آیه وَ إِنْ كادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ لِتَفْتَرِيَ عَلَيْنا غَيْرَهُ وَ إِذاً لَّاتَّخَذُوكَ خَلِيلاً [73]
نزديك بود آنها تو را [با وسوسه‌هاى خود] از آنچه بر تو وحى‌كرده‌ايم بفريبند، تا غير آن را به ما نسبت دهى و آنگاه تو را به دوستى خود برمى‌گزينند.
ابن‌عبّاس ( فِی قَوْلِهِ وَ إِنْ کادُوا لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنا قَالَ وَفْدُ ثَقِیفٍ نُبَایِعُکَ عَلَی ثَلَاثٍ لَا نَنْحَنِی وَ لَا نَکْسِرُ إِلَهاً بِأَیْدِینَا وَ تَمَتَّعْنَا بِاللَّاتِ سَنَهًًْ فَقَالَ (لَاخَیْرَ فِی دِینٍ لَیْسَ فِیهِ رُکُوعٌ وَ سُجُودٌ فَأَمَّا کَسْرُ أَصْنَامِکُمْ بِأَیْدِیکُمْ فَذَاکَ لَکُمْ وَ أَمَّا الطَّاغِیَهًُْ اللَّاتُ فَإِنِّی غَیْرُ مُمَتِّعُکُمْ بِهَا قَالُوا أَجِّلْنَا سَنَهًًْ حَتَّی نَقْبِضَ مَا یُهْدَی لِآلِهَتِنَا فَإِذَا قَبَضْنَاهَا کَسَرْنَاهَا وَ أَسْلَمْنَا فَهُمْ بِتَأْجِیلِهِمْ فَنَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ إِنْ کادُوا لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنا، فرستادگان قبیله‌ی ثقیف [خطاب به پیامبر (صلی الله علیه و آله)] گفتند: «ما به سه شرط با تو بیعت می‌کنیم؛ اینکه نماز نخوانیم، بُتی را به دست خودمان نشکنیم و یک‌سال از لات [یکی از بُت‌ها] بهره‌مند گردیم». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «دینی که در آن رکوع و سجود نباشد ارزشی ندارد، امّا در مورد شکستن بت‌ها به‌دست خودتان، این حق را به شما می‌دهیم. امّا در مورد لات؛ آن بتِ سرکش، من به شما اجازه‌ی بهره‌مندی از آن را نمی‌دهم». عرض کردند: «یک‌سال به ما مهلت بده تا آنچه به‌عنوان هدیه برای بت‌هایمان تقدیم می‌شود را بگیریم، چون آن هدایا را گرفتیم خودمان بت‌ها را شکسته و اسلام می‌آوریم». پیامبر (صلی الله علیه و آله) خواست به آنها مهلت دهد که این آیه نازل شد.
الباقر ( جَعْفَرُ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ الْفَزَارِیُّ مُعَنْعِناً عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (قَالَ نَزَلَ جَبْرَئِیلُ عَلَی مُحَمَّدٍ (بِهَذِهِ الْآیَهًِْ وَ إِنْ کادُوا لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ لِتَفْتَرِیَ عَلَیْنا غَیْرَهُ قَالَ تَفْسِیرُهَا فِی عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (وَ لَقَدْ أَرَادُوا أَنْ یَرُدُّوکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ فِی عَلِیٍّ (إِنَّ اللَّهَ أَوْحَی إِلَیْهِ أَنْ یَأْمُرَهُمْ بِوَلَایَهًِْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (.
امام باقر (علیه السلام)- جعفربن‌محمّد فزاری به ترتیب از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند: جبرئیل با این آیه: وَ إِنْ کادُوا لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ لِتَفْتَرِیَ عَلَیْنا غَیْرَهُ بر حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) نازل گردید. فرمود: «تفسیر این آیه در مورد علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است؛ یعنی آن ها خواستند تو را از آنچه درباره علی (علیه السلام) به تو وحی کردیم، باز دارند. و خداوند به آن حضرت (صلی الله علیه و آله) وحی فرموده بود که ایشان را به پذیرش ولایت علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) فرمان دهد».
الکاظم ( عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ (قَالَ کَانَ الْقَوْمُ قَدْ أَرَادُوا النَّبِیَّ (لِیُرِیبُوا رَأْیَهُ فِی عَلِیٍّ (وَ لْیُمْسِکْ عَنْهُ بَعْضَ الْإِمْسَاکِ حَتَّی إِنَ بَعْضَ نِسَائِهِ أَلَحَّ عَلَیْهِ فِی ذَلِکَ فَکَادَ یَرْکَنُ إِلَیْهِمْ بَعْضَ الرُّکُونِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلّ وَ إِنْ کادُوا لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ فِی عَلِی (لِتَفْتَرِیَ عَلَیْنا غَیْرَهُ وَ إِذاً لَاتَّخَذُوکَ خَلِیلًا* وَ لَوْ لا أَنْ ثَبَّتْناکَ لَقَدْ کِدْتَ تَرْکَنُ إِلَیْهِمْ شَیْئاً قَلِیلًا.
امام کاظم (علیه السلام)- امام کاظم (علیه السلام) از پدرش روایت فرمود: قریش می‌خواست پیامبر (صلی الله علیه و آله) را در رأی و نظرش نسبت به علی (علیه السلام) دچار تردید و شک نماید تا پیامبر (علیه السلام) دست از علی (علیه السلام) بردارد و او را رها کند، حتّی برخی از زنان حضرت (صلی الله علیه و آله) در این‌باره بسیار بر او اصرار ورزیدند و نزدیک بود پیامبر (صلی الله علیه و آله) به آنها اعتماد کند، که خداوند نازل کرد: وَ إِن کَادُواْ لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ. درباره‌ی علی (علیه السلام) لِتفْتَرِیَ عَلَیْنَا غَیْرَهُ وَ إِذًا لاَّتَّخَذُوکَ خَلِیلًا* وَ لَوْلاَ أَن ثَبَّتْنَاکَ لَقَدْ کِدتَّ تَرْکَنُ إِلَیْهِمْ شَیْئًا قَلِیلًا».
علی‌بن‌إبراهیم ( قَوْلُهُ وَ إِنْ کادُوا لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ لِتَفْتَرِیَ عَلَیْنا غَیْرَهُ قَالَ یَعْنِی أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (وَ إِذاً لَاتَّخَذُوکَ خَلِیلًا أَیْ صَدِیقاً لَوْ أَقَمْتَ غَیْرَه.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- کلام خداوند متعال: وَ إِنْ کادُوا لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ لِتَفْتَرِیَ عَلَیْنا غَیْرَهُ؛ یعنی غیر از امیرمومنان (علیه السلام)، وَ إِذاً لَاتَّخَذُوکَ خَلِیلًا؛ یعنی اگر غیر از او را به پا می داشتی آنان تو را به دوستی می گرفتند.
الباقر ( وَ إِنْ کادُوا لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ فِی عَلِی (.
امام باقر (علیه السلام)- وَ إِن کَادُواْ لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ، درباره‌ی علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) نازل شده است.