آیه إِذْ تَبَرَّأَ الَّذينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذينَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ [166]
در آن هنگام، پيشوايان [گمراه كننده] از پيروان خود، بيزارى مى‌جويند؛ و عذاب الهى را مشاهده مى‌كنند؛ و دستشان از همه جا كوتاه مى‌شود.
العسکری (علیه السلام)- لَوْ رَأَی هَؤُلَاءِ الْکُفَّارُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا الْأَنْدَادَ حِینَ یَتَبَرَّأُ الَّذِینَ اتَّبَعُوا الرُّؤَسَاءَ مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا الرَّعَایَا وَ الْأَتْبَاعَ.
امام عسکری (علیه السلام) کاش! این کافران می‌دانستند بت‌هایی‌که شریک خدا دانسته‌اند و تبعیّت شده و رئیس تلقّی می‌شدند [درقیامت] از کسانی که به عنوان رعیّت و پیرو از آنان پیروی کرده‌اند، بیزاری می‌جویند.
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ نَادَی مُنَادٍ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ أَیْنَ خَلِیفَهًُْ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ فَیَقُومُ دَاوُدُ النَّبِیُّ (علیه السلام) فَیَأْتِی النِّدَاءُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ لَسْنَا إِیَّاکَ أَرَدْنَا وَ إِنْ کُنْتَ لِلَّهِ تَعَالَی خَلِیفَهًًْ ثُمَّ یُنَادِی ثَانِیَهًًْ أَیْنَ خَلِیفَهًُْ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ؟ فَیَقُومُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَیَأْتِی النِّدَاءُ مِنْ قِبَلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَا مَعْشَرَ الْخَلَائِقِ هَذَا عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ خَلِیفَهًُْ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ حُجَّتُهُ عَلَی عِبَادِهِ فَمَنْ تَعَلَّقَ بِحَبْلِهِ فِی دَارِ الدُّنْیَا فَلْیَتَعَلَّقْ بِحَبْلِهِ فِی هَذَا الْیَوْمِ یَسْتَضِیءُ بِنُورِهِ وَ لْیَتَّبِعْهُ إِلَی الدَّرَجَاتِ الْعُلَی مِنَ الْجَنَّاتِ. قَالَ: فَیَقُومُ النَّاسُ الَّذِینَ قَدْ تَعَلَّقُوا بِحَبْلِهِ فِی الدُّنْیَا فَیَتَّبِعُونَهُ إِلَی الْجَنَّهًِْ ثُمَّ یَأْتِی النِّدَاءُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ أَلَا مَنِ ائْتَمَّ بِإِمَامٍ فِی دَارِ الدُّنْیَا فَلیَتَّبِعْهُ إِلَی حَیْثُ یَذْهَبُ بِهِ فَحِینَئِذٍ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ وَ قالَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا کَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ کَما تَبَرَّؤُا مِنَّا کَذلِکَ یُرِیهِمُ اللهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَیْهِمْ وَ ما هُمْ بِخارِجِینَ مِنَ النَّارِ.
امام صادق (علیه السلام) روز قیامت، ندادهنده‌ای از عرش ندا می‌دهد: «خلیفه‌ی خداوند در زمینش کجاست»؟ داود پیامبر (علیه السلام) برمی‌خیزد. از جانب خدای عزّوجلّ ندا می‌رسد: «منظور ما تو نیستی! هرچند که خلیفه‌ی خداوند بوده‌ای». بار دوّم ندا می‌رسد: «خلیفه‌ی خداوند در زمینش کجاست»؟ امیرالمؤمنین علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) برمی‌خیزد. از جانب خدای عزّوجلّ ندا می‌رسد: «ای آفریدگان! این علیّ‌بن ابی‌طالب (علیه السلام) خلیفه‌ی خدا در زمین او، و حجّت او بر بندگانش است. هرکه در دنیا به ریسمان [ولایت] او آویخته باشد، امروز نیز به ریسمان او می‌آویزد تا از نور او روشنی گرفته و به دنبال او به درجات بلند بهشتی راه یابد». پس مردمی که در دنیا به ریسمان [ولایت] او آویخته‌بودند برخاسته و به دنبال آن حضرت به بهشت می‌روند. سپس از جانب خداوند جلّ‌جلاله ندا می‌رسد: «هرکس در دنیا به دنبال پیشوایی راه افتاده [امروز نیز] به دنبال او به هرجا که او را ببرد، راه بیفتد». اینجاست که می‌فرماید: الَّذِینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ و [در این هنگام] پیروان می‌گویند: «کاش بار دیگر به دنیا برمی‌گشتیم تا از آنها (پیشوایان گمراه) بیزاری جوییم؛ آن‌چنان‌که آنان [امروز] از ما بیزاری جستند! [آری]؛ خداوند این چنین اعمال آنها را به صورت حسرت‌زایی به آنان نشان می‌دهد و هرگز از آتش [دوزخ] خارج نخواهند شد. (بقره/ ۱۶۷)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- تَفْسِیرُ النُّعْمَانِیِّ، بِالْإِسْنَادِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَال ... قَال رسول الله (صلی الله علیه و آله) أَنَا مَدِینَهًُْ الْعِلْمِ وَ فِی مَوْضِعٍ آخَرَ أَنَا مَدِینَهًُْ الْحِکْمَهًِْ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا فَمَنْ أَرَادَ الْحِکْمَهًَْ فَلْیَأْتِهَا مِنْ بَابِهَا وَ کُلُّ هَذَا مَنْصُوصٌ فِی کِتَابِهِ تَعَالَی إِلَّا أَنَّ لَهُ أَهْلًا یَعْلَمُونَ تَأْوِیلَهُ فَمَنْ عَدَلَ مِنْهُمْ إِلَی الَّذِینَ یَنْتَحِلُونَ مَا لَیْسَ لَهُمْ وَ فَیَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَهًِْ وَ ابْتِغاءَ تَأْوِیلِهِ وَ هُوَ تَأْوِیلُهُ بِلَا بُرْهَانٍ وَ لَا دَلِیلٍ وَ لَا هُدًی هَلَکَ وَ أَهْلَکَ وَ خَسِرَتْ صَفْقَتُهُ وَ ضَلَّ سَعْیُهُ یَوْمَ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ وَ إِنَّمَا هُوَ حَقٌّ وَ بَاطِلٌ وَ إِیمَانٌ وَ کُفْرٌ وَ عِلْمٌ وَ جَهْلٌ وَ سَعَادَهًٌْ وَ شِقْوَهًٌْ وَ جَنَّهًٌْ وَ نَارٌ لَنْ یَجْتَمِعَ الْحَقُّ وَ الْبَاطِلُ فِی قَلْبِ امْرِئ.
پیامبر ( در تفسیر نعمانی با اسنادش از امام علی (علیه السلام) نقل کرده است که پیامبر (فرمود:] «من شهر علم هستم». و در جای دیگری فرمود: «من شهر حکمت هستم و علی (علیه السلام) نیز در آن شهر می‌باشد؛ اکنون هرکه طالب حکمت [و یا علم] است باید از آن در وارد شود [و علم و حکمت فرا گیرد]». تمام این مطالبی که ذکر شد در کتاب خدا به آن تصریح شده است و افراد خاص هستند که تأویل آن را می‌دانند. اگر مردم از این افراد [که تأویل واقعی آیات قرآن را می‌دانند] عدول کرده، به طرف کسانی که ادّعای عالم‌بودن می‌کنند رفته و در مسائل متشابه [که قابلیّت برداشت‌های متفاوت‌اند] به قصد ایجاد فتنه یا دست‌یابی به تأویل آن، از آنان پیروی کنند که [قطعاً] بدون برهان و دلیل است، خود و دیگران را به هلاکت می‌رسانند. آنها زیان می‌کنند و از کوشش خود استفاده‌ای نمی‌برند. در آن (روز قیامت) پیشوایان [گمراه‌کننده] از پیروان خود، بیزاری جسته و عذاب الهی را مشاهده می‌کنند و دستشان از همه‌جا کوتاه می‌شود (راه به جایی نمی‌برند و حیران و سرگردان می‌مانند). در دنیا حقّ و باطل، ایمان و کفر، علم و جهل، سعادت و شقاوت و بهشت و دوزخ به هم آمیخته است و حقّ و باطل یکجا، در دل هیچ انسانی جمع نمی‌گردند.
العسکری (علیه السلام)- فَنِیَتْ حِیلَتُهُمْ وَ لَا یَقْدِرُونَ عَلَی النَّجَاهًِْ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ بِشَیْء.
امام عسکری (علیه السلام) مکر ایشان نابود است و به هیچ وسیله‌ای نمی‌توانند از عذاب خداوند نجات یابند.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبَابُ؛ الْأَرْحَامُ الَّتِی کَانُوا یَتَعَاطَفُونَ بِهَا عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) وَ الثَّانِی الْعُهُودِ الَّتِی کَانَتْ بَیْنَهُمْ یَتَوَادُّونَ عَلَیْهَا.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه) در معنای وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ احتمالاتی است؛ یک احتمال این است که تمام سبب‌ها و روابطی که به‌وسیله‌ی عواطف و پیوندهای محبّت‌آمیز بینشان بود بریده می‌گردد و احتمال دیگر، از بین رفتن عهودی است که با یکدیگر برقرار کرده و پیمان‌های دوستی [است] که با یکدیگر بسته بودند.