آیه يُسَبِّحُونَ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ لا يَفْتُرُونَ [20]
شب و روز، او را تسبيح مى‌گويند و هرگز سست نمى‌شوند.
السّجّاد (علیه السلام)- عَنْ أبی‌جعفر (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ عَلِیّ‌بنِ‌الحُسَینِ (علیه السلام) انْهَ قَالَ وَ قَدْ أُرْسِلَ الیه عَنْ ابنِ‌عَبَّاسِ یَسْأَلُهُ عَنِ الْعَرْشِ وَ أَمَّا مَا سَأَلَ مِنَ الْعَرْشِ مِمَّ خَلَقَهُ اللَّهُ فَإِنَّ اللَّهَ خَلَقَهُ أَرْبَاعاً لَمْ یَخْلُقْ قَبْلَهُ إِلَّا ثَلَاثَهًَْ أَشْیَاءَ الْهَوَاءَ وَ الْقَلَمَ وَ النُّورَ ثُمَّ خَلَقَهُ مِنْ أَلْوَانِ أَنْوَارٍ مُخْتَلِفَهًٍْ مِنْ ذَلِکَ النُّورِ نُورٌ أَخْضَرُ مِنْهُ اخْضَرَّتِ الْخُضْرَهًُْ وَ نُورٌ أَصْفَرُ مِنْهُ اصْفَرَّتِ الصُّفْرَهًُْ وَ نُورٌ أَحْمَرُ مِنْهُ احْمَرَّتِ الْحُمْرَهًُْ وَ نُورٌ أَبْیَضُ وَ هُوَ نُورُ الْأَنْوَارِ وَ مِنْهُ ضَوْءُ النَّهَارِ ثُمَّ جَعَلَهُ سَبْعِینَ أَلْفَ طَبَقٍ غِلَظُ کُلِّ طَبَقٍ کَأَوَّلِ الْعَرْشِ إِلَی أَسْفَلِ السَّافِلِینَ لَیْسَ مِنْ ذَلِکَ طَبَقٌ إِلَّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِ رَبِّهِ وَ یُقَدِّسُهُ بِأَصْوَاتٍ مُخْتَلِفَهًٍْ وَ أَلسِنَهًٍْ غَیْرِ مُشْتَبِهَهًٍْ لَوْ أُذِنَ لِلِسَانٍ وَاحِدٍ فَأَسْمَعَ شَیْئاً مِمَّا تَحْتَهُ لَهَدَمَ الْجِبَالَ وَ الْمَدَائِنَ وَ الْحُصُونَ وَ کَشَفَ الْبِحَارَ وَ لَهَلَکَ مَا دُونَهُ لَهُ ثَمَانِیَهًُْ أَرْکَانٍ یَحْمِلُ کُلُّ رُکْنٍ مِنْهَا مِنَ الملائکهًْ مَا لَا یُحْصِی عَدَدَهُمْ إِلَّا اللهُ یُسَبِّحُونَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ لا یَفْتُرُونَ وَ لَوْ أَحَسَّ حِسَّ شَیْءٍ مِمَّا فَوْقَهُ مَا قَامَ لِذَلِکَ طَرْفَهًَْ عَیْنٍ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْإِحْسَاسِ الْجَبَرُوتُ وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْعَظَمَهًُْ وَ الْقُدْسُ وَ الرَّحْمَهًُْ وَ الْعِلْمُ وَ لَیْسَ وَرَاءَ هَذَا مَقَالٌ.
امام سجّاد ( از امام باقر (روایت است که امام سجّاد (فرمود: ... «امّا درباره‌ی عرش که پرسیده بود، خدا از چه آن را آفریده، عرش چهارمین چیزی است که آفریده است. قبل از آن هوا و قلم و نور را آفریده بود، سپس عرش را از نورهای رنگارنگ آفرید، از آن جمله نور سبز که سبزی از آن پدید آمده و نور زرد که زردیها از اوست و نور قرمز که قرمزیها از اوست و نور سفید که آن نور نورها است و از همان، روشنی روز است. بعد آن را هفتاد هزار طبقه قرار داد که ضخامت هر طبقه‌ای به اندازه فاصله عرش تا اسفل السافلین است. هر طبقه با صداهای گوناگون که با یکدیگر اشتباه نمی‌شوند، او را تقدیس و تسبیح می کنند. اگر یکی از آن صداها آشکار شود و صدا را به آنچه که در زیر آن قرار دارد، برساند، تمام کوهها و شهرها و دیوارها خراب می‌شود، دریاها می شکافد و هرچه غیر آن است هلاک می گردد. عرش دارای هشت رکن است که هر رکن را گروهی از ملائکه حمل می کنند که در شب و روز بدون خستگی خدا را تسبیح میکنند و جز خدا کسی عدد آن‌ها را نمی داند. اگر یکی از صداها که بالای عرش است حس شود، یک لحظه دوام نمی‌آورد. امّا بین آن صداها و حواس، جبروت و کبریا و عظمت و قدس و رحمت و علم فاصله است و پس از این گفتاری نیست».
الصّادق (علیه السلام)- عن داودبْنِ‌فَرْقَدٍ قَالَ لِی بَعْضُ أَصْحَابِنَا أَخْبِرْنِی عَنِ الملائکهًْ أَ یَنَامُونَ قُلْتُ لَا أَدْرِی قَالَ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یُسَبِّحُونَ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ لا یَفْتُرُونَ ثُمَّ قَالَ لَا أُطْرِفُکَ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) بِشَیْءٍ فَقُلْتُ بَلَی فَقَالَ سُئِلَ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ مَا مِنْ حَیٍّ إِلَّا وَ هُوَ یَنَامُ خَلَا (مَا خَلَا) اللَّهَ وَحْدَهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ الملائکهًْ یَنَامُونَ فَقُلْتُ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یُسَبِّحُونَ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ لا یَفْتُرُونَ قَالَ أَنْفَاسُهُمْ تَسْبِیحٌ.
امام صادق ( داودبن‌فرقد عطّار روایت میکند که یکی از یاران ما از من پرسید: «مرا از فرشتگان مطّلع کن، آیا آن‌ها می‌خوابند»؟ گفتم: «نمی‌دانم». او گفت: «خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: یُسَبِّحُونَ اللَّیْلَ وَ النَّهَارَ لَا یَفْتُرُونَ». سپس گفت: «آیا نمی‌خواهی از امام صادق (در این مورد سخنی تازه برایت بگویم»؟ گفتم: «آری». او گفت: از ایشان در این مورد سؤال شد و ایشان پاسخ داد: «هر زنده‌ای می‌خوابد، مگر خداوند تبارک‌وتعالی. فرشتگان نیز می‌خوابند». گفتم: «خداوند می‌فرماید: یُسَبِّحُونَ اللَّیْلَ وَ النَّهَارَ لَا یَفْتُرُونَ»؟ او گفت: «نفس کشیدن‌های ایشان، تسبیح خداوند میباشد».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ الْبَرْقِیِّ یَرْفَعُهُ إِلَی أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام): قَالَ لَهُ رَجُلٌ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ مَا وَصَفَ مِنَ الملائکة یُسَبِّحُونَ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ لا یَفْتُرُونَ ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً کَیْفَ لَا یَفْتُرُونَ وَ هُمْ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَمَّا خَلَقَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) أَمَرَ الملائکهًْ فَقَالَ انْقُصُوا مِنْ ذِکْرِی بِمِقْدَارِ الصَّلَاهًِْ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَقَوْلُ الرَّجُلِ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ فِی الصَّلَاهًِْ مِثْلُ قَوْلِهِ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ.
امام صادق ( ابوعببدالله برقی در حدیثی مرفوع نقل میکند: فردی از امام صادق (پرسید: «پدر و مادرم به فدایت، درباره آیه یُسَبِّحُونَ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ لَا یَفْتُرُونَ و این آیه: خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستد ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، بر او درود فرستید و سلام گویید و کاملًا تسلیم [فرمان او] باشید. (احزاب/۵۶). که در آن ملائکه وصف شده اند چه می باشد؟ آگاهم کن! چگونه ملائکه سستی نمی کنند درحالی‌که بر پیامبر صلوات می فرستند؟ چون به پیامبر صلوات می فرستند قاعدتاً از ذکر خدا می مانند)»؟ امام صادق (فرمود: «وقتی خدا حضرت محمد (را خلق کرد به ملائکه امر فرمود: «به اندازه ای که بر پیامبر صلوات می‌فرستید از ذکر من بکاهید و به این ترتیب وقتی کسی در نماز بر محمّد صلوات می فرستد، مثل این است که این ذکر را می گوید: «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ جَاءَ جَبْرَئِیلُ وَ مِیکَائِیلُ وَ إِسْرَافِیلُ بِالْبُرَاقِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ... قَالَ ثُمَّ مَرَرْنَا بِمَلَائِکَهًٍْ مِنْ مَلَائِکَهًِْ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ خَلَقَهُمُ اللَّهُ کَیْفَ شَاءَ وَ وَضَعَ وُجُوهَهُمْ کَیْفَ شَاءَ لَیْسَ شَیْءٌ مِنْ أَطْبَاقِ أَجْسَادِهِمْ إِلَّا وَ هُوَ یُسَبِّحُ اللَّهَ وَ یُحَمِّدُهُ مِنْ کُلِّ نَاحِیَهًٍْ بِأَصْوَاتٍ مُخْتَلِفَهًٍْ أَصْوَاتُهُمْ مُرْتَفِعَهًٌْ بِالتَّحْمِیدِ وَ الْبُکَاءِ مِنْ خَشْیَهًِْ اللَّهِ فَسَأَلْتُ جَبْرَئِیلَ عَنْهُمْ، فَقَالَ کَمَا تَرَی خُلِقُوا إِنَّ الْمَلِکَ مِنْهُمْ إِلَی جَنْبِ صَاحِبِهِ مَا کَلَّمَهُ قَطُّ وَ لَا رَفَعُوا رُءُوسَهُمْ إِلَی مَا فَوْقَهَا وَ لَا خَفَضُوهَا إِلَی مَا تَحْتَهُمْ خَوْفاً مِن اللَّهِ خُشُوعاً فَسَلَّمْتُ عَلَیْهِمْ فَرَدُّوا عَلَیَّ إِیمَاءً بِرُءُوسِهُمْ لَا یَنْظُرُونَ إِلَیَّ مِنَ الْخُشُوعِ فَقَالَ لَهُمْ جَبْرَئِیلُ هَذَا مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) نَبِیُّ الرَّحْمَهًِْ أَرْسَلَهُ اللَّهُ إِلَی الْعِبَادِ رَسُولًا وَ نَبِیّاً وَ هُوَ خَاتَمُ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدُهُمْ أَ فَلَا تُکَلِّمُونَهُ قَالَ فَلَمَّا سَمِعُوا ذَلِکَ مِنْ جَبْرَئِیلَ أَقْبَلُوا عَلَیَّ بِالسَّلَامِ وَ أَکْرَمُونِی وَ بَشَّرُونِی بِالْخَیْرِ لِی وَ لِأُمَّتِی.
پیامبر ( از امام صادق (روایت است: از پیامبر (در بیان آنچه در معراج دیده [نقل شده] و در آن آمده است؛ پیامبر (فرمود: «سپس به ملائکه‌ای از ملائکه‌ی خدای عزّوجلّ عبور کردیم که خداوند آن‌ها را آن‌طور که خواسته آفریده و صورت‌هایشان را آن‌طور که خواسته قرار داده است؛ هیچ بخشی از بدنشان نیست مگر آنکه تسبیح خدا را میگوید و از هر طرفی با صداهای مختلفی او را ستایش میکند. از ترس خداوند صداهایشان به ثناگویی و گریه بلند است. درباره‌ی آن‌ها از جبرئیل پرسیدم، گفت: «به همان صورتی که می‌بینی خلق شدهاند؛ هرگز ملکی از آن‌ها در کنار دوست خود با او سخن نگفته و از ترس و خشوع، سرشان را به‌طرف آنچه بالاتر از آن‌هاست بالا نبرده‌اند و به‌سوی آنچه پایین‌تر از آن‌هاست فرو نیاورده‌اند». به آن‌ها سلام کردم؛ پس به‌وسیله‌ی سرهایشان با اشاره جوابم را دادند، درحالی‌که به خاطر خشوع [خداوند] به من نگاه نمیکنند. جبرئیل به آن‌ها گفت: «این محمّد (پیامبر رحمت است؛ خداوند او را به‌سوی بندگان، رسول و پیامبر فرستاده است و او خاتم پیامبران و سرور آنان است؛ آیا با او سخن نمی‌گویید»؟! [پیامبر (] فرمود: «وقتی آن [سخن]، از جبرئیل شنیدند، به من روی آورده سلام کردند و مرا اکرام نمودند و مرا به خیر برای خودم و برای امّتم بشارت دادند».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مُسَبِّحُونَ لا یَسْأَمُونَ لَا یَغْشَاهُمْ نَوْمُ الْعُیُونِ وَ لَا سَهْوُ الْعُقُولِ وَ لَا فَتْرَهًُْ الْأَبْدَانِ وَ لَا غَفْلَهًُْ النِّسْیَان.
امام علی ( تسبیح‌گویانی که خسته نمی‌شوند، نه خواب بر دیدگان ایشان مسلّط می‌شود، و نه سهو عقول، و نه خستگی بدن‌ها، و نه بی‌خبری از فراموشی».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ لَمْ تَجْرِ الْفَتَرَاتُ فِیهِمْ عَلَی طُولِ دُءُوبِهِم.
امام علی ( در شیوه‌ی طولانی طاعت آنان، سستی رخنه ندارد.
الصّادق (علیه السلام)- عن مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ مِیرَاثِ الْعِلْمِ مَا مَبْلَغُهُ أَ جَوَامِعُ مَا هُوَ مِنْ هَذَا الْعِلْمِ أَمْ تَفْسِیرُ کُلِّ شَیْءٍ مِنْ هَذِهِ الْأُمُورِ الَّتِی نَتَکَلَّمُ فِیهَا فَقَالَ إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ مَدِینَتَیْنِ مَدِینَهًًْ بِالْمَشْرِقِ وَ مَدِینَهًًْ بِالْمَغْرِبِ فِیهِمَا قَوْمٌ لَا یَعْرِفُونَ إِبْلِیسَ وَ لَا یَعْلَمُونَ بِخَلْقِ إِبْلِیسَ نَلْقَاهُمْ فِی کُلِّ حِینٍ فَیَسْأَلُونَّا عَمَّا یَحْتَاجُونَ إِلَیْهِ وَ یَسْأَلُونَّا عَنِ الدُّعَاءِ فَنُعَلِّمُهُمْ وَ یَسْأَلُونَّا عَنْ قَائِمِنَا (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مَتَی یَظْهَرُ وَ فِیهِمْ عِبَادَهًٌْ وَ اجْتِهَادٌ شَدِیدٌ وَ لِمَدِینَتِهِمْ أَبْوَابٌ مَا بَیْنَ الْمِصْرَاعِ إِلَی الْمِصْرَاعِ مِائَهًُْ فَرْسَخٍ لَهُمْ تَقْدِیسٌ وَ تَمْجِیدٌ وَ دُعَاءٌ وَ اجْتِهَادٌ شَدِیدٌ لَوْ رَأَیْتُمُوهُمْ لَاحْتَقَرْتُمْ عَمَلَکُمْ یُصَلِّی الرَّجُلُ مِنْهُمْ شَهْراً لَا یَرْفَعُ رَأْسَهُ مِنْ سَجْدَتِهِ طَعَامُهُمُ التَّسْبِیحُ وَ لِبَاسُهُمُ الْوَرَقُ وَ وُجُوهُهُمْ مُشْرِقَهًٌْ بِالنُّورِ إِذَا رَأَوْا مِنَّا وَاحِداً لَحَسُوهُ وَ اجْتَمَعُوا إِلَیْهِ وَ أَخَذُوا مِنْ أَثَرِهِ مِنَ الْأَرْضِ یَتَبَرَّکُونَ بِهِ لَهُمْ دَوِیٌّ إِذَا صَلَّوْا کَأَشَدَّ مِنْ دَوِیِّ الرِّیحِ الْعَاصِفِ مِنْهُمْ جَمَاعَهًٌْ لَمْ یَضَعُوا السِّلَاحَ مُنْذُ کَانُوا یَنْتَظِرُونَ قَائِمَنَا (عجل الله تعالی فرجه الشریف) یَدْعُونَ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَنْ یُرِیَهُمْ إِیَّاهُ وَ عُمُرُ أَحَدِهِمْ أَلْفُ سَنَهًٍْ إِذَا رَأَیْتَهُمْ رَأَیْتَ الْخُشُوعَ وَ الِاسْتِکَانَهًَْ وَ طَلَبَ مَا یُقَرِّبُهُمْ إِلَی اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ إِذَا احْتَبَسْنَا عَنْهُمْ ظَنُّوا أَنَّ ذَلِکَ مِنْ سَخَطٍ یَتَعَاهَدُونَ أَوْقَاتَنَا الَّتِی نَأْتِیهِمْ فِیهَا لا یَسْأَمُونَ وَ لا یَفْتُرُونَ یَتْلُونَ کِتَابَ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ کَمَا عَلَّمْنَاهُمْ وَ إِنَّ فِیمَا نُعَلِّمُهُمْ مَا لَوْ تُلِیَ عَلَی النَّاسِ لَکَفَرُوا بِهِ وَ لَأَنْکَرُوهُ یَسْأَلُونَّا عَنِ الشَّیْءِ إِذَا وَرَدَ عَلَیْهِمْ مِنَ الْقُرْآنِ لَا یَعْرِفُونَهُ فَإِذَا أَخْبَرْنَاهُمْ بِهِ انْشَرَحَتْ صُدُورُهُمْ لِمَا یَسْتَمِعُونَ مِنَّا وَ سَأَلُوا لَنَا طُولَ الْبَقَاءِ وَ أَنْ لَا یَفْقِدُونَا وَ یَعْلَمُونَ أَنَّ الْمِنَّهًَْ مِنَ اللَّهِ عَلَیْهِمْ فِیمَا نُعَلِّمُهُمْ عَظِیمَهًٌْ وَ لَهُمْ خَرْجَهًٌْ مَعَ الْإِمَامِ إِذَا قَامَ یَسْبِقُونَ فِیهَا أَصْحَابَ السِّلَاحِ وَ یَدْعُونَ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَنْ یَجْعَلَهُمْ مِمَّنْ یَنْتَصِرُ بِهِمْ لِدِینِهِ فِیهِمْ کُهُولٌ وَ شُبَّانٌ إِذَا رَأَی شَابٌّ مِنْهُمُ الْکَهْلَ جَلَسَ بَیْنَ یَدَیْهِ جِلْسَهًَْ الْعَبْدِ لَا یَقُومُ حَتَّی یَأْمُرَهُ لَهُمْ طَرِیقٌ هُمْ أَعْلَمُ بِهِ مِنَ الْخَلْقِ إِلَی حَیْثُ یُرِیدُ الإمام (علیه السلام) فَإِذَا أَمَرَهُمُ الْإِمَامُ بِأَمْرٍ قَامُوا عَلَیْهِ أَبَداً حَتَّی یَکُونَ هُوَ الَّذِی یَأْمُرُهُمْ بِغَیْرِهِ لَوْ أَنَّهُمْ وَرَدُوا عَلَی مَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ مِنَ الْخَلْقِ لَأَفْنَوْهُمْ فِی سَاعَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ لَا یَخْتَلُّ فِیهِمُ الْحَدِیدُ لَهُمْ سُیُوفٌ مِنْ حَدِیدٍ غَیْرِ هَذَا الْحَدِیدِ لَوْ ضَرَبَ أَحَدُهُمْ بِسَیْفِهِ جَبَلًا لَقَدَّهُ حَتَّی یَفْصِلَهُ وَ یَغْزُو بِهِمُ الإمام (علیه السلام) الْهِنْدَ وَ الدَّیْلَمَ وَ الْکُرْدَ وَ الرُّومَ وَ بَرْبَرَ وَ فَارِسَ وَ بَیْنَ جَابَرْسَا إِلَی جَابَلْقَا وَ هُمَا مَدِینَتَانِ وَاحِدَهًٌْ بِالْمَشْرِقِ وَ وَاحِدَهًٌْ بِالْمَغْرِبِ لَا یَأْتُونَ عَلَی أَهْلِ دِینٍ إِلَّا دَعَوْهُمْ إِلَی اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ إِلَی الْإِسْلَامِ وَ الْإِقْرَارِ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ التَّوْحِیدِ وَ وَلَایَتِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ (فَمَنْ أَجَابَ مِنْهُمْ وَ دَخَلَ فِی الْإِسْلَامِ تَرَکُوهُ وَ أَمَّرُوا عَلَیْهِ أَمِیراً مِنْهُمْ وَ مَنْ لَمْ یُجِبْ وَ لَمْ یُقِرَّ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ لَمْ یُقِرَّ بِالْإِسْلَامِ وَ لَمْ یُسْلِمْ قَتَلُوهُ حَتَّی لَا یَبْقَی بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ مَا دُونَ الْجَبَلِ أَحَدٌ إِلَّا آمَنَ.
امام صادق ( محمّدبن‌مسلم گوید: «از امام صادق (پرسیدم که اندازه‌ی میراث علم چیست؟ آیا اموری کلی است یا شرح هر آن چیزی است که ما درباره‌ی آن سخن می‌گوییم»؟ فرمود: «به راستی خدای عزّوجلّ را دو شهر است، یکی در مشرق و دیگری در مغرب، در آن‌ها مردمی هستند که ابلیس را نمی‌شناسند و آفرینش او را نمی‌دانند. در هر حال ما آن‌ها را ملاقات می‌کنیم، از ما هر چه نیاز دارند میپرسند و از ما خواستار دعا می‌شوند، و به آن‌ها می‌آموزیم و از ما میپرسند که قائم ما کی ظهور میکند. عبادت کرده و در خداپرستی تلاش می کنند. فاصله میان دو شهرشان صد فرسخ است، تمجید و دعاء و کوشش سختی دارند. اگر شما به آن‌ها بنگرید کردار خود را ناچیز می‌شمرید. یکی از آنان یک ماه سرش به سجده نمازش میباشد، خوراکشان تسبیح است، و جامه‌شان برگ و چهره‌شان تابان. چون یکی از ما ائمّه (را ببینند او را حریصانه از او می پرسند و گردش را می‌گیرند، و از خاک زیر پایش برمی‌دارند و به آن تبرّک می‌جویند. وقتی نماز می‌گزارند بانگی بلند میکنند سخت‌تر از بانگ و صدای گردباد. گروهی از آن‌ها از آنگاه که انتظار ظهور قائم (ما را دارند اسلحه به زمین نگذاشته‌اند، همیشه آماده‌اند، و از خدای عزّوجلّ خواستارند که او را به آن‌ها بنماید. عمر هر کدام هزار سال است، در چهره‌ی آن‌ها خشوع و خداترسی و خداجوئی نمایان است. چون خود را از آن‌ها باز داریم، می‌پندارند از خشم بر آن‌ها است. مراقب و منتظر اوقاتی هستند که نزد آن‌ها می‌رویم، نه خسته می‌شوند و نه سست می‌گردند، قرآن را همان‌طور که به آن‌ها آموختیم قرائت میکنند، و در تعلیم ما چیزهایی است که اگر بر مردم خوانده شود به آن کافر می‌شوند و منکر آن می‌شوند. از مشکلات قرآن از ما میپرسند و چون برای آن‌ها شرح می‌دهیم، از آنچه از ما می‌شنوند خوشحال می‌شوند و برای ما ازخدا عمر دراز می‌طلبند و اینکه ما را از دست ندهند، و می‌دانند در اینکه به آن‌ها می‌آموزیم، نعمت بزرگی است از خدا که به آن‌ها عطا شده. آن‌ها با امام قائم (خروج میکنند. هنگامی که قیام کند، نیروهای مسلح آن‌ها پیشتازند و از خداوند عزّوجلّ خواستار نصرت امامند. در بین آن‌ها پیران و جوانانی هستند، چون جوانشان پیر شود، همچون بنده‌ای برابر او می‌نشینند و برنمی‌خیزند تا او فرمانش دهد. بهتر از همه می‌دانند امام (چه دستوری دارد، و تا به آن‌ها فرمانی می‌دهد، بر آن ایستادگی دارند تا فرمان دیگری صادر کند. اگر به میان همه خلق میان مشرق و مغرب درآیند، در یک ساعت همه را نابود میکنند. آهن در آن‌ها اثر نمی‌کند، شمشیرهایی از آهن دارند غیر آهن معمولی و اگر یکی از آن‌ها به کوهی شمشیر بزند، آن را دو نیم میکند. امام (با کمک آن‌ها با هند و دیلم و گروه روم و بربر و فارس نبرد میکند. و میان جابرسا تا جابلقا که دو شهرند، یکی در شرق و دیگری در غرب، اهل هر کیشی را به خدای عز و جل و اقرار به پیغمبری محمّد (و توحید و ولایت ما اهل بیت دعوت میکنند، هرکه بپذیرد و مسلمان شود او را رها میکنند و فرمانده و امیری از خودشان بر او می‌گمارند و هر که نپذیرد و اقرار به رسالت محمد (نکند و مسلمان نشود، او را می‌کشند تا در میان مشرق و مغرب و پائین کوهستان، کسی جز ایمان‌آورنده باقی نماند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: سُئِلَ أمیرالمؤمنین (علیه السلام) هَلْ کَانَ فِی الْأَرْضِ خَلْقٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ تَعَالَی یَعْبُدُونَ اللَّهَ قَبْلَ آدَمَ (علیه السلام) وَ ذُرِّیَّتِهِ فَقَالَ نَعَمْ قَدْ کَانَ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ خَلْقٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ یُقَدِّسُونَ اللَّهَ وَ یُسَبِّحُونَهُ وَ یُعَظِّمُونَهُ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ لا یَفْتُرُونَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ لَمَّا خَلَقَ الْأَرَضِینَ خَلَقَهَا قَبْلَ السَّمَاوَاتِ ثُمَّ خَلَقَ الملائکهًْ رُوحَانِیِّینَ لَهُمْ أَجْنِحَهًٌْ یَطِیرُونَ بِهَا حَیْثُ یَشَاءُ اللَّهُ فَأَسْکَنَهُمْ فِیمَا بَیْنَ أَطْبَاقِ السَّمَاوَاتِ یُقَدِّسُونَهُ اللَّیْلَ وَ النَّهَارَ وَ اصْطَفَی مِنْهُمْ إِسْرَافِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ جبرئیل ثُمَّ خَلَقَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فِی الْأَرْضِ الْجِنَّ رُوحَانِیِّینَ لَهُمْ أَجْنِحَهًٌْ فَخَلَقَهُمْ دُونَ خَلْقِ الملائکهًْ وَ حَفِظَهُمْ أَنْ یَبْلُغُوا مَبْلَغَ الملائکهًْ فِی الطَّیَرَانِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ فَأَسْکَنَهُمْ فِیمَا بَیْنَ أَطْبَاقِ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ فَوْقَهُنَّ یُقَدِّسُونَ اللَّهَ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ لا یَفْتُرُونَ ثُمَّ خَلَقَ خَلْقاً دُونَهُمْ لَهُمْ أَبْدَانٌ وَ أَرْوَاحٌ بِغَیْرِ أَجْنِحَهًٍْ یَأْکُلُونَ وَ یَشْرَبُونَ نَسْنَاسٌ أَشْبَاهُ خَلْقِهِمْ وَ لَیْسُوا بِإِنْسٍ وَ أَسْکَنَهُمْ أَوْسَاطَ الْأَرْضِ عَلَی ظَهْرِ الْأَرْضِ مَعَ الْجِنِّ یُقَدِّسُونَ اللَّهَ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ لا یَفْتُرُونَ قَالَ وَ کَانَ الْجِنُّ تَطِیرُ فِی السَّمَاءِ فَتَلْقَی الملائکهًْ فِی السَّمَاوَاتِ فَیُسَلِّمُونَ عَلَیْهِمْ وَ یَزُورُونَهُمْ وَ یَسْتَرِیحُونَ إِلَیْهِمْ وَ یَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمُ الْخَبَرَ ثُمَّ إِنَّ طَائِفَهًًْ مِنَ الْجِنِّ وَ النَّسْنَاسِ الَّذِینَ خَلَقَهُمُ اللَّهُ وَ أَسْکَنَهُمْ أَوْسَاطَ الْأَرْضِ مَعَ الْجِنِّ تَمَرَّدُوا وَ عَتَوْا عَنْ أَمْرِ اللَّهِ فَمَرَحُوا وَ بَغَوْا فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ عَلَا بَعْضُهُمْ عَلَی بَعْضٍ فِی الْعُتُوِّ عَلَی اللَّهِ تَعَالَی حَتَّی سَفَکُوا الدِّمَاءَ فِیمَا بَیْنَهُمْ وَ أَظْهَرُوا الْفَسَادَ وَ جَحَدُوا رُبُوبِیَّهًَْ اللَّهِ تَعَالَی قَالَ وَ أَقَامَتِ الطَّائِفَهًُْ الْمُطِیعُونَ مِنَ الْجِنِّ عَلَی رِضْوَانِ اللَّهِ وَ طَاعَتِهِ وَ بَایَنُوا الطَّائِفَتَیْنِ مِنَ الْجِنِّ وَ النَّسْنَاسِ الَّذِینَ عَتَوْا عَنْ أَمْرِ اللَّهِ تَعَالَی قَالَ فَحَطَّ اللَّهُ أَجْنِحَهًَْ الطَّائِفَهًِْ مِنَ الْجِنِّ الَّذِینَ عَتَوْا عَنْ أَمْرِ اللَّهِ وَ تَمَرَّدُوا فَکَانُوا لَا یَقْدِرُونَ عَلَی الطَّیَرَانِ إِلَی السَّمَاءِ وَ إِلَی مُلَاقَاهًِْ الملائکهًْ لَمَّا ارْتَکَبُوا مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْمَعَاصِی قَالَ وَ کَانَتِ الطَّائِفَهًُْ الْمُطِیعَهًُْ لِأَمْرِ اللَّهِ مِنَ الْجِنِّ تَطِیرُ إِلَی السَّمَاءِ اللَّیْلَ وَ النَّهَارَ عَلَی مَا کَانَتْ عَلَیْهِ وَ کَانَ إِبْلِیسُ وَ اسْمُهُ الْحَارِثُ یُظْهِرُ لِلْملائکهًْ أَنَّهُ مِنَ الطَّائِفَهًِْ الْمُطِیعَهًِْ ثُمَّ خَلَقَ اللَّهُ تَعَالَی خَلْقاً عَلَی خِلَافِ خَلْقِ الملائکهًْ وَ عَلَی خِلَافِ خَلْقِ الْجِنِّ وَ عَلَی خِلَافِ خَلْقِ النَّسْنَاسِ یَدِبُّونَ کَمَا یَدِبُّ الْهَوَامُّ فِی الْأَرْضِ یَأْکُلُونَ وَ یَشْرَبُونَ کَمَا تَأْکُلُ الْأَنْعَامُ مِنْ مَرَاعِی الْأَرْضِ کُلُّهُمْ ذُکْرَانٌ لَیْسَ فِیهِمْ إِنَاثٌ لَمْ یَجْعَلِ اللَّهُ فِیهِمْ شَهْوَهًَْ النِّسَاءِ وَ لَا حُبَّ الْأَوْلَادِ وَ لَا الْحِرْصَ وَ لَا طُولَ الْأَمَلِ وَ لَا لَذَّهًَْ عَیْشٍ لَا یُلْبِسُهُمُ اللَّیْلُ وَ لَا یَغْشَاهُمُ النَّهَارُ وَ لَیْسُوا بِبَهَائِمَ وَ لَا هَوَامَّ لِبَاسُهُمْ وَرَقُ الشَّجَرِ وَ شُرْبُهُمْ مِنَ الْعُیُونِ الْغِزَارِ وَ الْأَدْوِیَهًِْ الْکِبَارِ ثُمَّ أَرَادَ اللَّهُ أَنْ یُفَرِّقَهُمْ فِرْقَتَیْنِ فَجَعَلَ فِرْقَهًًْ خَلْفَ مَطْلِعِ الشَّمْسِ مِنْ وَرَاءِ الْبَحْرِ فَکَوَّنَ لَهُمْ مَدِینَهًًْ أَنْشَأَهَا تُسَمَّی جَابَرْسَا طُولُهَا اثْنَا عَشَرَ أَلْفَ فَرْسَخٍ فِی اثْنَیْ عَشَرَ أَلْفَ فَرْسَخٍ وَ کَوَّنَ عَلَیْهَا سُوراً مِنْ حَدِیدٍ یَقْطَعُ الْأَرْضَ إِلَی السَّمَاءِ ثُمَّ أَسْکَنَهُمْ فِیهَا وَ أَسْکَنَ الْفِرْقَهًَْ الْأُخْرَی خَلْفَ مَغْرِبِ الشَّمْسِ مِنْ وَرَاءِ الْبَحْرِ وَ کَوَّنَ لَهُمْ مَدِینَهًًْ أَنْشَأَهَا تُسَمَّی جَابَلْقَا طُولُهَا اثْنَا عَشَرَ أَلْفَ فَرْسَخٍ فِی اثْنَیْ عَشَرَ أَلْفَ فَرْسَخٍ وَ کَوَّنَ لَهُمْ سُوراً مِنْ حَدِیدٍ یَقْطَعُ إِلَی السَّمَاءِ فَأَسْکَنَ الْفِرْقَهًَْ الْأُخْرَی فِیهَا لَا یَعْلَمُ أَهْلُ جَابَرْسَا بِمَوْضِعِ أَهْلِ جَابَلْقَا وَ لَا یَعْلَمُ أَهْلُ جَابَلْقَا بِمَوْضِعِ أَهْلِ جَابَرْسَا وَ لَا یَعْلَمُ بِهِمْ أَهْلُ أَوْسَاطِ الْأَرْضِ مِنَ الْجِنِّ وَ النَّسْنَاسِ فَکَانَتِ الشَّمْسُ تَطْلُعُ عَلَی أَهْلِ أَوْسَاطِ الْأَرَضِینَ مِنَ الْجِنِّ وَ النَّسْنَاسِ فَیَنْتَفِعُونَ بِحَرِّهَا وَ یَسْتَضِیئُونَ بِنُورِهَا ثُمَّ تَغْرُبُ فِی عَیْنٍ حَمِئَةٍ فَلَا یَعْلَمُ بِهَا أَهْلُ جَابَلْقَا إِذَا غَرَبَتْ وَ لَا یَعْلَمُ بِهَا أَهْلُ جَابَرْسَا إِذَا طَلَعَتْ لِأَنَّهَا تَطْلُعُ مِنْ دُونِ جَابَرْسَا وَ تَغْرُبُ مِنْ دُونِ جَابَلْقَا فَقِیلَ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَکَیْفَ یُبْصِرُونَ وَ یَحْیَوْنَ وَ کَیْفَ یَأْکُلُونَ وَ یَشْرَبُونَ وَ لَیْسَ تَطْلُعُ الشَّمْسُ عَلَیْهِمْ فَقَالَ إِنَّهُمْ یَسْتَضِیئُونَ بِنُورِ اللَّهِ فَهُمْ فِی أَشَدِّ ضَوْءٍ مِنْ نُورِ الشَّمْسِ وَ لَا یَرَوْنَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی خَلَقَ شَمْساً وَ لَا قَمَراً وَ لَا نُجُوماً وَ لَا کَوَاکِبَ وَ لَا یَعْرِفُونَ شَیْئاً غَیْرَهُ فَقِیلَ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَأَیْنَ إِبْلِیسُ عَنْهُمْ قَالَ لَا یَعْرِفُونَ إِبْلِیسَ وَ لَا سَمِعُوا بِذِکْرِهِ لَا یَعْرِفُونَ إِلَّا اللَّهَ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَمْ یَکْتَسِبْ أَحَدٌ مِنْهُمْ قَطُّ خَطِیئَهًًْ وَ لَمْ یَقْتَرِفْ إِثْماً لَا یَسْقُمُونَ وَ لَا یَهْرَمُونَ وَ لَا یَمُوتُونَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ یَعْبُدُونَ اللَّهَ لا یَفْتُرُونَ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ عِنْدَهُمْ سَوَاءٌ وَ قَالَ إِنَّ اللَّهَ أَحَبَّ أَنْ یَخْلُقَ خَلْقاً وَ ذَلِکَ بَعْدَ مَا مَضَی لِلْجِنِّ وَ النَّسْنَاسِ سَبْعَهًُْ آلَافِ سَنَهًٍْ فَلَمَّا کَانَ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ أَنْ یَخْلُقَ آدَمَ لِلَّذِی أَرَادَ مِنَ التَّدْبِیرِ وَ التَّقْدِیرِ فِیمَا هُوَ مُکَوِّنُهُ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِین.
امام علی ( از امام باقر (روایت است: از امیرالمؤمنین (پرسیده شد: «آیا پیش از آدم و فرزندانش در زمین آفریده‌ای از آفریده‌های خدا بوده‌اند که خدا را بپرستند»؟ پاسخ فرمود: «آری، البته در آسمان‌ها و زمین خلقی بودند که خدا را تقدیس می‌کردند و تسبیح می‌گفتند، و در شب و روز بی‌سستی و کاستی او را بزرگ می‌داشتند. چون خدای عزّوجلّ زمین‌ها را پیش از آسمان‌ها آفرید، فرشته‌های روحانی را آفرید که بال و پر داشتند و هرجا خدا می‌خواست پرواز می‌کردند، و آن‌ها را میان طبقه‌های آسمان جا داد و شبانه روز او را تقدیس می‌کردند، و اسرافیل و میکائیل و جبرئیل را از میان آن‌ها برگزید. سپس خدای عزّوجلّ در زمین جنّیان روحانی بال‌دار آفرید که پائین‌تر از فرشته‌ها بودند، و آن‌ها را نگه داشت که در پریدن و دیگر چیزها به فرشته‌ها نرسند و آن‌ها را میان طبقه‌های هفت زمین و بالای آنجا داد و خدا را شبانه روز تقدیس می‌کردند و سست نمی‌شدند. سپس آفریده‌هایی پائین‌تر از آن‌ها آفرید، با تن و روح و بدون بال و پر، می‌خوردند و می‌نوشیدند، نامشان «نسناس» است. مانند خلقت آنان بودند ولی آدمی نیستند، آن‌هارا با جنّیان در میانه و پشت زمین جا داد، خدا را شبانه روز تقدیس می‌کردند و در عبادت سستی نمی‌ورزیدند. جنّیان به آسمان‌ها پرواز می‌کردند و به فرشته‌ها برمی‌خوردند و به آن‌ها سلام می‌گفتند و از آن‌ها دیدن می‌کردند و با آن‌ها استراحت می‌کردند و از آن‌ها می‌آموختند. سپس گروهی از جنیان و نسناس که خدا آن‌ها را آفرید و در میانه‌های زمین با فرشته‌ها جا داد، از فرمان خدا سرپیچی کردند، و شرارت کردند و به ناحق ستم کردند، و به یکدیگر در سرکشی در برابر خدا پیشدستی نمودند، تا آنجا که خون هم را ریختند، و تباهی به بار آوردند و پروردگاری خدای تعالی را منکر شدند. گروه جنیان فرمانبر به کارهای خداپسند و فرمانبرداری او ایستادگی کردند و از دو گروه جن و نسناس که از فرمان خدا سرپیچی کردند جدا شدند. خدا بال جنیانی را که از فرمان خدا سرپیچی کردند و تمرّد نمودند فرو ریخت و نتوانستند به آسمان بپرند و به دیدار فرشته‌ها بروند، چون گناه و نافرمانی کرده بودند. گروه فرمانبر خدا از جنیان، شب و روز مانند قبل به آسمان پرواز می‌کردند و ابلیس که حارث نام داشت به فرشته‌ها وانمود می‌کرد که از گروه فرمانبر و اطاعت‌کنندگان است. سپس خدا خلقی آفرید که نه فرشته بودند، نه جن و نه نسناس. مانند خزنده‌ها در زمین می‌لولیدند. مانند چهارپایان از چراگاه زمین می‌خوردند و می‌نوشیدند. همه نر بودند و ماده نداشتند. خدا شهوت زن و دوستی فرزندان، و حرص و آرزوی دراز، و کام و لذت زندگی را در آن‌ها ننهاده بود. نه شب به آن‌ها تیره بود و نه روز آن‌ها را فرا می‌گرفت، نه از بهائم بودند و نه خزنده، برگ درخت‌ها لباسشان بود و از چشمه‌های جوشان و نهرهای بزرگ می‌نوشیدند. سپس خدا خواست آن‌ها را دو گروه سازد و گروهی را پشت محل طلوع آفتاب آن سوی دریا انداخت و برایشان شهری ساخت به نام جابرسا که دوازده هزار فرسخ در دوازده هزار فرسخ وسعت داشت و برج و بارویی آهنین ساخت که زمین را از آسمان جدا می نمود و سپس آن‌ها را در آن جا داد. و گروه دیگر را پشت محل غروب آفتاب و آن سوی دریا افکند و شهری برایشان‌ساخت به نام جابلقا، دوازده هزار فرسخ در دوازده هزار فرسخ، با برج و باروئی آهنین تا آسمان و آن‌ها را در آن جا داد، اهل جابرسا جای اهل جابلقا را نمی‌دانند و آن‌ها هم جای جابرسائیان را نمی‌دانند، و اهل میانه زمین از جن و نسناس هم هیچ کدام را نمی‌شناسند. و خورشید بر اهل میانه‌های زمین یعنی پری و نسناس می‌تابد و از حرارت و روشنی آن سود می‌برند، سپس در چشمه گل آلودی غروب میکند و اهل جابلقا از آن بی‌خبرند و نیز اهل جابرسا وقتی طلوع کند از آن بی‌خبرند، زیرا آن از پس جابرسا برمی‌آید و طلوع میکند و از پس جابلقا غروب می کند». گفتند: «یا امیر المؤمنین! پس چگونه می‌بینند و زنده میمانند؟ چگونه می‌خورند و می‌نوشند با اینکه خورشید بر آن‌ها نمی‌تابد»؟ فرمود: «آن‌ها از نور خدا پرتو می‌گیرند که تابنده‌تر از نور خورشید است، نمی‌دانند که خدا خورشیدی آفریده و نه ماهی و نه اختران و نه کواکبی، و جز خدا را نمی‌شناسند». گفتند: «یا امیر المؤمنین! ابلیس چه ارتباطی با آن‌ها دارد»؟ فرمود: «ابلیس را نمی‌شناسند و نامش را نشنیدند، و جز خدای یگانه و بی‌شریک را نمی‌شناسند. هیچ کدام هرگز خطاء و گناهی نمی‌ورزند، بیمار نمی‌شوند. پیر نمی‌شوند و تا روز رستاخیز نمی‌میرند. خدا را می‌پرستند و در عبادت سست نمی‌شوند، شب و روز برای آن‌ها یکسان است». و فرمود: «به راستی خداوند پس از هفت هزار سال بعد از خلق پری و نسناس، دوست داشت خلقی جدید بیافریند، و وقتی آفرینش خدا بر این شد که آدم را بیافریند، برای تدبیر و تقدیر آنچه او سازنده آن در آسمان‌ها و زمین بود، پرده‌های آسمان را بالا زد».