آیه قُلْ فَلِلهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ فَلَوْ شاءَ لَهَداكُمْ أَجْمَعينَ [149]
بگو: «دليل رسا براى خداست [دليلى كه براى هيچ‌كس بهانه‌اى باقى نمى‌گذارد]. و اگر او مى‌خواست، همه‌ی شما را [به اجبار] هدايت مى‌كرد. [ولى هدايت اجبارى بى‌ثمر است]».
الکاظم (علیه السلام)- یَا هِشَامُ إِنَّ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حُجَّتَیْنِ حُجَّهًًْ ظَاهِرَهًًْ وَ حُجَّهًًْ بَاطِنَهًًْ فَأَمَّا الظَّاهِرَهًُْ فَالرُّسُلُ وَ الْأَنْبِیَاءُ (علیهم السلام) ِوَ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام) وَ أَمَّا الْبَاطِنَهًُْ فَالْعُقُولُ.
امام کاظم (علیه السلام)- ای هشام! خدا بر مردم دو حجّت و دلیل دارد: حجّت آشکار، و حجّت نهان، حجّت آشکار فرستاده‌شدگان و پیغمبران و پیشوایان (علیهم السلام) می‌باشند، و حجّت نهان عقل‌ها هستند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ مَسعَدَهًَْ ابْنِ زِیَادٍ قَالَ: سَمِعْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) وَ قَدْ سُئِلَ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی فَلِلهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ لِلْعَبْدِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ أَ کُنْتَ عَالِماً فَإِنْ قَالَ نَعَمْ قَالَ لَهُ أَ فَلَا عَمِلْتَ بِمَا عَلِمْتَ وَ إِنْ قَالَ کُنْتُ جَاهِلًا قَالَ لَهُ أَ فَلَا تَعَلَّمْتَ حَتَّی تَعْمَلَ فَیَخْصِمُهُ وَ ذَلِکَ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ.
امام صادق (علیه السلام)- مسعدهًْ‌بن‌زیاد گوید: شنیدم امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این کلام خدای عزّوجلّ: فَلِلّهِ الحُجَّةُ الْبَالِغَةُ؛ فرمود: «خدای تبارک‌وتعالی در روز قیامت به بنده‌اش می‌گوید: «بنده‌ی من! آیا عالم بودی»؟ اگر بگوید: «بلی»، به او می‌گوید: «چرا به آنچه که می‌دانستی عمل نکردی»؟ و اگر بگوید: «بی‌اطّلاع بودم». به او می‌گوید: «چرا مشغول یادگیری نشدی تا به آن عمل کنی؟ پس بر او اتمام حجّت می‌کند و این همان حجّت بالغه است».
الرضا (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ قَالَ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَلِلهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ وَ هِیَ الَّتِی تَبْلُغُ الْجَاهِلَ فَیَعْلَمُهَا بِجَهْلِهِ کَمَا یَعْلَمُهَا الْعَالِمُ بِعِلْمِهِ وَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًُْ قَائِمَتَانِ بِالْحُجَّهًِْ.
امام رضا (علیه السلام)- خداوند متعال به محمّد (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: فَلِلَّهِ الحُجَّةُ الْبالِغَةُ؛ این همان دلیل است که نادان با نادانی می‌فهمد و دانا نیز به علم خود می‌یابد؛ دنیا و آخرت به دلیل استوار است.
الکاظم (علیه السلام)- فَقَالَ الرَّشِیدُ بَعْدَ کَلَامٍ طَوِیلٍ لِموسیبْنِجَعْفَرٍ (علیه السلام) بِحَقِّ آبَائِکَ (علیهم السلام) لَمَّا اخْتَصَرْتَ کَلِمَاتٍ جَامِعَهًًْ لِمَا تَجَارَبْنَاهُ فَقَالَ نَعَمْ وَ أُتِیَ بِدَوَاهًٍْ وَ قِرْطَاسٍ فَکَتَبَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ جَمِیعُ أُمُورِ الْأَدْیَانِ أَرْبَعَهًٌْ أَمْرٌ لَا اخْتِلَافَ فِیهِ وَ هُوَ إِجْمَاعُ الْأُمَّهًِْ عَلَی الضَّرُورَهًِْ الَّتِی یُضْطَرُّونَ إِلَیْهَا وَ الْأَخْبَارُ الْمُجْمَعُ عَلَیْهَا وَ هِیَ الْغَایَهًُْ الْمَعْرُوضُ عَلَیْهَا کُلُّ شُبْهَهًٍْ وَ الْمُسْتَنْبَطُ مِنْهَا کُلُّ حَادِثَهًٍْ وَ أَمْرٌ یَحْتَمِلُ الشَّکَّ وَ الْإِنْکَارَ فَسَبِیلُهُ اسْتِیضَاحُ أَهْلِهِ لِمُنْتَحِلِیهِ بِحُجَّهًٍْ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ مُجْمَعٍ عَلَی تَأْوِیلِهَا وَ سُنَّهًٍْ مُجْمَعٍ عَلَیْهَا لَا اخْتِلَافَ فِیهَا أَوْ قِیَاسٍ تَعْرِفُ الْعُقُولُ عَدْلَهُ وَ لَا تَسَعُ خَاصَّهًُْ الْأُمَّهًِْ وَ عَامَّتُهَا الشَّکَّ فِیهِ وَ الْإِنْکَارَ لَهُ وَ هَذَانِ الْأَمْرَانِ مِنْ أَمْرِ التَّوْحِیدِ فَمَا دُونَهُ وَ أَرْشِ الْخَدْشِ فَمَا فَوْقَهُ فَهَذَا الْمَعْرُوضُ الَّذِی یُعْرَضُ عَلَیْهِ أَمْرُ الدِّینِ فَمَا ثَبَتَ لَکَ بُرْهَانُهُ اصْطَفَیْتَهُ وَ مَا غَمَضَ عَلَیْکَ صوَابُهُ نَفَیْتَهُ فَمَنْ أَوْرَدَ وَاحِدَهًًْ مِنْ هَذِهِ الثَّلَاثِ وَ هِیَ الْحُجَّهًُْ الْبَالِغَهًُْ الَّتِی بَیَّنَهَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ (صلی الله علیه و آله) فِی قَوْلِهِ لِنَبِیِّهِ قُلْ فَلِلهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ فَلَوْ شاءَ لَهَداکُمْ أَجْمَعِینَ تَبْلُغُ الْحُجَّهًُْ الْبَالِغَهًُْ الْجَاهِلَ فَیَعْلَمُهَا بِجَهْلِهِ کَمَا یَعْلَمُهُ الْعَالِمُ بِعِلْمِهِ لِأَنَّ اللَّهَ عَدْلٌ لَا یَجُورُ یَحْتَجُّ عَلَی خَلْقِهِ بِمَا یَعْلَمُونَ یَدْعُوهُمْ إِلَی مَا یَعْرِفُونَ لَا إِلَی مَا یَجْهَلُونَ وَ یُنْکِرُونَ فَأَجَازَهُ الرَّشِیدُ وَ رَدَّهُ. (الوِلَایَةُ
امام کاظم (علیه السلام)- هارون بعد از سخنان طولانی به امام کاظم (علیه السلام) گفت: «به حق پدرانت، سخنان جامعی برای آنچه ما در جریان کار خود داریم زبده کن». فرمود: «بسیار خوب»! دوات و کاغذی آوردند و نوشت: «به نام خداوند بخشاینده مهربان! همه‌ی امور دین چهار است: ۱. اموری که اختلاف ندارد و مورد اتّفاق امّت است و مورد ضرورت و نیاز آنها است. ۲. اخبار مورد اتّفاق که هدف نهایی است و هر شبهه‌ای به آنها عرضه می‌شود و هر پیشامدی از آنها استنباط می‌گردد، و آن اجماع امّت است. ۳. امری که مورد تردید و انکارپذیر است و راهش این است که از متخصّص آن توضیح خواهند و از آنها دلیل آن را جویند؛ از آیات قرآنی که تفسیرش مورد اتّفاق است و سنّتی که همه قبول دارند و اختلافی در آن نیست. ۴. قانونی که از نظر همه‌ی عقول عادلانه است و خاصّه و عامّه‌ی امّت را در آن تردید و انکاری نیست، و این دو امر، از توحید و پایین‌تر از آن تا دیه‌ی یک خراش در تن و بالاتر، جاری هستند. این است میزانی که امر دین بر آن سنجیده شود، پس هر آنچه برهانش برای تو پا برجا است بپذیر، و هر چه صحّتش بر تو نامعلوم است از دین ندان. هرکه برای اثبات یک امر دینی، یکی از این سه را آورد (قرآن، سنت و قانون عقلی) همان حجّت رسا است. خداوند خود برای پیامبرش بیان کرده: قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ فَلَوْ شاءَ لَهَداکُمْ أَجْمَعِینَ؛ حجّت رسا را به نادان می‌رساند و او با نادانی خود آن را می‌فهمد، چنانچه دانا به دانایی خود آن را می‌فهمد؛ زیرا خدا عادل است و زورگو نیست. بر خلق خود به آنچه می‌فهمند احتجاج می‌کند، نه به آنچه ندانند و نفهمند». هارون الرّشید به آن حضرت جایزه داد و او را برگردانید... (ولایت
الصّادق (علیه السلام)- نَحْنُ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ عَلَی مَنْ دُونَ السَّمَاءِ وَ فَوْقَ الْأَرْضِ.
امام صادق (علیه السلام)- ما بر هرچه در پایین آسمان و روی زمین است، دلیل رسا هستیم.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَنَا الْحُجَّهًُْ الْبَالِغَهًُْ وَ الْکَلِمَهًُْ الْبَاقِیَهًُْ.
امام علی (علیه السلام)- من دلیل رسا و کلمه‌ی کامل هستم.
الصّادق (علیه السلام)- نَحْنُ خُزَّانُ اللَّهِ عَلَی عِلْمِ اللَّهِ نَحْنُ تَرَاجِمَهًُْ وَحْیِ اللَّهِ نَحْنُ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ عَلَی مَا دُونَ السَّمَاءِ وَ فَوْقَ الْأَرْضِ.
امام صادق (علیه السلام)- ما خزانه‌دار علم خدای علیم هستیم و ما ترجمان وحی اوییم. ما بر هرچه در پایین آسمان و روی زمین است، دلیل رسا هستیم.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَا ابْنَ أَبِی یَعْفُورٍ إِنَ اللَّهَ وَاحِدٌ مُتَوَحِّدٌ بِالْوَحْدَانِیَّهًِْ مُتَفَرِّدٌ بِأَمْرِهِ فَخَلَقَ خَلْقاً فَقَدَّرَهُمْ لِذَلِکَ الْأَمْرِ فَنَحْنُ هُمْ یَا ابْنَ أَبِی یَعْفُورٍ فَنَحْنُ حُجَجُ اللَّهِ فِی عِبَادِهِ وَ خُزَّانُهُ عَلَی عِلْمِهِ وَ الْقَائِمُونَ بِذَلِکَ.
امام صادق (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌ابی‌یعفور گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «همانا خداوند تبارک‌وتعالی یکتاست و یکتایی ویژه‌ی اوست. در فرمانروایی خود یکّه و تنهاست. از آن پس جمعی را آفرید و بر فرمان خود گماشت. ما از آن جمع هستیم. ما حجّت خدا در میان بندگان و خزانه‌داران دانشش و متولّی آن هستیم.
الصّادق (علیه السلام)- کَانَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) بَابَ اللَّهِ الَّذِی لَا یُؤْتَی إِلَّا مِنْهُ وَ سَبِیلَهُ الَّذِی مَنْ سَلَکَ بِغَیْرِهِ هَلَکَ وَ کَذَلِکَ جَرَی عَلَی الْأَئِمَّهًِْ الْهُدَی وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ جَعَلَهُمُ اللَّهُ أَرْکَانَ الْأَرْضِ أَنْ تَمِیدَ بِأَهْلِهَا وَ الْحُجَّهًَْ الْبَالِغَهًَْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ وَ مِنْ تَحْتِ الثَّرَی.
امام صادق (علیه السلام)- امیرالمؤمنین (علیه السلام) باب اللَّه بود؛ که فقط از آن در می شد به سوی خدا رفت و راهی به سوی خدا بود که هرکه از غیر آن راه رفت، هلاک گردید. و همچنین است در مورد ائمّه هدی (علیهم السلام)، یکی پس از دیگری. خداوند آن ها را ارکان زمین قرار داده تا اهلش را تکان ندهد و آن ها حجّت بالغه او بر هر آن کس که روی زمین و زیر آسمان است، هستند.
الصّادق (علیه السلام)- أَنَّهُ قَالَ فِی اللَّوْحِ الَّذِی أَنْزَلَهُ اللهُ وَ فِیهِ أَسْمَاءُ الْأَئِمَّهًِْ: وَ جَعَلْتُ حُسَیْناً (علیه السلام) خَازِنَ وَحْیِی وَ أَکْرَمْتُهُ بِالشَّهَادَهًِْ وَ خَتَمْتُ لَهُ بِالسَّعَادَهًِْ فَهُوَ أَفْضَلُ مَنِ اسْتُشْهِدَ وَ أَرْفَعُ الشُّهَدَاءِ دَرَجَهًًْ جَعَلْتُ کَلِمَتِیَ التَّامَّهًَْ مَعَهُ وَ حُجَّتِیَ الْبَالِغَهًَْ.
امام صادق (علیه السلام)- و حسین (علیه السلام) را خازن وحی خود ساختم و به شهادتش مفتخر نمودم و کمال سعادت را نصیب وی کردم که او افضل شهدا و والامقام ترین آنان است و کلمه‌ی تامّه‌ی من با او و دلیل رسای من نزد اوست.
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ‌عُمَرَ الْجُعْفِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ مَوْلَایَ جَعْفَرَبْنَ‌مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ قُلْ فَلِلهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ فَلَوْ شاءَ لَهَداکُمْ أَجْمَعِینَ؟ فَقَالَ جَعْفَرُبْنُ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام): الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ الَّتِی تَبْلُغُ الْجَاهِلَ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ فَیَعْلَمُهَا بِجَهْلِهِ کَمَا یَعْلَمُهَا الْعَالِمُ بِعِلْمِهِ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَکْرَمُ وَ أَعْدَلُ مِنْ أَنْ یُعَذِّبَ أَحَداً إِلَّا بِحُجَّهًٍْ ثُمَّ تَلَا جَعْفَرُبْنُ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) وَ مَا کَانَ اللهُ لِیُضِلَّ قَوْماً بَعْدَ إِذْ هَداهُمْ حَتَّی یُبَیِّنَ لَهُمْ مَا یَتَّقُونَ ثُمَّ أَنْشَأَ جَعْفَرُبْنُ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) مُحْدِثاً یَقُولُ: مَا مَضَی رَسُولُ الله (صلی الله علیه و آله) إِلَّا بَعْدَ إِکْمَالِ الدِّینِ وَ إِتْمَامِ النِّعْمَهًِْ وَ رِضَا الرَّبِّ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی نَبِیِّه (صلی الله علیه و آله) بکُرَاعِ الْغَمِیمِ یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ لِأَنَّ رَسُولَ الله (صلی الله علیه و آله) خَافَ الْإِرْتِدَادَ مِنَ الْمُنَافِقِینَ الَّذِینَ کَانُوا یُسِرُّونَ عَدَاوَهًَْ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ یُعْلِنُونَ مُوَالَاتِهِ خَوْفاً مِنَ الْقَتْلِ. فَلَمَّا صَارَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) بِغَدِیرِ خُمٍّ بَعْدَ انْصِرَافِهِ مِنْ حَجَّهًِْ الْوَدَاعِ انْتَصَبَ لِلْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ قَائِماً یُخَاطِبُهُمْ، فَقَالَ بَعْدَ مَا حَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ: مَعَاشِرَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ أَ لَسْتُ أَوْلَی بِکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ؟ فَقَالُوا: اللَّهُمَّ نَعَمْ. فَقَالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) اللَّهُمَّ اشْهَدْ ثَلَاثاً ثُمَّ قَالَ: یَا عَلِیُّ (علیه السلام) فَقَالَ: لَبَّیْکَ یَا رَسُولَ الله (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ لَهُ: قُمْ، فَإِنَّ اللهَ أَمَرَنِی أَنْ أُبَلِّغَ فِیکَ رِسَالَاتِهِ أَنْزَلَ بِهَا جَبْرَائِیلَ: یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ. فَقَامَ إِلَیْهِ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَأَخَذَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) بضَبْعِهِ فَشَالَهُ حَتَّی رَأَی النَّاسُ بَیَاضَ إِبْطُیْهِمَا ثُمَّ قَالَ: مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ (علیه السلام) مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ فَأَوَّلُ قَائِمٍ قَامَ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ عُمَرُبْنُ‌الْخَطَّابِ فَقَالَ: بَخْ بَخْ لَکَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) أَصْبَحْتَ مَوْلَایَ وَ مَوْلَی کُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَهًٍْ فَنَزَلَ جَبْرَائِیلُ بِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِیناً فَبِعَلِیٍّ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی هَذَا الْیَوْمِ أَکْمَلَ اللَّهُ لَکُمْ مَعَاشِرَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ دِینَکُمْ وَ أَتَمَّ عَلَیْکُمْ نِعْمَتَهُ وَ رَضِیَ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِیناً فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِیعُوا لَهُ تَفُوزُوا.
امام صادق (علیه السلام)- مفضّل‌بن‌عمر جعفی گوید: از مولایم امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این کلام خداوند عزّوجلّ: قُلْ فَلِلّهِ الحُجَّةُ الْبَالِغَةُ فَلَوْ شَاء لَهَدَاکُمْ أَجْمَعِینَ؛ سؤال کردم و امام صادق (علیه السلام) فرمود: «الحُجَّةُ الْبَالِغَةُ یعنی حجّتی که به جاهلان اهل کتاب میرسد، و با جهل خود از آن باخبر می‌شوند، آن‌گونه که عالم با علم خود آن را میداند، زیرا که خدای عزّوجلّ بزرگوارتر و عادل‌تر از این است که کسی را بدون حجّت مورد شکنجه قرار دهد». سپس امام صادق (علیه السلام) این آیه را تلاوت فرمود: چنان نبود که خداوند قومی را، پس از آنکه آنها را هدایت کرد [و ایمان آوردند] گمراه [و مجازات] کند مگر آنکه اموری را که باید از آن بپرهیزند، برای آنان بیان نماید. (توبه/۱۱۵) سپس امام (علیه السلام) شروع کرد به روایت این حدیث: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رحلت نکرد، مگر پس از اکمال دین و اتمام نعمت و رضایت پروردگار، و خدا بر پیامبرش (صلی الله علیه و آله) در منطقه کَراع الَغمیم این آیه را نازل کرد: ای پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، کاملًا [به مردم] برسان! و اگر نکنی، رسالت او را انجام نداده‌ای!. (مائده/۶۷). زیرا که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله)، از مرتدشدن منافقین که دشمنی با علی (علیه السلام) را پنهان می‌داشتند، می ترسید. هنگامی‌که پیامبر (صلی الله علیه و آله) پس از تمام‌شدن حجهًْ الوداع به غدیر خم رسید، به ایراد خطبه برای مهاجرین و انصار پرداخته و خطاب به آنان پس از ستایش خدا فرمود: «ای گروه مهاجران و انصار! آیا من از خود شما به شما سزاوارتر نیستم»؟ گفتند: «به خدا قسم بلی». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سه‌بار فرمود: «خدایا، خود شاهد باش». سپس فرمود: «ای علی (علیه السلام)»! علی (علیه السلام) جواب داد: «اطاعت ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)»! پس فرمود: «برخیز! زیرا که خدا به من دستور داده است که پیام و رسالت‌های او را درباره‌ی تو ابلاغ کنم و جبرئیل آن را از طرف خدا نازل کرده است: ای پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، کاملًا [به مردم] برسان! و اگر نکنی، رسالت او را انجام نداده‌ای!. (مائده/۶۷) پس حضرت علی (علیه السلام) برخاست و رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، دست او را گرفته و بازویش را بالا برد تا اینکه مردم سفیدی زیر بغلش را دیدند. سپس فرمود: «هرکه من مولای اویم، علی (علیه السلام) نیز مولای اوست. خدایا هرکه او را دوست می‌دارد، دوست بدار و با هرکسی که با او دشمن است، دشمنی کن و به آن که به او یاری می‌رساند، یاری برسان و تنها بگذار کسی را که او را تنها می‌گذارد». عمربن‌خطاب اوّلین کسی از مهاجرین و انصار بود که برخاست، و گفت: «خوشا به حالت ای علی (علیه السلام)! تو مولای من و مولای هر مرد و زن مؤمن شدی». آنگاه جبرئیل نازل شد و این آیه را فرود آورد: امروز، دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به‌عنوان آیین [جاودان] شما پذیرفتم. (مائده/۲). بنابراین خداوند متعال در امروز، دین خود را برای شما مهاجرین و انصار، توسّط علی (علیه السلام) تکمیل کرد و نعمت خویش را بر شما تمام نمود. پس به او گوش کنید و از او اطاعت کنید تا رستگار شوید.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ مَا کَانَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِیَجْعَلَ لِجَوَارِحِ الْإِنْسَانِ إِمَاماً فِی جَسَدِهِ یَنْفِی عَنْهَا الشُّکُوکَ وَ یُثْبِتُ لَهَا الْیَقِینَ وَ هُوَ الْقَلْبُ وَ یُهْمِلُ ذَلِکَ فِی الْحُجَجِ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی فَلِلهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ فَلَوْ شاءَ لَهَداکُمْ أَجْمَعِینَ وَ قَالَ لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُل.
امام علی (علیه السلام)- این‌طور نیست که خداوند در میان اعضاء و جوارح آدمیان رهبر و امامی قرار دهد که شکّ و شبهه را از آنها دور کند و برای آنها یقین را ثابت نماید و آن امام قلب آدمی می‌باشد، ولی در حجّت‌ها آن را مهمل بگذارد. در قرآن مجید فرمود: فَلِلَّهِ الحُجَّةُ الْبالِغَةُ فَلَوْ شاءَ لَهَداکُمْ أَجْمَعِینَ در جای دیگر فرمود: تا بعد از این پیامبران، حجّتی برای مردم بر خدا باقی نماند، [و بر همه اتمام حجّت شود]. (نساء/۱۶۵)».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ الثَّانِی (علیه السلام) قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِ اللَّه (علیه السلام) سَأَلَ إِلْیَاسُ أَبِی (علیه السلام) فَقَالَ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) بَابٌ غَامِضٌ أَ رَأَیْتَ إِنْ قَالُوا حُجَّةُ اللهِ الْقُرْآنُ قَالَ إِذَنْ أَقُولَ لَهُمْ إِنَّ الْقُرْآنَ لَیْسَ بِنَاطِقٍ یَأْمُرُ وَ یَنْهَی وَ لَکِنْ لِلْقُرْآنِ أَهْلٌ یَأْمُرُونَ وَ یَنْهَوْنَ وَ أَقُولَ قَدْ عَرَضَتْ لِبَعْضِ أَهْلِ الْأَرْضِ مُصِیبَهًٌْ مَا هِیَ فِی السُّنَّهًِْ وَ الْحُکْمِ الَّذِی لَیْسَ فِیهِ اخْتِلَافٌ وَ لَیْسَتْ فِی الْقُرْآنِ أَبَی اللَّهُ لِعِلْمِهِ بِتِلْکَ الْفِتْنَهًِْ أَنْ تَظْهَرَ فِی الْأَرْضِ وَ لَیْسَ فِی حُکْمِهِ رَادٌّ لَهَا وَ مُفَرِّجٌ عَنْ أَهْلِهَا فَقَالَ هَاهُنَا تَفْلُجُونَ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) أَشْهَدُ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ ذِکْرُهُ قَدْ عَلِمَ بِمَا یُصِیبُ الْخَلْقَ مِنْ مُصِیبَهًٍْ فِی الْأَرْضِ أَوْ فِی أَنْفُسِهِمْ مِنَ الدِّینِ أَوْ غَیْرِهِ فَوَضَعَ الْقُرْآنَ دَلِیلًا قَالَ فَقَالَ الرَّجُلُ هَلْ تَدْرِی یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) دَلِیلَ مَا هُوَ قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) نَعَمْ فِیهِ جُمَلُ الْحُدُودِ وَ تَفْسِیرُهَا عِنْدَ الْحُکْمِ فَقَالَ أَبَی اللَّهُ أَنْ یُصِیبَ عَبْداً بِمُصِیبَهًٍْ فِی دِینِهِ أَوْ فِی نَفْسِهِ أَوْ فِی مَالِهِ لَیْسَ فِی أَرْضِهِ مِنْ حُکْمِهِ قَاضٍ بِالصَّوَابِ فِی تِلْکَ الْمُصِیبَهًِْ قَالَ فَقَالَ الرَّجُلُ أَمَّا فِی هَذَا الْبَابِ فَقَدْ فَلَجْتَهُمْ بِحُجَّهًٍْ إِلَّا أَنْ یَفْتَرِیَ خَصْمُکُمْ عَلَی اللَّهِ فَیَقُولَ لَیْسَ لِلَّهِ جَلَّ ذِکْرُهُ حُجَّهًْ.
امام صادق (علیه السلام)- از امام جواد (علیه السلام) روایت است: امام صادق (علیه السلام) فرمود: الیاس از پدرم سؤال کرد: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! اینجا باب غامضی است؛ اگر آنها بگویند: حُجَّةُ اللهِ قرآن است چه جوابی باید داد»؟ فرمود: «من خواهم گفت: قرآن دارای زبان نیست که امر و نهی کند، ولی قرآن اهلی دارد که امر و نهی می کنند». و نیز می گویم: «پیش آمدی برای مردم اتّفاق می‌افتد که نه در سنّت، نه در حکم بی‌اختلاف و نه در قرآن در موردش چیزی نیست، هرگز خدایی که واقف به این پیش آمد است، این فتنه را در زمین ظاهر نمی کند که اهل زمین راه و چاره ای برای دفع آن و گشوده شدنش نداشته باشند». آن مرد گفت: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! با این سخن آنها از پای در می آیند. من گواهی می دهم که خداوند می داند به خلایق چه مصیبت‌هایی، چه در زمین چه در خودشان از دین گرفته تا مسائل دیگر، می رسد و قرآن را راهنما قرار داده است». باز گفت: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! آیا می‌دانی قرآن دلیل و راهنمای چیست»؟ امام باقر (علیه السلام) فرمود: «آری، در قرآن جملاتی از حدود هست که تفسیر آن نزد حاکم است. هرگز خداوند مردم را رها نخواهد کرد که در زمین یا جانشان و یا مالشان پیش آمدی روی دهد و قاضی عادلی نباشد که حکم صحیح را در آن مورد بگوید». مرد گفت: «در این مورد شما پیروز شدید، مگر اینکه دشمن شما بر خداوند افترا بزند و بگوید: «خداوند را حجّتی نیست».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّمَا جَعَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِی کِتَابِهِ هَذِهِ الرُّمُوزَ الَّتِی لَا یَعْلَمُهَا غَیْرُهُ وَ غَیْرُ أَنْبِیَائِهِ وَ حُجَجِهِ فِی أَرْضِهِ لِعِلْمِهِ بِمَا یُحْدِثُهُ فِی کِتَابِهِ الْمُبَدِّلُونَ مِنْ إِسْقَاطِ أَسْمَاءِ حُجَجِهِ مِنْهُ وَ تَلْبِیسِهِمْ ذَلِکَ عَلَی الْأُمَّهًِْ لِیُعِینُوهُمْ عَلَی بَاطِلِهِمْ فَأَثْبَتَ فِیهِ الرُّمُوزَ وَ أَعْمَی قُلُوبَهُمْ وَ أَبْصَارَهُمْ لِمَا عَلَیْهِمْ فِی تَرْکِهَا وَ تَرْکِ غَیْرِهَا مِنَ الْخِطَابِ الدَّالِّ عَلَی مَا أَحْدَثُوهُ فِیهِ وَ لَوْ عَلِمَ الْمُنَافِقُونَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ مَا عَلَیْهِمْ مِنْ تَرْکِ هَذِهِ الْآیَاتِ الَّتِی بَیَّنْتُ لَکَ تَأْوِیلَهَا لَأَسْقَطُوهَا مَعَ مَا أَسْقَطُوا مِنْهُ وَ لَکِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ اسْمُهُ مَاضٍ حُکْمُهُ بِإِیجَابِ الْحُجَّهًِْ عَلَی خَلْقِهِ کَمَا قَالَ اللَّهُ فَلِلهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ أَغْشَی أَبْصَارَهُمْ وَ جَعَلَ عَلی قُلُوبِهِمْ أَکِنَّةً عَنْ تَأَمُّلِ ذَلِکَ فَتَرَکُوهُ بِحَالِهِ وَ حَجَبُوا عَنْ تَأْکِیدِ الْمُلْتَبِسِ بِإِبْطَالِهِ فَالسُّعَدَاءُ یَنْتَبِهُونَ عَلَیْهِ وَ الْأَشْقِیَاءُ یَعْمَهُونَ عَنْه. (القَدَر
امام علی (علیه السلام)- البته خداوند تبارک و تعالی این رموز را که تنها او و پیامبران (علیهم السلام) و حجّت‌هایش در زمین می شناسند، در کتاب خود قرار داد؛ چرا که می دانست تبدیل کنندگان با حذف نام های حجّت های او از کتابش در آن بدعت می گذارند و این امر را مبهم می کنند تا امّت، آنان را در راه باطلشان یاری دهند. از این رو حق تعالی این رموز را در کتابش استوار ساخت و دل ها و دیده های آنان را کور کرد تا ناگزیر شوند این رمزها و دیگر آیات را رها سازند؛ همان رموز و آیاتی که بر اموری دلالت گرند که آنها آن امور را تحریف می کنند. و نیز خدای عزّوجلّ اهل کتاب (قرآن) و برپا دارندگان کتاب و کسانی را که به ظاهر و باطن آن آگاهی کامل دارند، از شجره ای قرار دارد که ریشه اش برقرار و شاخه اش در آسمان است و به اذن پروردگارش همیشه میوه می دهد؛ یعنی همانند این علم را در هر زمانی برای در بردارندگانش پدید می آورد. دشمنان آن شجره را نیز از شجره ملعون قرار داد؛ همان کسانی که کوشیدند نور خدا را با دهان هایشان خاموش کنند، امّا خداوند تنها روا دید که نور خود را کامل کند. اگر منافقان می دانستند چگونه ناگزیر شده اند آیاتی را که تأویل آنها را برایت بیان کردم، رها کنند، هر آینه آنها را به همراه آنچه حذف کرده اند، از میان می بردند، امّا حکم خداوند بر اتمام حجّت بر بندگانش جاری شد؛ همان گونه که فرمود: فَلِلّهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ، دیدگان آنان را پوشانید و بر دل هایشان پرده هایی کشید تا در این امر نیندیشند و این گونه شد که منافقان، آن را به حال خود رها کردند. پس نیک‌بختان بر آن ثابت قدم شدند و نگون‌بختان از دیدنش کور شدند. (قدر
الحسن (علیه السلام)- کَتَبَ الْحَسَنُ الْبَصْرِیُّ إِلَی أَبِی‌مُحَمَّدٍ الْحَسَنِبْنِِعَلِیٍّ (علیه السلام) أَمَّا بَعْدُ کَتَبْتُ إِلَیْکَ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) عِنْدَ اخْتِلافِنَا فِی الْقَدَرِ وَ حَیْرَتِنَا فِی الِاسْتِطَاعَهًِْ فَأَخْبِرْنَا بِالَّذِی عَلَیْهِ رَأْیُکَ وَ رَأْیُ آبَائِکَ (علیه السلام) فَأَجَابَهُ الْحَسَنُ (علیه السلام) أَمَّا بَعْدُ فَمَنْ لَمْ یُؤْمِنْ بِالْقَدَرِ خَیْرِهِ وَ شَرِّهِ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُهُ فَقَدْ کَفَرَ ومَنْ أَحَالَ الْمَعَاصِیَ عَلَی اللَّهِ فَقَدْ فَجَرَ إِنَّ اللَّهَ لَمْ یُطَعْ مُکْرِهاً وَ لَمْ یُعْصَ مَغْلُوباً وَ لَمْ یُهْمِلِ الْعِبَادَ سُدًی مِنَ الْمَمْلَکَهًِْ بَلْ هُوَ الْمَالِکُ لِمَا مَلَّکَهُمْ وَ الْقَادِرُ عَلَی مَا عَلَیْهِ أَقْدَرَهُمْ بَلْ أَمَرَهُمْ تَخْیِیراً وَ نَهَاهُمْ تَحْذِیراً فَإِنِ ائْتَمَرُوا لِلطَّاعَهًِْ لَمْ یَجِدُوا عَنْهَا صادّاً وَ إِنِ انْتَهَوْا إِلَی الْمَعْصِیَهًِْ فَشَاءَ أَنْ یَمُنَّ عَلَیْهِمْ بِأَنْ یَحُولَ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَهَا فَعَلَ وَ إِنْ لَمْ یَفْعَلْ فَلَیْسَ هُوَ الَّذِی حَمَلَهُمْ عَلَیْهَا جَبْراً وَ لَا أُلْزِمُوهَا کَرْهاً بَلْ مَنَّ عَلَیْهِمْ بِأَنْ بَصَّرَهُمْ وَ عَرَّفَهُمْ وَ حَذَّرَهُمْ وَ أَمَرَهُمْ وَ نَهَاهُمْ لَا جَبْلًا لَهُمْ عَلَی مَا أَمَرَهُمْ بِهِ فَیَکُونُوا کَالْمَلائِکَهًُْ وَ لَا جَبْراً لَهُمْ عَلَی مَا نَهَاهُمْ عَنْهُ وَ فَلِلهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ فَلَوْ شاءَ لَهَداکُمْ أَجْمَعِینَ وَ السَّلامُ عَلی مَنِ اتَّبَعَ الْهُدی.
امام حسن (علیه السلام)- حسن بصری نامهای به امام حسن عسکری (علیه السلام) به این مضمون نوشت: شما ای بنی‌هاشم که چون کشتی‌های رونده در دل دریاهای عمیق هستید و نشان‌های نورانی و سرشناس می‌باشید و [یا] مانند کشتی نوح (علیه السلام) هستید که مؤمنان بر آن سوار می‌شوند و مسلمانان [با آمدن] در آن نجات می‌یابند؛ ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! وقتی در مسأله‌ی قَدَر اختلاف یافتیم و در مورد استطاعت متحیّر شدیم، برایتان نامهای نوشتم؛ ما را از نظر خود و پدرانتان (علیهم السلام) آگاه بنمایید که علم شما از علم خداوند است و شما گواهان بر مردمان و خداوند گواه بر شماست. امام حسن عسکری (علیه السلام) [در جواب] نوشتند: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم. نامه‌ی تو به دستم رسید. اگر از حیرت خود و اطرافیانت سخنی نگفته بودی، جواب تو را نمی‌دادم. [بدان‌که] کسی که به تقدیر، چه خوب و چه بد آن، و این [مسأله] که خدا به تقدیرات علم دارد ایمان نداشته باشد، کفر ورزیده است و هرکه معصیت‌ها [ی خود را] به عهده خدا بیاندازد، [بر او] ستم کرده است؛ خداوند به زور اطاعت نمی‌گردد و مغلوبانه معصیت نمی‌شود و بندگان را به حال و اختیار خود وا نگذارد، بلکه اوست که مالک [حقیقی] آنچه به اختیارشان در آورده و قادر [حقیقی] بر آنچه آنان را بر آن قادر کرده می‌باشد. او آنان را امر کرد تا [خود] اختیار کنند و نهی نمود تا برحذر باشند؛ اگر به طاعت گردن نهند، مانعی بر سر راه اطاعتشان نمی‌یابند و اگر به معصیت تن دهند و خدا بخواهد بر ایشان منّت گذارد و بین آنان و معصیت مانع شود، این کار را می‌کند و اگر چنین نکند، او آنها را مجبور به معصیت نکرده است و این‌گونه نیست که آنان برخلاف میل خود ناچار از معصیت شده باشند، بلکه خداوند بر آنان منّت گذاشت و بصیرت بخشید و معرفت داد و برحذرشان داشت و امرشان کرد و نهیشان نمود، ولی در وجودشان اطاعت از اوامر را نیافرید که مانند ملائکه باشند، و [از سوی دیگر نیز] آنان را مجبور بر انجام آنچه از آن نهی نموده بود نکرد، فَلِلَّهِ الحُجَّةُ الْبالِغَةُ. و درود بر آن کس باد که از هدایت پیروی می‌کند!. (طه/۴۷)».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَلَوْ شَاءَ لَهَداکُمْ أَجْمَعِینَ قَالَ: لَوْ شاءَ لَجَعَلَکُمْ کُلَّکُمْ عَلَی أَمْرٍ وَاحِدٍ وَ لَکِنْ جَعَلَکُمْ عَلَی اخْتِلَافٍ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَلَوْ شاءَ؛ یعنی خداوند متعال. لَهَداکُمْ؛ یعنی، شما را بر یک امر جمع می‌کرد. امّا شما را بر اختلاف قرار داده است.