آیه ۱۷ - سوره الرحمن

آیه رَبُّ الْمَشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَيْن [17]

او پروردگارِ دو مشرق و دو مغرب است.

۱
(الرحمن/ ۱۷)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- ابْنُ الْکَوَّاء قَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ رَبُ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ وَ قَالَ فِی آیَهًٍْ أُخْرَی رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَیْنِ وَ قَالَ فِی آیَهًٍْ أُخْرَی رَبُّ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ قَالَ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ یَا ابْنَ الْکَوَّاءِ هَذَا الْمَشْرِقُ وَ هَذَا الْمَغْرِبُ وَ أَمَّا قَوْلُهُ رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَیْنِ فَإِنَّ مَشْرِقَ الشِّتَاءِ عَلَی حِدَهًٍْ وَ مَشْرِقَ الصَّیْفِ عَلَی حِدَهًٍْ أَ مَا تَعْرِفُ بِذَلِکَ مِنْ قُرْبِ الشَّمْسِ وَ بُعْدِهَا.

امام علی (علیه السلام)- ابن‌کوّاء گفت: ای امیرالمؤمنین! در کتاب خداوند عزّوجلّ یافتم که [در جایی] می‌فرماید: بِرَبِّ الْمشارِقِ وَ المَغارِبِ و در آیه دیگری می‌فرماید: رَبُّ الْمشْرِقَیْنِ وَ رَبُّ المَغْرِبَیْنِ و در آیه دیگری می‌فرماید: رَبُّ الْمشْرِقِ وَ الْمغْرِبِ. امام (علیه السلام) فرمود: «پسر کواء! مادرت به عزایت بنشیند این مشرق است و آن مغرب. امّا رَبُ الْمشْرِقَیْنِ وَ رَبُّ المَغْرِبَیْنِ به این معنی است که مشرق زمستان غیر مشرق تابستان است این مطلب را از نزدیکی و دوری خورشید نمی‌یابی»؟!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۰۰
بحارالأنوار، ج۱۰، ص۱۲۲/ الاحتجاج، ج۱، ص۲۵۹/ نورالثقلین
۲
(الرحمن/ ۱۷)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ: رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَیْنِ، قَالَ الْمَشْرِقَیْنِ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ الْمَغْرِبَیْنِ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علیها السلام) وَ فِی أَمْثَالِهِمَا تَجْرِی.

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: رَبُّ المَشْرِقَیْنِ و رَبُّ المَغْرِبَیْنِ پرسیدم. فرمود: «منظور از المَشْرِقَیْنِ؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می‌باشد و منظور از المَشْرِقَیْنِ؛ حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) است و به این دو نفر صدق می‌کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۰۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۶۹/ القمی، ج۲، ص۳۴۴/ البرهان/ نورالثقلین
۳
(الرحمن/ ۱۷)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- لِلشَّمْسِ مَطْلِعٌ فِی الشِّتَاءِ وَ مَغْرِبٌ فِی الشِّتَاءِ وَ مَطْلِعٌ فِی الصَّیْفِ وَ مَغْرِبٌ فِی الصَّیْفِ غَیْرُ مَطْلِعِهَا فِی الشِّتَاءِ وَ غَیْرُ مَغْرِبِهَا فِی الشِّتَاءِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- خورشید محلّ طلوع و غروبی در زمستان دارد و محلّ طلوع و غروبی هم در تابستان دارد، که غیر از محلّ طلوع و غروبش در زمستان است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۰۲
بحارالأنوار، ج۵۵، ص۲۱۰
۴
(الرحمن/ ۱۷)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَیْنِ قال مَشْرِقُ الشِّتَاءِوَ مَشْرِقُ الصَّیْفِ و مَغْرِبُ الشِّتَاءِ و مَغْرِبُالصَّیْفِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- رَبُّ المَشْرِقَیْنِ وَ رَبُّ المَغْرِبَیْنِ یعنی مشرق زمستان و مشرق تابستان و مغرب زمستان و مغرب تابستان.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۴۰۲
القمی، ج۲، ص۳۴۴/ نورالثقلین/ البرهان؛ «مغرب اشتاء و مغرب الصیف» محذوف
بیشتر