام) را به ظهور آن حضرت مژده داد.