آیه ۵ - سوره اسراء

آیه فَإِذا جاءَ وَعْدُ أُولاهُما بَعَثْنا عَلَيْكُمْ عِباداً لَنا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّيارِ وَ كانَ وَعْداً مَفْعُولاً [5]

هنگامى‌كه نخستين وعده فرا رسد، گروهى از بندگان پيكارجوىِ خود را بر ضدّ شما بر مى‌انگيزيم تا [شما را سخت درهم كوبند حتّى براى به‌دست آوردن مجرمان]، درون خانه‌ها را جستجو كنند و اين وعده‌ایست قطعى.

مخاطب، تأویل

۱
(اسراء/ ۵)

الصّادق ( عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌الْقَاسِمِ الْبَطَلِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (فِی قَوْلِهِ تَعَالَی ... فَإِذا جاءَ وَعْدُ أُولاهُما فَإِذَا جَاءَ نَصْرُ دَمِ الْحُسَیْنِ (بَعَثْنا عَلَیْکُمْ عِباداً لَنا أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ قَوْمٌ یَبْعَثُهُمُ اللَّهُ قَبْلَ خُرُوجِ الْقَائِمِ (فَلَا یَدَعُونَ وَتْراً لآِلِ مُحَمَّدٍ (إِلَّا قَتَلُوهُ وَ کانَ وَعْداً مَفْعُولًا خُرُوجُ الْقَائِمِ (.

امام صادق (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌قاسم بطل گوید: امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه: فَإِذا جاءَ وَعْدُ اولاهُما بَعَثْنا عَلَیْکُمْ عِباداً لَنا اوّلی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ وَ کانَ وَعْداً مَفْعُولاً فرمود: «حکایت از ریخته‌شدن خون حسین (علیه السلام) دارد. و آیه: بَعَثْنا عَلَیْکُمْ عِباداً لَنا اوّلی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ بر مردمی دلالت دارد که خداوند پیش از ظهور امام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می‌فرستد و هیچ‌کس را که مسئول خونی در خاندان محمّد (صلی الله علیه و آله) است وانگذارند مگر آنکه او را بکشند؛ و این وعده‌ایست قطعی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۸۸
الکافی، ج۸، ص۲۰۶/ بحارالأنوار، ج۵۳، ص۹۳
۲
(اسراء/ ۵)

علی‌بن‌ابراهیم ( فَإِذا جاءَ وَعْدُ أُولاهُما یَعْنِی یَوْمَ الْجَمَلِ بَعَثْنا عَلَیْکُمْ عِباداً لَنا أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ یَعْنِی أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (وَ أَصْحَابَهُ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِأَیْ طَلَبُوکُمْ وَ قَتَلُوکُمْ وَ کانَ وَعْداً مَفْعُولًا یَعْنِی یَتِمُّ وَ یَکُون ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّةَ عَلَیْهِمْ یَعْنِی لِبَنِی‌أُمَیَّهًَْ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ (وَ أَمْدَدْناکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ وَ جَعَلْناکُمْ أَکْثَرَ نَفِیراً مِنَ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (وَ أَصْحَابِهِ وَ سَبَوْا نِسَاءَ آلِ مُحَمَّد (.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَإِذا جاءَ وَعْدُ اولاهُما پس چون نخستین فتنه پدید آید، یعنی جنگ جمل به‌وجود آورید؛ بَعَثْنا عَلَیْکُمْ عِباداً لَنا اوّلی بَأْسٍ شَدِیدٍ بندگان خود را که سخت نیرومند می‌باشند بر شما مسلّط گردانیم. و اینان امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و اصحاب آن حضرت (علیه السلام) می‌باشند فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ وَ کانَ وَعْداً مَفْعُولًا پس آن‌ها شما را هرچند به خانه‌ها پناه ببرید جستجو نموده به قتل می‌رسانند تا بدانید که اراده‌ی خداوند انجام‌پذیر است. سپس شما را بر آن‌ها چیره می‌کنیم. (اسراء/۶) یعنی بنی‌امیّه که بر آل پیغمبر (صلی الله علیه و آله) چیره می‌گردند. و شما را به‌وسیله‌ی دارایی‌ها و فرزندانی کمک خواهیم کرد و نفرات شما را بیشتر [از دشمن] قرار می‌دهیم. (اسراء/۶) یعنی حسین‌بن‌علی (علیه السلام) و یاران او را شهید و زنان خاندان پیغمبر (صلی الله علیه و آله) را به اسارت برید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۸۸
بحارالأنوار، ج۵۱، ص۴۵/ القمی، ج۲، ص۱۴/ نورالثقلین
۳
(اسراء/ ۵)

الباقر ( عَنْ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (قَالَ کَانَ یَقْرَأُ بَعَثْنا عَلَیْکُمْ عِباداً لَنا أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ ثُمَّ قَالَ وَ هُوَ الْقَائِمُ (وَ أَصْحَابُهُ أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ.

امام باقر (علیه السلام)- حمران گوید: امام باقر (علیه السلام)آیه: بَعَثْنَا عَلَیْکُمْ عِبَادًا لَّنَا أَوْلَی بَأْسٍ شَدِیدٍ را می‌خواند سپس فرمود: «منظور قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و یاران اوست [مردانی جنگجو و نیرومند]».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۹۰
بحارالأنوار، ج۵۱، ص۵۷/ العیاشی، ج۲، ص۲۸۱ البرهان/ نورالثقلین
۴
(اسراء/ ۵)

الصّادق ( وَ رَوَی بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَال کُنْتُ عِنْدَ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (جَالِساً إِذْ قَرَأَ هَذِهِ الْآیَهًَْ فَإِذا جاءَ وَعْدُ أُولاهُما بَعَثْنا عَلَیْکُمْ عِباداً لَنا أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ وَ کانَ وَعْداً مَفْعُولًا فَقُلْنَا جُعِلْنَا فِدَاکَ مَنْ هَؤُلَاءِ فَقَالَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ هُمْ وَ اللَّهِ أَهْلُ قُمَّ.

امام صادق (علیه السلام)- یکی از شیعیان نقل می‌کند: نزد امام صادق (علیه السلام) نشسته بودم که این آیه را خواند: فَإِذا جاءَ وَعْدُ اولاهُما بَعَثْنا عَلَیْکُمْ عِباداً لَنا أَوْلَی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ وَ کانَ وَعْداً مَفْعُولًا. گفتم: «فدایت شوم! آن‌ها چه کسانی هستند»؟ سه بار فرمود: «به خدا آن‌ها مردم قم باشند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۹۰
بحارالأنوار، ج۵۷، ص۲۱۶
۵
(اسراء/ ۵)

الرّسول ( عَنْ سَلْمَانَ‌الْفَارِسِیِّ (قَالَ دَخَلْتُ عَلَی رَسُولِ‌اللَّهِ (فَلَمَّا نَظَرَ إِلَیَّ قَالَ یَا سَلْمَان (إِنَّ اللَّهَ عزّوجلّ لَمْ یَبْعَثْ نَبِیّاً وَ لَا رَسُولًا إِلَّا جَعَلَ لَهُ اثْنَیْ عَشَرَ نَقِیباً قَالَ قُلْتُ یَا رَسُولَ‌اللَّهِ (قَدْ عَرَفْتُ هَذَا مِنَ الْکِتَابَیْنِ قَالَ یَا سَلْمَانُ (فَهَلْ عَلِمْتَ نُقَبَائِیَ الِاثْنَیْ عَشَرَ الَّذِینَ اخْتَارَهُمُ اللَّهُ لِلْإِمَامَهًِْ مِنْ بَعْدِی فَقُلْتُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ یَا سَلْمَانُ (خَلَقَنِیَ اللَّهُ مِنْ صَفَاءِ نُورِهِ ... ثُمَّ ابْنُهُ حُجَّهًُْ‌بْنُ‌الْحَسَنِ‌الْمَهْدِیُّ (النَّاطِقُ الْقَائِمُ بِأَمْرِ اللَّهِ قَالَ سَلْمَانُ (فَسَکَتُّ ثُمَّ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (ادْعُ اللَّهَ لِی بِإِدْرَاکِهِمْ قَالَ یَا سَلْمَانُ (إِنَّکَ مُدْرِکُهُمْ وَ أَمْثَالُکَ وَ مَنْ تَوَلَّاهُمْ بِحَقِیقَهًِْ الْمَعْرِفَهًِْ قَالَ سَلْمَانُ (فَشَکَرْتُ اللَّهَ کَثِیراً ثُمَّ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (مُؤَجَّلٌ فِیَّ إِلَی أَنْ أُدْرِکَهُمْ فَقَالَ یَا سَلْمَانُ (اقْرَأْ فَإِذا جاءَ وَعْدُ أُولاهُما بَعَثْنا عَلَیْکُمْ عِباداً لَنا أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ وَ کانَ وَعْداً مَفْعُولًا* ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّةَ عَلَیْهِمْ وَ أَمْدَدْناکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ وَ جَعَلْناکُمْ أَکْثَرَ نَفِیراً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- سلمان فارسی (رحمة الله علیه) گوید: خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) رسیدم؛ همین‌که چشمش به من افتاد فرمود: «خداوند هیچ پیامبر و یا رسولی را نفرستاد مگر اینکه برای او دوازده نقیب قرار داد». عرض کردم: «من این مطلب را در تورات و انجیل نیز دیده‌ام». فرمود: «سلمان! آیا نقیبان دوازده‌گانه‌ی مرا که برای امامت و رهبری بعد از من برگزیده شده‌اند می‌شناسی»؟ عرض کردم: «خدا و پیامبرش بهتر می‌دانند». فرمود: «سلمان! خداوند مرا از صفای نور خود آفرید ... سپس فرزندش حجهًْ‌بن‌الحسن المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) گوینده قائم به امر خدا». سکوت کردم سپس عرض کردم: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! دعا بفرمایید آن‌ها را درک کنم». فرمود: «سلمان! تو آن‌ها را درک خواهی کرد و کسانی که مثل تو باشند و هرکس آن‌ها را به حقیقت معرفت دوست بدارد». خدا را بر این نعمت بسیار سپاسگزاری کردم. عرض کردم: «آیا عمر من آنقدر خواهد شد که ایشان را درک کنم»؟ فرمود: «این آیه را بخوان: فَإِذا جاءَ وَعْدُ اولاهُما بَعَثْنا عَلَیْکُمْ عِباداً لَنا أَوْلَی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ وَ کانَ وَعْداً مَفْعُولًا* ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّةَ عَلَیْهِمْ وَ أَمْدَدْناکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ وَ جَعَلْناکُمْ أَکْثَرَ نَفِیراً».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۹۰
بحارالأنوار، ج۲۵، ص۶/ دلایل الإمامهًْ، ص۲۳۷؛ «بتفاوت لفظی»/ مصباح الشریعهًْ، ص۶۳؛ «بتفاوت لفظی»/ البرهان
بیشتر