آیه ۲۹ - سوره احقاف

آیه وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَيْكَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ يَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قالُوا أَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِيَ وَلَّوْا إِلى قَوْمِهِمْ مُنْذِرينَ [29]

[به ياد آور] هنگامى‌كه گروهى از جنّ را به‌سوى تو متوجّه ساختيم كه قرآن را بشنوند؛ وقتى حضور يافتند به يكديگر گفتند: «خاموش باشيد [و گوش فرا دهيد].» و هنگامى‌كه پايان گرفت، به‌سوى قوم خود باز گشتند و آن‌ها را انذار مى‌كردند.

سبب نزول

۱
(احقاف/ ۲۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فِی تَفْسِیرِ عَلِیِّ‌بْنِ‌إِبْرَاهِیمَ (رحمة الله علیه)، کَانَ سَبَبُ نُزُولِ هَذِهِ الْآیَهًِْ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) خَرَجَ مِنْ مَکَّهًَْ إِلَی سُوقِ عُکَاظٍ وَ مَعَهُ زَیْدُ‌بْنُ‌حَارِثَهًَْ یَدْعُو النَّاسَ إِلَی الْإِسْلَامِ فَلَمْ یُجِبْهُ أَحَدٌ وَ لَمْ یَجِدْ مَنْ یَقْبَلُهُ ثُمَ رَجَعَ إِلَی مَکَّهًَْ فَلَمَّا بَلَغَ مَوْضِعاً یُقَالُ لَهُ وَادِی مَجَنَّهًَْ تَهَجَّدَ بِالْقُرْآنِ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ فَمَرَّ بِهِ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَلَمَّا سَمِعُوا قِرَاءَهًَْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) اسْتَمَعُوا لَهُ فَلَمَّا سَمِعُوا قِرَاءَتَهُ قَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ: أَنْصِتُوا یَعْنِی اسْکُتُوا فَلَمَّا قُضِیَ أَیْ فَرَغَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنَ الْقِرَاءَهًِْ وَلَّوْا إِلی قَوْمِهِمْ مُنْذِرِینَ* قالُوا یا قَوْمَنا إِنَّا سَمِعْنا کِتاباً أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسی مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ یَهْدِی إِلَی الْحَقِّ وَ إِلی طَرِیقٍ مُسْتَقِیمٍ* یا قَوْمَنا أَجِیبُوا داعِیَ اللهِ وَ آمِنُوا بِهِ إِلَی قَوْلِهِ أُولئِکَ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ فَجَاءُوا إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَسْلَمُوا وَ آمَنُوا وَ عَلَّمَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) شَرَائِعَ الْإِسْلَامِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی نَبِیِّهِ قُلْ أُوحِیَ إِلَیَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِ السُّورَهًَْ کُلَّهَا فَحَکَی اللَّهُ قَوْلَهُمْ وَ وَلَّی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَیْهِمْ مِنْهُمْ وَ کَانُوا یَعُودُونَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی کُلِّ وَقْتٍ فَأَمَرَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَنْ یُعَلِّمَهُمْ وَ یُفَقِّهَهُمْ فَمِنْهُمْ مُؤْمِنُونَ وَ کَافِرُونَ وَ نَاصِبُونَ وَ یَهُودُ وَ نَصَارَی وَ مَجُوسٌ وَ هُمْ وُلْدُ الْجَان.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در تفسیر علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه) آمده است: سبب نزول این آیات این است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به همراه زیدبن‌حارثه از مکّه به بازار عکاظ رفت تا مردم را به اسلام دعوت کند. امّا هیچ‌کس به او پاسخ مثبت نداد. آن حضرت به‌سوی مکّه بازگشت. زمانی‌که به مکانی به نام وادی مجنّه رسید، شب هنگام شروع به خواندن قرآن کرد. دراین هنگام گروهی از جنّیان از آنجا عبور می‌کردند. زمانی‌که صدای قرآن خواندن رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را شنیدند، گروهی از آن‌ها به گروهی دیگر می‌گفتند: أَنصِتُوا یعنی سکوت کنید. فَلمَّا قُضِیَ ولوا إِلی قَومِهِم مُّنذِرِینَ * قَالوا یَا قَومَنَا إِنَّا سَمِعْنَا کِتَابًا أُنزِل مِن بَعْدِ مُوسَی مُصَدِّقًا لمَا بَیْنَ یَدَیْهِ یَهْدِی إِلی الحَقِّ وإِلی طَرِیقٍ مُّسْتَقِیمٍ * یَا قَومَنَا أَجِیبُوا دَاعِیَ اللهِ وآمِنُوا بِهِ یَغْفِرْ لکُم مِّن ذُنُوبِکُمْ ویُجِرْکُم مِّنْ عَذَابٍ أَلیمٍ * ومَن لا یُجِبْ دَاعِیَ اللهِ فَلیْسَ بِمُعْجِزٍ فِی الأَرْضِ ولیْسَ لهُ مِن دُونِهِ أَولیَاء أُولئِکَ فِی ضَلال مُّبِینٍ؛ آن‌ها به محضر پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمدند و ایمان آوردند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز شریعت اسلام را به آن‌ها آموخت. پس از آن، خداوند سوره‌ی جن را به‌طور کامل بر رسول خدا نازل کرد. خداوند در آن سوره، سخنان آن‌ها، قبول ولایت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) توسط آن‌ها و آمدن پیاپی ایشان نزد آن حضرت را ذکر فرموده است. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نیز به امیرالمؤمنین (علیه السلام) دستور داد تا به آن‌ها احکام اسلام را یاد دهد. گروهی از آن‌ها مؤمن، گروهی کافر و برخی ناصبی هستند. همچنین در میان آن‌ها یهودی، مسیحی و مجوسی نیز یافت می‌شود. همه‌ی آن‌ها از نسل جانّ هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۸۶
بحارالأنوار، ج۶۰، ص۸۱/ البرهان/ نورالثقلین

[به یاد آور] هنگامی‌که گروهی از جنّ را به‌سوی تو متوجّه ساختیم که قرآن را بشنوند؛ وقتی حضور یافتند به یکدیگر گفتند: «خاموش باشید [و گوش فرا دهید]». و هنگامی‌که پایان گرفت، به‌سوی قوم خود باز گشتند و آن‌ها را انذار می‌کردند

۱ -۱
(احقاف/ ۲۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ آبَائِهِ (علیهم السلام) فِی أَجْوِبَهًِْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَنْ مَسَائِلِ الْیَهُودِیِّ فِی فَضْلِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) عَلَی جَمِیعِ الْأَنْبِیَاءِ إِلَی أَنْ قَالَ قَالَ لَهُ الْیَهُودِیُّ فَإِنَّ هَذَا سُلَیْمَانُ سُخِّرَتْ لَهُ الشَّیَاطِینُ یَعْمَلُونَ لَهُ مَا یَشَاءُ مِنْ مَحَارِیبَ وَ تَمَاثِیلَ قَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) لَقَدْ کَانَ کَذَلِکَ وَ لَقَدْ أُعْطِیَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) أَفْضَلَ مِنْ هَذَا إِنَّ الشَّیَاطِینَ سُخِّرَتْ لِسُلَیْمَانَ وَ هِیَ مُقِیمَهًٌْ عَلَی کُفْرِهَا وَ لَقَدْ سُخِّرَتْ لِنُبُوَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) الشَّیَاطِینُ بِالْإِیمَانِ فَأَقْبَلَ إِلَیْهِ الْجِنُّ التِّسْعَهًُْ مِنْ أَشْرَافِهِمْ مِنْ جِنِّ نَصِیبِینَ وَ الْیَمَنِ مِنْ بَنِی عَمْرِوبْنِ‌عَامِرٍ مِنَ الْأَحِجَّهًِْ مِنْهُمْ شَصَاهُ وَ مَصَاهُ وَ الْهَمْلَکَانُ وَ الْمَرْزُبَانُ وَ الْمَازُبَانُ وَ نَضَاهُ وَ هَاصِبٌ وَ هَاضِبٌ وَ عَمْرٌو وَ هُمُ الَّذِینَ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ اسْمُهُ فِیهِمْ وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَیْکَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ وَ هُمُ التِّسْعَهًُْ یَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَأَقْبَلَ إِلَیْهِ الْجِنُّ وَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) بِبَطْنِ النَّخْلِ فَاعْتَذَرُوا بِأَنَّهُمْ ظَنُّوا کَمَا ظَنَنْتُمْ أَنْ لَنْ یَبْعَثَ اللَّهُ أَحَداً وَ لَقَدْ أَقْبَلَ إِلَیْهِ أَحَدٌ وَ سَبْعُونَ أَلْفاً فَبَایَعُوهُ عَلَی الصَّوْمِ وَ الصَّلَاهًِْ وَ الزَّکَاهًِْ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ وَ نُصْحِ الْمُسْلِمِینَ وَ اعْتَذَرُوا بِأَنَّهُمْ قَالُوا عَلَی اللَّهِ شَطَطاً وَ هَذَا أَفْضَلُ مِمَّا أُعْطِیَ سُلَیْمَانُ سُبْحَانَ مَنْ سَخَّرَهَا لِنُبُوَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) بَعْدَ أَنْ کَانَتْ تَتَمَرَّدُ وَ تَزْعُمُ أَنَّ لِلَّهِ وَلَداً فَلَقَدْ شَمِلَ مَبْعَثُهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ مَا لَا تُحْصَی.

امام علی (علیه السلام)- امام کاظم (علیه السلام) از پدرانش روایت فرمود: در پاسخ‌هایی که امیرالمؤمنین (علیه السلام) به یهودی درباره‌ی فضیلت محمّد (صلی الله علیه و آله) بر همه‌ی پیغمبران داده [گفته شد:] ... یهودی گفت: «این سلیمان (علیه السلام) است که شیاطین مسخّر او بودند و برایش هرچه می‌خواست از محاریب و مجسمه‌ها می‌ساختند». علی (علیه السلام) فرمود: «البتّه چنین بود ولی به محمّد (صلی الله علیه و آله) بهتر از آن داده شده شیاطین کافر بودند و مسخّر سلیمان (علیه السلام) شدند ولی شیاطین مسخر محمّد (صلی الله علیه و آله) شدند و مسلمانی پیشه کردند به طوری‌که نه جن از اشراف آنان نزد پیغمبر (صلی الله علیه و آله) آمدند، از جن نصیبین و یمن از بنی عمرو بن عامر، از أحجه از جمله: شصاه، مصاه، هملکان، مرزبان، ما زمان، نضاه، هاصب، هاضب و عمرو اینان آن‌هایی هستند که خدای تبارک و تعالی درباره‌ی آن‌ها فرموده است: وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَیْکَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ همان نه تن بودند که قرآن را شنیدند، جنیان در بطن نخله به پیغمبر (صلی الله علیه و آله) رو آوردند. و عذر خواستند که آن‌ها پنداشتند همان‌طورکه شما پنداشتید از اینکه خدا کسی را مبعوث نکند، و هفتادویک هزار نفر آن‌ها آمدند و با او بیعت کردند که نماز و روزه و زکات و حج و جهاد و خیرخواهی مسلمانان را انجام دهند. و عذر خواستند که آن ها بر خدا ناروا گفتند و این بهتر است از آنچه خدا به سلیمان (علیه السلام) داد، منزّه است خدایی که آن‌ها را برای نبوّت محمّد (صلی الله علیه و آله) مسخر کرد پس از اینکه متمرّد بودند و پنداشتند خدا فرزند دارد، و بعثت او پری و آدمی بی شمار را شامل شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۸۶
مستدرک الوسایل، ج۱، ص۱۷۶/ بحارالأنوار، ج۱۰، ص۴۴/ الاحتجاج، ج۱، ص۲۲۲/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۲
(احقاف/ ۲۹)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَیْکَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ یَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ إِلَی قَوْلِهِ فَلَمَّا قُضِیَ أَیْ فَرَغَ وَلَّوْا إِلی قَوْمِهِمْ مُنْذِرِینَ إِلَی قَوْلِهِ أُولئِکَ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ فَهَذَا کُلُّهُ حِکَایَهًٌْ عَنِ الْجِنِّ وَ کَانَ سَبَبُ نُزُولِ هَذِهِ الْآیَهًِْ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) خَرَجَ مِنْ مَکَّهًَْ إِلَی سُوقِ عُکَاظٍ وَ مَعَهُ زَیْدُ‌بْنُ‌حَارِثَهًَْ یَدْعُو النَّاسَ إِلَی الْإِسْلَامِ فَلَمْ یُجِبْهُ أَحَدٌ وَ لَمْ یَجِدْ مَنْ یَقْبَلُهُ ثُمَّ رَجَعَ إِلَی مَکَّهًَْ فَلَمَّا بَلَغَ مَوْضِعاً یُقَالُ لَهُ وَادِی مَجَنَّهًَْ تَهَجَّدَ بِالْقُرْآنِ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ فَمَرَّ بِهِ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَلَمَّا سَمِعُوا قِرَاءَهًَْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) اسْتَمَعُوا لَهُ فَلَمَّا سَمِعُوا قِرَاءَتَهُ قَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ أَنْصِتُوا یَعْنِی اسْکُتُوا فَلَمَّا قُضِیَ أَیْ فَرَغَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنَ الْقِرَاءَهًِْ وَلَّوْا إِلی قَوْمِهِمْ مُنْذِرِین.

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- در کلام خدا: وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَیْکَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ یَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قالُوا أَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِیَ وَلَّوْا إِلی قَوْمِهِمْ مُنْذِرینَ همه‌ی حکایت از پریان است. و سبب نزول این آیه آن بود که پیغمبر (صلی الله علیه و آله) از مکّه به بازار عکاظ رفت و زیدبن‌حارثه با او بود و مردم را به اسلام می‌خواند، و کسی به او پاسخ نداد و کسی را نیافت که آن پذیرد. سپس به مکّه برگشت، و چون به جایی رسید به نام وادی مجنه در دل شب با قرآن نماز شب خواند و چند تن پری از کنار او گذر می‌کردند. و چون قرائت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را شنیدند گوش دادند؛ گوش گرفتند و به هم گفتند خاموش باشید و پایان یافت. و هنگامی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از قرائت فارغ شد، نزد قوم خود در حالی‌که بیم‌دهنده‌اند، برگشتند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۸۸
بحارالأنوار، ج۱۸، ص۸۹/ القمی، ج۲، ص۲۹۸/ بحارالأنوار، ج۶۰، ص۱۲۲؛ «بتفاوت»
۱ -۳
(احقاف/ ۲۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَن ابْنِ‌جُبَیْرٍ تَوَجَّهَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) تِلْقَاءَ مَکَّهًَْ وَ قَامَ بِنَخْلَهًٍْ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ یُصَلِّی فَمَرَّ بِهِ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِ فَوَجَدُوهُ یُصَلِّی صَلَاهًَْ الْغَدَاهًِْ وَ یَتْلُو الْقُرْآنَ فَاسْتَمَعُوا إِلَیْهِ وَ قَالَ آخَرُونَ أُمِرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنْ یُنْذِرَ الْجِنَّ فَصَرَفَ اللَّهُ إِلَیْهِ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ مِنْ نَیْنَوَی قَوْلُهُ وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَیْکَ نَفَراً مِنَ الْجِنِ وَ کَانَ بَاتَ فِی وَادِی الْجِنِّ وَ هُوَ عَلَی مِیلٍ مِنْ الْمَدِینَهًِْ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) إِنِّی أُمِرْتُ أَنْ أَقْرَأَ عَلَی الْجِنِّ اللَّیْلَهًَْ فَأَیُّکُمْ یَتْبَعُنِی فَاتَّبَعَهُ ابْنُ‌مَسْعُودٍ فَلَمَّا دَخَلَ شِعْبَ الْحَجُونِ مِنْ مَکَّهًَْ خَطَّ لِی خَطّاً ثُمَّ أَمَرَنِی أَنْ أَجْلِسَ فِیهِ وَ قَالَ: لَا تَخْرُجْ مِنْهُ حَتَّی أَعُودَ إِلَیْکَ. ثُمَّ انْطَلَقَ حَتَّی قَامَ فَافْتَتَحَ الْقُرْآنَ فَغَشِیَتْهُ أَسْوِدَهًٌْ کَثِیرَهًٌْ حَتَّی حَالَتْ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ حَتَّی لَمْ أَسْمَعْ صَوْتَهُ ثُمَّ انْطَلَقُوا ثُمَّ طَفِقُوا یَتَقَطَّعُونَ مِثْلَ قِطَعِ السَّحَابِ وَ فَرَغَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) مَعَ الْفَجْرِ فَقَالَ لِی: هَلْ رَأَیْتَ شَیْئاً؟ فَوَصَفْتُهُمْ. فَقَالَ: أُولَئِکَ جِنُّ نَصِیبِین.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابن جبیر گوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله) به سوی مکه رهسپار شد و در دلِ شب در کنار نخلی ایستاد و نماز گزارد. گروهی از جنّیان بر آن حضرت گذر کردند و دیدند که او نماز صبح به پا میدارد و قرآن تلاوت میکند. پس به آن حضرت گوش فرا دادند. دیگران گفتهاند: به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) امر شده که جنیان را انذار دهد. پس خداوند گروهی از جنیان نینوا را به سوی او فرستاد. و درباره‌ی این فرموده خداوند: وإِذْ صَرَفْنَا إِلیْکَ نَفَرًا مِّنَ الجِنِّ؛ و ایشان در وادی جنّ که در یک مایلی مدینه بود شب را سپری کرد و فرمود: «من امر شدهام که امشب برای جنّیان قرآن قرائت کنم، کدام یک از شما به دنبال من میآید. ابن مسعود او را دنبال نمود. [گوید:] هنگامی‌که پیامبر (صلی الله علیه و آله) وارد درّه‌ی کوه حجون در مکّه شد، خطّی برای من کشید [محدوده‌ای را مشخّص کرد] آنگاه به من دستور داد که در آن [خط] بنشینم و فرمود: «از آن خارج مشو تا اینکه به‌سویت باز گردم». سپس روانه شد تا اینکه ایستاد و قرآن را گشود. موجودات سیاه رنگ بسیاری او را پوشاندند [دور او را گرفتند] تا اینکه میان من و او (پیامبر (صلی الله علیه و آله)) حائل شدند تا جایی‌که دیگر صدای او را نشنیدم. سپس روانه شدند آنگاه مثل تکه‌های ابر، شروع کردند به قطعه‌قطعه‌شدن و [پراکنده شدند]. و پیامبر (صلی الله علیه و آله) با طلوع فجر، از کارش فارغ شد [کارش را تمام کرد]. به من فرمود: «آیا چیزی دیدی»؟ من آن‌ها را توصیف کردم [آنچه دیده بودم گفتم]. فرمود: «این‌ها جن‌های نصیبین هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۸۸
المناقب، ج۱، ص۴۷/ نورالثقلین؛ «بتفاوت»
۱ -۴
(احقاف/ ۲۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- حَمْزَهًُْ‌بْنُ‌عُمَرَ الْأَسْلَمِیُّ قَالَ نَفَرْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی لَیْلَهًٍْ ظَلْمَاءَ فَأَضَاءَتْ أَصَابِعُهُ لَنَا فَانْکَشَفَتِ الظُّلْمَهًُْ وَ هَذَا أَعْجَبُ مِمَّا کَانَ لِمُوسَی (علیه السلام) وَ أَمَّا الْیَدُ الْبَیْضَاءُ لِمُوسَی (علیه السلام) فَقَدْ أَعْطَی مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) أَفْضَلَ مِنْ ذَلِکَ وَ هُوَ أَنَّ نُوراً کَانَ یُضِیءُ لَهُ أَبَداً عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ یَسَارِهِ حَیْثُمَا جَلَسَ وَ قَامَ یَرَاهُ النَّاسُ وَ قَدْ بَقِیَ ذَلِکَ النُّورُ إِلَی قِیَامِ السَّاعَهًِْ یَسْطَعُ مِنْ قَبْرِه ... إِنْ کَانَ لِسُلَیْمَانَ (علیه السلام) غُدُوُّها شَهْرٌ وَ رَواحُها شَهْرٌ فَکَذَلِکَ کَانَتْ لِأَوْصِیَاءِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ سُخِّرَتْ لَهُ الْجِنُّ وَ آمَنَتْ بِهِ مُنْقَادَهًًْ طَائِعَهًًْ فِی قَوْلِهِ وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَیْکَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ وَ قَبَضَ (صلی الله علیه و آله) عَلَی حَلْقِ جِنِّیٍّ فَخَنَقَهُ وَ مُحَارَبَهًُْ وَصِیِّهِ مِنَ الْجِنِّ وَ قَتْلُهُ إِیَّاهُمْ مَعْرُوفَهًٌْ وَ کَذَلِکَ إِتْیَانُهُمْ إِلَیْهِ وَ إِلَی أَوْلَادِهِ الْمَعْصُومِینَ (علیهم السلام) لِأَخْذِ الْعِلْمِ مِنْهُمْ مَشْهُورٌ وَ إِنَّ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) سَخَّرَهُمْ لِلْأَبْنِیَهًِْ وَ الصَّنَائِعِ وَ اسْتِنْبَاطِ الْقَنَی مَا عَجَزَ عَنْهُ جَمِیعُ النَّاسِ وَ مُحَمَّدٌ لَمْ یَحْتَجْ إِلَی هَذِهِ الْأَشْیَاءِ فَلَوْ أَرَادَ مِنْهُمْ ذَلِکَ لَفَعَلُوا عَلَی أَنَّ مُؤْمِنِی الْجِنِّ یَخْدِمُونَ الْأَئِمَّهًَْ (علیهم السلام) وَ أَنَّهُمْ (علیه السلام) کَانُوا یَبْعَثُونَهُمْ فِی أَمْرٍ یُرِیدُونَهُ عَلَی الْعَجَلَهًِْ وَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ الْمَلَائِکَهًَْ الْمُقَرَّبِینَ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ ذُرِّیَّتِهِ الطَّاهِرِینَ (علیه السلام) فَقَدْ کَانُوا یَنْصُرُونَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ یُقَاتِلُونَ بَیْنَ یَدَیْهِ کِفَاحاً وَ یَمْنَعُونَ مِنْهُ وَ یَدْفَعُونَ وَ کَذَلِکَ کَانُوا مَعَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ یَکُونُونَ مَعَ بَقِیَّهًِْ آلِ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَلَی مَا رُوِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- حمزهًْ‌بن‌عمر اسلمی گوید: ما در شبی ظلمانی، با پیامبر (صلی الله علیه و آله) کوچ می‌کردیم، انگشتان حضرت برای ما روشن و نورانی شد و تاریکی را از بین برد و این عجیب‌تر و شگفت‌انگیزتر از آنچه موسی (علیه السلام) انجام می‌داد، بود. و امّا دست سفید و نورانی که برای موسی (علیه السلام) بود، برای پیامبر ما بهتر و برتر از آن عطا شده بود و آن اینکه همیشه نوری از طرف راست و چپش می‌درخشید به‌طوری که هرجا که حضرت می‌نشست یا می‌ایستاد، مردم آن را می‌دیدند. و این نور تا روز قیامت از مرقد مطهرش می‌درخشد ... و اگر برای سلیمان (علیه السلام) باد مسخّر بود که صبح مسافت یک ماه راه را می‌رفت و عصر هم همین مسافت را طی می‌کرد، برای جانشینان پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز چنین بود و خداوند برای پیامبر (صلی الله علیه و آله) و جانشینانش، جن را تسخیر کرد به‌طوری‌که ایمان آورده و مطیع شدند، آنجا که خداوند متعال می‌فرماید: إِذْ صَرَفْنا إِلَیْکَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ، که جنّی گلوی او را گرفت و او را خفه کرد. و حکایت جنگ جانشینش (حضرت علی (علیه السلام)) با جنّیان و کشتن آنان معروف است و همچنین آمدن آنان نزد او و فرزندان معصومش برای فراگیری علم از آنان نیز مشهور است. و اگر سلیمان (علیه السلام) جنّیان را برای کار در ساختمان‌ها و قلعه‌ها و حفر قنات‌هایی که همه‌ی مردم از انجام آن عاجز بودند، تسخیر می‌کرد، پس پیامبر ما به این چیزها نیاز نداشت و اگر از آنان می‌خواست انجام می‌دادند برای اینکه مؤمنان از جنّیان در خدمت ائمه (علیهم السلام) بودند و هرگاه در هر کاری که فوری بود و می‌خواستند زود انجام شود آنان را می‌فرستادند و خدای سبحان فرشتگان مقرّب خود را در اختیار پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اهل بیتش قرار داده بود، آنان حضرت را یاری می‌کردند و در مقابل او رو در روی دشمن می‌جنگیدند و مانع از دسترسی دشمن به او می‌شدند و از او دفاع می‌کردند. و با حضرت علی (علیه السلام) نیز چنین بودند. و بنابر آنچه روایت شده است با بقیّه‌ی آل محمّد (صلی الله علیه و آله) نیز چنین می‌باشند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۹۰
بحارالأنوار، ج۱۷، ص۲۵۷
۱ -۵
(احقاف/ ۲۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- سَأَلُوهُ (علیه السلام) عَنِ الْمُتَشَابِهِ فِی الْقَضَاءِ فَقَالَ هُوَ عَشَرَهًُْ أَوْجَهٍ مُخْتَلِفَهًُْ الْمَعْنَی فَمِنْهُ قَضَاءُ فَرَاغٍ وَ قَضَاءُ عَهْدٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ إِعْلَامٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ فِعْلٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ إِیجَابٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ کِتَابٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ إِتْمَامٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ حُکْمٍ وَ فَصْلٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ خَلْقٍ وَ مِنْهُ قَضَاءُ نُزُولِ الْمَوْتِ أَمَّا تَفْسِیرُ قَضَاءِ الْفَرَاغِ مِنَ الشَّیْءِ فَهُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَیْکَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ یَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قالُوا أَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِیَ وَلَّوْا إِلی قَوْمِهِمْ مَعْنَی فَلَمَّا قُضِیَ أَیْ فَلَمَّا فَرَغ.

امام علی (علیه السلام)- از علی (علیه السلام) درباره متشابهات لفظ «قضاء» در قرآن سؤال نمودند که فرمود: این لفظ بر ده وجه در قرآن آمده است که معانی متفاوتی دارند و شامل معانی فراغت، عهد، اعلام و آگاهی‌دادن، انجام کار، واجب‌کردن، مکتوب و حتمی‌کردن، اتمام، حکم، خلق و نزول مرگ می‌باشد. امّا قضاء در معنای فراغت از کار در این آیه است: وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَیْکَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ یَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قالُوا أَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِی وَلَّوْا إِلی قَوْمِهِمْ، معنای فلمّا قضی یعنی وقتی از آن کار فراغت یافتند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۹۰
بحارالأنوار، ج۹۰، ص۱۶
۱ -۶
(احقاف/ ۲۹)

الباقر (علیه السلام)- فِی أَمَالِی الصدوق عَنْ الباقر (علیه السلام) حَدِیثٌ طَوِیلٌ یَذْکُرُ فِیهِ خُرُوجُ الحسنین (علیها السلام) مِنْ عِنْدِ جَدِّهِمَا (صلی الله علیه و آله) وَ نَومُهُمَا فِی حَدِیقَهًِْ بَنِی النَّجَّارِ وَ طَلَبِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) لَهُمَا حَتَّی لَقِیَهُمَا وَ فِیهِ: وَ قَدْ اکْتَنَفَتْهُمَا حَیَّهًٌْ لَهَا شَعَرَاتٌ کَآجَامِ الْقَصَبِ وَ جَنَاحَانِ جَنَاحٌ قَدْ غَطَّتْ بِهِ الْحَسَنَ وَ جَنَاحٌ قَدْ غَطَّتْ بِهِ الْحُسَیْنَ (علیه السلام) فَلَمَّا أَنْ بَصُرَ بِهِمَا النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) تَنَحْنَحَ فَانْسَابَتِ الْحَیَّهًُْ وَ هِیَ تَقُولُ: اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ وَ أُشْهِدُ مَلَائِکَتَکَ أَنَّ هَذَیْنِ شِبْلَا نَبِیِّکَ قَدْ حَفِظْتُهُمَا عَلَیْهِ وَ دَفَعْتُهُمَا إِلَیْهِ سَالِمَیْنِ صَحِیحَیْنِ فَقَالَ لَهَا النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله): أَیَّتُهَا الْحَیَّهًُْ فَمَنْ أَنْتِ؟ قَالَتْ: أَنَا رَسُولُ الْجِنِّ إِلَیْکَ. فَقَالَ: وَ أَیُّ الْجِنِّ؟ قَالَتْ: جِنُّ نَصِیبِینَ نَفَرٍ مِنْ بَنِی مُلَیْحٍ نَسِینَا آیَهًًْ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَبَعَثُونِی إِلَیْکَ لِتُعَلِّمَنَا مَا نَسِینَا مِنْ کِتَابِ اللَّهِ فَلَمَّا بَلَغْتُ هَذَا الْمَوْضِعَ سَمِعْتُ مُنَادِیاً یُنَادِی أَیَّتُهَا الْحَیَّهًُْ إِنَّ هَذَیْنِ شِبْلَا نَبِیِّکِ فَاحْفَظِیهِمَا مِنَ الْعَاهَاتِ وَ الْآفَاتِ وَ مِنْ طَوَارِقِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ قَدْ حَفِظْتُهُمَا وَ سَلَّمْتُهُمَا إِلَیْکَ سَالِمَیْنِ صَحِیحَیْنِ وَ أَخَذَتِ الْحَیَّهًُْ الْآیَهًَْ وَ انْصَرَفَت.

امام باقر (علیه السلام)- در حدیثی طولانی از امام باقر (علیه السلام) که در آن خارج‌شدن حسنین (علیها السلام) از نزد جدّشان (صلی الله علیه و آله) و خوابیدنشان در باغ بنی‌نجّار و جستجوکردن آن‌ها توسّط پیامبر (صلی الله علیه و آله) تا اینکه آن‌ها را یافت، ذکر شده است، اینچنین آمده است: یک مار هم محافظ و مواظب (حسنین (علیها السلام)) بود. موهای بدن آن مار مثل شاخه‌های نی بودند و امام حسن (علیه السلام) را با یک بال و امام حسین (علیه السلام) را با بال دیگرش پوشانیده بود. هنگامی که چشم مبارک پیغمبر خدا (صلی الله علیه و آله) به آن‌ها افتاد سرفه کرد. وقتی که مار صدای سرفه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را شنید، کناری رفت، به سخن در آمد و گفت: «پروردگارا! من تو و ملائکه تو را شاهد می‌گیرم که اینها دو شیر بچه پیغمبر تو هستند. من از آن‌ها نگهداری کردم و اکنون آن‌ها را صحیح و سالم به پیامبر تو می‌سپارم.» پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به آن مار فرمود: «از چه گروهی هستی؟» گفت که: «من فرستاده اجنّه‌ام که نزد تو آمده‌ام». فرمود: «کدام اجنّه؟» گفت: «از اجنّه نصیبین که گروهی از بنی ملیح هستند. ما یکی از آیات قرآن را فراموش کرده‌ایم و آن‌ها مرا فرستاده بودند که تو آن آیه را به ما یاد دهی. وقتی به اینجا رسیدم، شنیدم که منادی به من گفت: «ای مار! این دو کودک شیر بچّگان پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) هستند. ایشان را از آفات و بلیّات و حوادث شب و روز محافظت کن»، من هم از آن‌ها محافظت کردم و اکنون آن‌ها را صحیح و سالم به تو می‌سپارم.» آنگاه آن مار آیه‌ای را که فراموش شده بود یاد گرفت و رفت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۹۰
بحارالأنوار، ج۶۰، ص۶۵/ نورالثقلین
۱ -۷
(احقاف/ ۲۹)

الکاظم (علیه السلام)- سُئِلَ الْعَالِمُ (علیه السلام) عَنْ مُؤْمِنِی الْجِنِّ یَدْخُلُونَ الْجَنَّهًَْ؟ فَقَالَ: لَا وَ لَکِنْ لِلَّهِ حَظَائِرُ بَیْنَ الْجَنَّهًِْ وَ النَّارِ یَکُونُ فِیهَا مُؤْمِنُو الْجِنِّ وَ فُسَّاقُ الشِّیعَهًِْ.

امام کاظم (علیه السلام)- از امام کاظم (علیه السلام) سؤال شد: «آیا جنّیان مؤمن وارد بهشت خواهند شد»؟ او پاسخ داد: «خیر! خداوند مکانی را در حدّ فاصل بهشت و دوزخ قرار داده است که جنّیان مؤمن و شیعیان فاسق در آنجا به سر خواهند برد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۹۲
بحارالأنوار، ج۶۰، ص۲۹۱/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۸
(احقاف/ ۲۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فِی رَوضَهًِْ الوَاعِظِینَ لِلمُفِیدِ (رحمة الله علیه) بَعدَ أن ذَکَرَ الصَّادِقُ (علیه السلام) وَ نَقَلَ عَنهُ حَدِیثاً طَوِیلاً وَ قَالَ (علیه السلام): إِنَّ امْرَأَهًًْ کَانَتْ مِنَ الْجِنِّ یُقَالُ لَهَا عَفْرَاءُ تَأْتِی النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) فَتَسْمَعُ مِنْ کَلَامِهِ فَتَأْتِی صَالِحِی الْجِنِّ فَیُسْلِمُونَ عَلَی یَدَیْهَا وَ إِنَّهَا فَقَدَهَا النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فَسَأَلَ عَنْهَا جَبْرَئِیلَ فَقَالَ زَارَتْ أُخْتاً لَهَا تُحِبُّهَا فِی اللَّهِ تَعَالَی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است: زنی از جن بود که او را عفرا می‌گفتند؛ به خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌آمد و کلام آن حضرت را استماع کرده می‌رفت و جنّیان صالح به دست او مسلمان می‌شدند، مدّتی نزد آن حضرت نیامد، پیغمبر (صلی الله علیه و آله) او را از جبرئیل سؤال کرد گفت: «او خواهری دارد که برای رضای الهی به زیارت او رفته است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۹۲
روضهًْ الواعظین، ج۲، ص۴۱۷/ نورالثقلین
۱ -۹
(احقاف/ ۲۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ جَابِرِ‌بْنِ‌عَبْدِ‌اللَّهِ (رحمة الله علیه) قَالَ: لَمَّا قَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الرَّحْمَنَ عَلَی النَّاسِ سَکَتُوا فَلَمْ یَقُولُوا شَیْئاً. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): الْجِنُّ کَانُوا أَحْسَنَ جَوَاباً مِنْکُمْ لَمَّا قَرَأْتُ عَلَیْهِمْ: فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ قَالُوا: لَا وَ لَا بِشَیْءٍ مِنْ آلَائِکَ رَبَّنَا نُکَذِّب.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- جابربن‌عبدالله گوید: هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سوره الرّحمن را بر مردم قرائت فرمود خاموش گشته و چیزی بر زبان نیاوردند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «جنّیان از شما بهتر پاسخ میگویند، هنگامی که آیه: پس کدامین نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب می‌کنید [شما ای گروه جنّ و انس]؟!. (الرّحمن/۱۳) را بر آنان خواندم. گفتند: «نه، هرگز! ای پرودگار ما چیزی از نعمتهای تو را تکذیب نمیکنیم»».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۲۹۲
بحارالأنوار، ج۱۸، ص۷۸/ نورالثقلین
بیشتر