آیه يا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلالاً طَيِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ [168]
اى مردم! از نعمت‌هاى حلال و پاكيزه‌اى كه در زمين است بخوريد؛ و از گام‌هاى شيطان، پيروى نكنيد؛ زيرا او دشمن آشكار شماست.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- أَنَّهَا نَزَلَتْ فِی ثَقِیفٍ وَ خُزَاعَهًَْ وَ بَنِی عَامِرِ بْنِ صَعْصَعَهًَْ وَ بَنِی مُدْلِجٍ لِمَا حَرَّمُوا عَلَی أَنْفُسِهِمْ مِنَ الْحَرْثِ وَ الْأَنْعامِ وَ الْبَحِیرَهًِْ وَ السَّائِبَهًِْ وَ الْوَصِیلَهًِْ.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه) این آیه درباره‌ی ثقیف، خزاعه، بنی‌عامربن‌صعصعه و بنی‌مدلج نازل شده است که محصولات کشاورزی، چهارپا، بحیرهًْ، سائبه و وصیله را بر خود حرام کرده بودند. («بحیره»: شتری که پنج شکم زاییده باشد و «سائبه»: شتری که با نذر، آزاد می‌شود و «وصیله»: شتری که اولاد ذکورش قربانی بت می‌شد).
العسکری (علیه السلام)- یا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ مِنْ أَنْوَاعِ ثِمَارِهَا وَ أَطْعِمَتِهَا حَلالًا طَیِّباً لَکُمْ إِذَا أَطَعْتُمْ رَبَّکُمْ فِی تَعْظِیمِ مَنْ عَظَّمَهُ وَ الِاسْتِخْفَافِ لِمَنْ أَهَانَهُ وَ صَغَّرَهُ.
امام عسکری (علیه السلام) ای مردم! از آنچه در زمین است انواع میوها و غذاهای حلال و پاک بخورید زیرا شما با احترام‌گذاشتن به کسی که باید او را احترام کرد و سبک‌شمردن کسی که خدا آن‌ها را کوچک و خوار شمرده، خدا را اطاعت کرده‌اید.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- الْعِبَادَهًُْ سَبْعُونَ جُزْءاً أَفْضَلُهَا طَلَبُ الْحَلَالِ.
پیامبر ( عبادت هفتاد جزء دارد، که برترینش، در پی کسب روزی حلال بودن است.
العسکری (علیه السلام)- لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ مَا یَخْطُو بِکُمْ إِلَیْهِ وَ یُغْرِیکُمْ بِهِ مِنْ مُخَالَفَهًِْ مَنْ جَعَلَهُ اللَّهُ رَسُولًا أَفْضَلَ الْمُرْسَلِینَ وَ أَمَرَهُ بِنَصْبِ مَنْ جَعَلَهُ أَفْضَلَ الْوَصِیِّینَ وَ سَائِرَ مَنْ جَعَلَهُمْ خُلَفَاءَهُ وَ أَوْلِیَاءَهُ.
امام عسکری (علیه السلام) از راه‌های شیطان که شما را به آن (شیطان) هدایت و تشویق می‌کند، تبعیّت نکنید که همانا، مخالفت با کسی است که خدا او را فرستاده‌ی خود و بلکه برترین فرستاده‌ی خود قرار داده و او را امر کرد که بهترین جانشین را بعد از خود منصوب کند و [پس از او] جانشینان و اولیاء دیگر را منصوب کند.
صادقین (علیها السلام)- إِنَّ مِنْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ الْحَلْفَ بِالطَّلَاقِ وَ النُّذُورَ فِی الْمَعَاصِی وَ کُلَّ یَمِینٍ بِغَیْرِ اللَّهِ تَعَالَی.
امام صادق (علیه السلام) و امام باقر (علیه السلام) از گام‌ها [و نقشه‌های شیطان] قسم‌خوردن برای طلاق‌دادن، نذرکردن برای انجام معصیت و هر قسمی به غیرخداست.
العسکری (علیه السلام)- وَ أُحَذِّرُکُمُ الْإِصْغَاءَ لِهُتَافِ الشَّیْطَانِ.
امام عسکری (علیه السلام) و شما را از گوش فرادادن به آواز شیطان برحذر می‌دارم.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ فَقِیلَ أَعْمَالَهُ.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه) از گام‌های شیطان پیروی نکنید گفته شده: «منظور از گام‌های شیطان، کارهای شیطان است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌الرَّحْمَنِ‌بْنِ‌أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ رَجُلٍ حَلَفَ أَنْ یَنْحَرَ وَلَدَهُ. قَالَ: ذَلِکَ مِنْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَان.
امام صادق (علیه السلام) از امام صادق (علیه السلام) در مورد مردی پرسیدم که قسم خورده فرزندش را قربانی کند. حضرت فرمود: «آن کار، از گام‌های (نقشه‌های) شیطان است».
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا حَلَفَ الرَّجُلُ عَلَی شَیْءٍ وَ الَّذِی حَلَفَ عَلَیْهِ إِتْیَانُهُ خَیْرٌ مِنْ تَرْکِهِ فَلْیَأْتِ الَّذِی هُوَ خَیْرٌ وَ لَا کَفَّارَهًَْ عَلَیْهِ وَ إِنَّمَا ذَلِکَ مِنْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ.
امام صادق (علیه السلام) اگر کسی بر چیزی قسم بخورد [که آن را ترک کند] که انجام آن بهتر از ترکش باشد، باید آن عمل را که خیر است انجام دهد و [در ترک قسمش] کفّاره‌ای بر او نیست و این [گونه قسم‌ها] از گام‌های (نقشه‌های) شیطان است.
الصّادق (علیه السلام)- وَ سُئِلَ عَنِ الرَّجُلِ یَقُولُ عَلَیَّ أَلْفُ بَدَنَهًٍْ وَ هُوَ مُحْرِمٌ بِأَلْفِ حَجَّهًٍْ قَالَ (علیه السلام) ذَلِکَ مِنْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ.
امام صادق (علیه السلام) در مورد مردی از امام (علیه السلام) پرسیده‌شد که می‌گفت: «بر عهده‌ی من است که هزار شتر قربانی کنم امّا به هزار دلیل [و قسم] انجام آن بر من حرام است. امام (علیه السلام) فرمود: «این حرف از نقشه‌ها و گام‌های شیطان است».
الباقر (علیه السلام)- أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ امْرَأَهًٍْ جَعَلَتْ مَالَهَا هَدْیاً وَ کُلَ مَمْلُوکٍ لَهَا حُرّاً إِنْ کَلَّمَتْ أُخْتَهَا أَبَداً؟ قَالَ: تُکَلِّمُهَا وَ لَیْسَ هَذَا بِشَیْءٍ إِنَّمَا هَذَا وَ شِبْهُهُ مِنْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَان.
امام باقر (علیه السلام) پیرامون حکم درباره‌ی زنی پرسیده‌شد که بر خود عهد کرده که اگر با خواهرش سخن گوید، می‌باید تمام اموالش را قربانی و تمام بندگان و کنیزان خود را آزاد کند. حضرت فرمود: «اگر با خواهرش سخن بگوید، چیزی بر ذمّه‌اش نمی‌باشد و این عهد و مانند آن، از گام‌های شیطان است».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مَنْصُورِ‌بْنِ‌حَازِمٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) أَ مَا سَمِعْتَ بِطَارِقٍ؟ إِنَ طَارِقاً کَانَ نَخَّاساً بِالْمَدِینَهًِْ فَأَتَی أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) فَقَالَ: یَا أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام)! إِنِّی هَالِکٌ إِنِّی حَلَفْتُ بِالطَّلَاقِ وَ الْعَتَاقِ وَ النُّذُورِ. فَقَالَ: یَا طَارِقُ! إِنَّ هَذَا مِنْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ.
امام صادق (علیه السلام) طارق شخصی بود که در شهر مدینه بَرده‌فروشی می‌کرد، روزی نزد امام باقر (علیه السلام) آمد و عرض کرد: «ای اباجعفر (علیه السلام)! من در حال نابودی هستم؛ زیرا به طلاق‌دادن، بنده آزادکردن و نذر، قسم خورده‌ام. حضرت فرمود: «ای طارق این عمل تو از گام‌های شیطان است».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ أَنَ امْرَأَهًًْ مِنْ آلِ الْمُخْتَارِ حَلَفَتْ عَلَی أُخْتِهَا أَوْ ذَاتِ قَرَابَهًٍْ لَهَا وَ قَالَتِ ادْنِی یَا فُلَانَهًُْ فَکُلِی مَعِی. فَقَالَتْ: لَا. فَحَلَفَتْ وَ جَعَلَتْ عَلَیْهَا الْمَشْیَ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ وَ عِتْقَ مَا تَمْلِکُ وَ أَنْ لَا یُظِلَّهَا وَ إِیَّاهَا سَقْفُ بَیْتٍ أَبَداً وَ لَا تَأْکُلَ مَعَهَا عَلَی خِوَانٍ أَبَداً فَقَالَتِ الْأُخْرَی مِثْلَ ذَلِکَ فَحَمَلَ عُمَرُ‌بْنُ‌حَنْظَلَهًَْ إِلَی أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) مَقَالَتَهُمَا فَقَالَ: أَنَا قَاضٍ فِی ذَا قُلْ لَهَا فَلْتَأْکُلْ مَعَهَا وَ لْیُظِلَّهَا وَ إِیَّاهَا سَقْفُ بَیْتٍ وَ لَا تَمْشِی وَ لَا تُعْتِقُ وَ لْتَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهَا وَ لَا تَعُدْ إِلَی ذَلِکَ فَإِنَّ هَذَا مِنْ خُطُوَاتِ.
امام باقر (علیه السلام) زنی از خاندان مختار درباره‌ی خواهر یا زنی از بستگان خود قسم خورد و گفت: «ای فلانی! نزدیک من بیا و با من غذا بخور»! و آن زن در جواب او گفت: «خیر»! زن در برابر او قسم یاد کرد که «اگر نزدیک من نیایی و غذا نخوری، قسم می‌خورم که هرگز با تو در زیر یک سقف، قرار نگیرم و هرگز با تو بر سر سفره‌ام ننشینم»! و نیز قسم یادکرد که پیاده به خانه‌ی خدا برود و همه‌ی کنیزان خود را آزاد کند. آن زن دیگر همین قسم را خورد. عمربن‌حنظله، سخن آن دو را نزد امام باقر (علیه السلام) نقل کرد. حضرت فرمود: «من در این ماجرا قضاوت می‌کنم. به آن زن بگو که باید با او غذا بخورد و با او در زیر یک سقف بنشیند و با پای پیاده به‌سوی بیت‌الله‌الحرام نرود و بنده‌ها و کنیزان خود را آزاد نسازد و تقوای الهی پیشه کند و بار دیگر اینگونه عهد نبندد؛ چرا که آن از گام‌های شیطان است.
العسکری (علیه السلام)- إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ لَکُمُ الْعَدَاوَهًُْ وَ یَأْمُرُکُمْ بِمُخَالَفَهًِْ أَفْضَلِ النَّبِیِّینَ وَ مُعَانَدَهًِْ أَشْرَفِ الْوَصِیِّین.
امام عسکری (علیه السلام) إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ شیطان با شما دشمنی کرده و به شما امر می‌کند تا با بهترین پیامبر خدا مخالفت و با بزرگوارترین وصی و جانشین پیامبر (دشمنی کنید.
الصّادق (علیه السلام)- لَا یَتَمَکَّنُ الشَّیْطَانُ بِالْوَسْوَسَهًِْ مِنَ الْعَبْدِ إِلَّا وَ قَدْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ اسْتَهَانَ بِأَمْرِهِ وَ سَکَنَ إِلَی نَهْیِهِ وَ نَسِیَ اطِّلَاعَهُ عَلَی سِرِّهِ فَالْوَسْوَسَهًُْ مَا یَکُونُ مِنْ خَارِجِ الْبَدَنِ بِإِشَارَهًِْ مَعْرِفَهًِْ الْعَقْلِ وَ مُجَاوَرَهًِْ الطَّبْعِ وَ أَمَّا إِذَا تَمَکَّنَ فِی الْقَلْبِ فَذَلِکَ غَیٌّ وَ ضَلَالَهًٌْ وَ کُفْرٌ وَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ دَعَا عِبَادَهُ بِاللُّطْفِ دَعْوَهًًْ وَ عَرَّفَهُمْ عَدَاوَتَهُ فَقَالَ عَزَّ مِنْ قَائِلٍ إِنَّ الشَّیْطَانَ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ.
امام صادق (علیه السلام) شیطان در راه وسوسه‌کردن برقرار و پابرجا نمی‌شود مگر آنکه انسان از ذکر پروردگار متعال اعراض کرده، فرمان‌ها و دستورهای الهی را خوار شمرده، بر نواهی و مناهی او تکیه زده و از علم و آگاهی و احاطه خداوند متعال غفلت بورزد؛ و وسوسه در زمینه‌ی علوم عقلی [و معرفتی] و علاقه و ارتباط با طبیعت [در نیازهای مادی]، از خارج قلب وارد قلب می‌شود، و چون جنبه‌ی طبیعت و شهوات مادی بر جنبه‌ی عقل غالب شده و توجه و معرفت عقل رخت بربست، وسوسه چنان محکم و برقرار می‌گردد که به مرحله‌ی کفر و ضلالت منتهی می‌شود. و خداوند متعال به لطف و مهربانی، بندگان خود را به‌سوی خویش دعوت فرموده و دشمنی و عداوت شیطان را به آنان معرفی نموده است؛ می‌فرماید: همانا شیطان برای شما دشمنی آشکار است.