آیه وَ هُوَ الَّذي أَنْشَأَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ قَدْ فَصَّلْنَا الْآياتِ لِقَوْمٍ يَفْقَهُونَ [98]
او كسى است كه شما را از يك انسان آفريد! [و شما از نظر ايمان يا آفرينش دو گروه مختلف هستيد]: پايدار و ناپايدار؛ ما آيات خود را براى كسانى كه مى‌فهمند، شرح داديم.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ هُوَ الَّذِی أَنْشَأَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ قَالَ مِنْ آدَمَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ هُوَ الَّذِیَ أَنشَأَکُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ یعنی، از آدم (علیه السلام).
الکاظم (علیه السلام)- وَ لْیَکُنْ مِنْ دُعَائِکَ فِی یَوْمِ الْغَدِیرِ أَنْ تَقُول اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِالْحَقِّ الَّذِی جَعَلْتَهُ عِنْدَهُمْ وَ بِالَّذِی فَضَّلْتَهُمْ عَلَی الْعَالَمِینَ جَمِیعاً أَنْ تُبَارِکَ لَنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا الَّذِی أَکْرَمْتَنَا فِیهِ بِالْوَفَاءِ لِعَهْدِکَ الَّذِی عَهِدْتَ إِلَیْنَا وَ الْمِیثَاقِ الَّذِی وَاثَقْتَنَا بِهِ مِنْ مُوَالَاهًِْ أَوْلِیَائِکَ وَ الْبَرَاءَهًِْ مِنْ أَعْدَائِکَ وَ تَمُنَّ عَلَیْنَا بِنِعْمَتِکَ وَ تَجْعَلَهُ عِنْدَنَا مُسْتَقَرّاً ثَابِتاً وَ لَا تَسْلُبَنَاهُ {تَسْلُبْنَاهُ} أَبَداً وَ لَا تَجْعَلَهُ {تَجْعَلْهُ} عِنْدَنَا مُسْتَوْدَعاً فَإِنَّکَ قُلْتَ فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ فَاجْعَلْهُ مُسْتَقَرّاً ثَابِتاً.
امام کاظم (علیه السلام)- خداوندا به حقّی که برای آنان قرار دادی و آنان را بر همه‌ی جهانیان برتری بخشیدی، از تو خواستارم که مبارک گردانی این روز را که به‌واسطه‌ی وفای به عهد و پیمان مان بر دوستی دوستانت و بیزاری‌جستن از دشمنانت، گرامی داشتی و از تو می‌خواهم نعمتت را بر ما ارزانی داری و آن را برای ما استوار و ثابت نگاه داری و هرگز از ما مگیری و آن را به صورت موقّت و امانت در نزد ما قرار ندهی؛ زیرا خود فرمودی: فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ پس آن را برای ما ثابت و همیشگی قرار ده.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَالْمُسْتَقَرُّ قَوْمٌ یُعْطَوْنَ الْإِیمَانَ وَ مُسْتَقَرٌّ فِی قُلُوبِهِمْ وَ الْمُسْتَوْدَعُ قَوْمٌ یُعْطَوْنَ الْإِیمَانَ ثُمَّ یُسْلَبُونَهُ.
امام علی (علیه السلام)- مُسْتَقَرٌّ؛ عبارت است از گروهی از مردم که ایمان به آنان داده میشود و در دلشان ثابت می گردد. و مُسْتَوْدَعٌ، کسانی هستند که ایمان به آنان داده می شود، ولی بعداً از آنان گرفته میشود.
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ أَحْمَدَ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ قَالَ وَقَفَ عَلِیٌّ أَبُو الْحَسَنِ فِی بَنِی زُرَیْقٍ فَقَالَ لِی ... إِنَّ أَهْلَ الْحَقِّ إِذَا دَخَلَ عَلَیْهِمْ دَاخِلٌ سُرُّوا بِهِ وَ إِذَا خَرَجَ عَنْهُمْ خَارِجٌ لَمْ یَجْزَعُوا عَلَیْهِ وَ ذَلِکَ أَنَّهُمْ عَلَی یَقِینٍ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ إِنَّ أَهْلَ الْبَاطِلِ إِذَا دَخَلَ فِیهِمْ دَاخِلٌ سُرُّوا بِهِ وَ إِذَا خَرَجَ عَنْهُمْ خَارِجٌ جَزِعُوا عَلَیْهِ وَ ذَلِکَ أَنَّهُمْ عَلَی شَکٍّ مِنْ أَمْرِهِمْ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ یَقُولُ فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ قَالَ ثُمَّ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) الْمُسْتَقَرُّ الثَّابِتُ وَ الْمُسْتَوْدَعُ الْمُعَارُ.
امام رضا (علیه السلام)- احمدبن‌محمّد گوید: ابوالحسن در محله بنی زریق ایستاد و به من گفت: ... و اهل حق، هنگامی‌که کسی به آنان ملحق شود، به خاطر آمدن او شادمان می‌شوند و اگر کسی از جمع آنان خارج شود، به خاطر خروج او نا امید نمی‌شوند، چرا که آنان به امرشان یقین دارند. ولی اهل باطل، زمانی‌که کسی به آنان بپیوندد، به خاطر آمدن او خوشحال می‌شوند، و هرگاه کسی از جمع آنان خارج شود، ناامید می‌شوند، زیرا که آنان نسبت به امرشان شک دارند. خدا می‌فرماید: فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ؛ سپس امام (علیه السلام) فرمود: مُسْتَقَرٌّ یعنی [ایمان] پایدار، و مُسْتَوْدَعٌ به‌معنای ایمان به امانت گذاشته شده است».
الکاظم (علیه السلام)- الْمُسْتَقَرُّ الْإِیمَانُ الثَّابِتُ وَ الْمُسْتَوْدَعُ الْمُعَارُ.
امام کاظم (علیه السلام)- المُسْتَقَرُّ؛ عبارت است از ایمان ثابت و پایدار. و المُسْتَوْدَعُ؛ عبارت است از ایمان به امانت گذاشته شده.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: مَا یَقُولُ أَهْلُ بَلَدِکَ الَّذِی أَنْتَ فِیهِ قَالَ قُلْتُ یَقُولُونَ مُسْتَقَرٌّ فِی الرَّحِمِ وَ مُسْتَوْدَعٌ فِی الصُّلْبِ فَقَالَ کَذَبُوا الْمُسْتَقَرُّ مَا اسْتَقَرَّ الْإِیمَانُ فِی قَلْبِهِ فَلَا یُنْزَعُ مِنْهُ أَبَداً وَ الْمُسْتَوْدَعُ الَّذِی یُسْتَوْدَعُ الْإِیمَانَ زَمَاناً ثُمَّ یُسْلَبُهُ وَ قَدْ کَانَ الزُّبَیْرُ مِنْهُمْ.
امام باقر (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: از امام باقر (علیه السلام) سؤال کردم: «معنی هُوَ الَّذِی أَنْشَأَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ چیست»؟، فرمود: «همشهریان شما در این مورد چه می‌گویند»، گفتم: «آن‌ها می‌گویند: مستقر در رحم و مستودع در صلب می‌باشد». فرمود: «آنان دروغ می‌گویند، المُسْتَقَرّ یعنی ایمانی که در دل استقرار یافته است و هیچ‌گاه از آن گرفته نمی‌شود، و مُسْتَوْدَعٌ یعنی ایمانی که برای مدّتی به امانت گذاشته میشود که زمانی وجود دارد، و گاهی سلب میشود، و زبیر از این اشخاص بود».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سَعِیدِ بْنِ أَبِی الْأَصْبَغِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) وَ هُوَ یَسْأَلُ عَنْ مُسْتَقَرٍّ وَ مُسْتَوْدَعٍ قَالَ مُسْتَقَرٌّ فِی الرَّحِمِ وَ مُسْتَوْدَعٌ فِی الصُّلْبِ وَ قَدْ یَکُونُ مُسْتَوْدَعَ الْإِیمَانِ ثُمَّ یُنْزَعُ مِنْهُ وَ لَقَدْ مَشَی الزُّبَیْرُ فِی ضَوْءِ الْإِیمَانِ وَ نُورِهِ حَتَّی قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حَتَّی مَشَی بِالسَّیْفِ وَ هُوَ یَقُولُ لَا نُبَایِعُ إِلَّا عَلِیّاً (علیه السلام).
امام صادق (علیه السلام)- سعیدبن‌ابواصبغ گوید: نزد امام صادق (علیه السلام) بودم که درباره‌ی این کلام خداوند عزّوجلّ: فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ از او سؤال شد، و در پاسخ فرمود: «این ایمان در رحم پایدار است و در صلب به امانت گذاشته شده است. ممکن است ایمان نزد او به امانت گذاشته شود، ولی از او گرفته شود. زبیر در هنگام رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با روشنایی و نور ایمان حرکت می‌کرد تا جایی که شمشیر خود را برگرفت درحالی‌که می‌گفت: ما با کسی جز علی (علیه السلام) بیعت نمی‌کنیم».
الصّادق (علیه السلام)- فَالْمُسْتَقَرُّ مَا ثَبَتَ مِنَ الْإِیمَانِ وَ الْمُسْتَوْدَعُ الْمُعَارُ وَ قَدْ هَدَاکُمُ اللَّهُ لِأَمْرٍ جَهِلَهُ النَّاسُ فَاحْمَدُوا اللَّهَ عَلَی مَا مَنَّ عَلَیْکُمْ بِهِ.
امام صادق (علیه السلام)- ایمان مستقر آن است که در دل ثابت بماند و مستودع ایمان عاریه است که ثباتی ندارد، خداوند شما را به طرفی هدایت کرده است که دیگران از آن خبر ندارند، اینک خدا را بر این نعمت سپاسگزار باشید.
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی‌الْحَسَن (علیه السلام) مَا کَانَ مِنَ الْإِیمَانِ الْمُسْتَقَرِّ فَمُسْتَقَرٌّ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ أَوْ أَبَداً وَ مَا کَانَ مُسْتَوْدَعاً سَلَبَهُ اللَّهُ قَبْلَ الْمَمَاتِ.
امام رضا (علیه السلام)- محمّدبن‌فضیل نقل می‌کند: امام رضا (علیه السلام) فرمود: ایمان مستقر، تا روز قیامت یا تا ابد مستقر می‌ماند، و ایمان مستودع (به امانت گذاشته شده)، خدا آن را قبل از مرگ از انسان سلب می‌کند.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- الْمُسْتَقَرُّ: الْإِیمَانُ الَّذِی یَثْبُتُ فِی قَلْبِ الرَّجُلِ إِلَی أَنْ یَمُوتَ وَ الْمُسْتَوْدِعُ هُوَ الْمَسْلُوبُ مِنْهُ الْإِیمَانُ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- الْمسْتَقَرُّ؛ عبارت است از ایمانی که در دل انسان تا زمان مرگ او پایدار می‌ماند و المُسْتَوْدِعُ؛ یعنی کسی که ایمان از او سلب شده است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ الدَّیْلَمِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ شِیعَتَکَ تَقُولُ إِنَ الْإِیمَانَ مُسْتَقَرُّ وَ مُسْتَوْدَعٌ فَعَلِّمْنِی شَیْئاً إِذَا أَنَا قُلْتُهُ اسْتَکْمَلْتُ الْإِیمَانَ قَالَ قُلْ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاهًٍْ فَرِیضَهًٍْ رَضِیتُ بِاللَّهِ رَبّاً وَ بِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) نَبِیّاً وَ بِالْإِسْلَامِ دِیناً وَ بِالْقُرْآنِ کِتَاباً وَ بِالْکَعْبَهًِْ قِبْلَهًًْ وَ بِعَلِیٍّ (علیه السلام) وَلِیّاً وَ إِمَاماً وَ بِالْحَسَنِ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) وَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) اللَّهُمَّ إِنِّی رَضِیتُ بِهِمْ أَئِمَّهًًْ فَارْضَنِی لَهُمْ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ.
امام صادق (علیه السلام)- محمّدبن‌سلیمان دیلمی گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «جانم فدای شما باد، شیعه‌ی شما می‌گویند ایمان، پایدار و ناپایدار است، به من چیزی را بیاموز که اگر بگویم، ایمان خود را با آن به کمال می‌رسانم». فرمود: «در پایان هر نماز واجب بگو: «راضی شدم به اینکه الله پروردگارم و محمّد (صلی الله علیه و آله) پیامبرم و اسلام دینم و قرآن کتابم و کعبه قبله‌ام و علی (علیه السلام) و حسن و حسین و ائمّه (علیهم السلام) ولی و امامم هستند. خداوندا من راضی شدم به اینکه آن‌ها امامان من هستند پس تو هم به حق آن‌ها از من راضی باش که تو بر هر چیزی قادری».