آیه وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَإِنْ أَرادا فِصالاً عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا أللهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ أللهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ [233]
دوران شیردادن تأمین نماید]. و اگر آن دو، با رضایت یکدیگر و مشورت بخواهند [کودک را زودتر] از شیر بازگیرند، گناهى بر آنها نیست. و اگر خواستید دایهاى براى فرزندان خود بگیرید، گناهى بر شما نیست؛ به شرط اینکه حق مادران را به طور شایسته بپردازید. و از [مخالفت فرمان] خدا بپرهیزید؛ و بدانید خدا، به آنچه انجام مىدهید، بیناست.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- لَیْسَ لِلصَّبِیِ لَبَنٌ خَیْرٌ مِنْ لَبَنِ أُمِّه.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) هیچ شیری برای کودک شیرخوار بهتر از شیر مادرش نیست.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مَا کَانَ فِی الْحَوْلَیْنِ فَهُوَ رَضَاعٌ وَ لَا رَضَاعَ بَعْدَ فِطَامٍ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَةَ.
امام علی (علیه السلام) شیردادن به طفل در آن دو سال، عنوان شیردهی دارد و شیردادن پس از گرفتن شیر از شیرخوار، عنوان شیردهی ندارد. خداوند فرمود: وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَةَ.
الصّادق (علیه السلام)- الحُبْلَی الْمُطَلَّقَهًُْ یُنْفَقُ عَلَیْهَا حَتَّی تَضَعَ حَمْلَهَا وَ هِیَ أَحَقُّ بِوَلَدِهَا إِنْ تُرْضِعْهُ بِمَا تَقْبَلُهُ امْرَأَهًٌْ أُخْرَی.
امام صادق (علیه السلام) نفقهی زن مطلّقه باردار را بدهند تا فرزندش به دنیا بیاید، و خود نیز سزاوارتر است به آنکه فرزندش را، به همان مبلغی که دیگری برای رضاع میگیرد، شیر دهد.
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا طَلَّقَ الرَّجُلُ الْمَرْأَهًَْ وَ هِیَ حُبْلَی أَنْفَقَ عَلَیْهَا حَتَّی تَضَعَ حَمْلَهَا فَإِذَا وَضَعَتْهُ أَعْطَاهَا أَجْرَهَا وَ لَا یُضَارَّهَا إِلَّا أَنْ یَجِدَ مَنْ هُوَ أَرْخَصُ أَجْراً مِنْهَا فَإِنْ هِیَ رَضِیَتْ بِذَلِکَ الْأَجْرِ فَهِیَ أَحَق.
امام صادق (علیه السلام) هنگامیکه مرد، زن باردار را طلاق داد، باید نفقهی او را بدهد تا زن، وضع حمل کند و چون فرزند را به دنیا آورد، پاداش [شیردادن نوزاد را] بدون آنکه به وی ضرری رساند به او بدهد؛ مگر آنکه مرد، کسی را بیابد که اجر [شیردادن] او از آن زن کمتر باشد. پس اگر زن به آن مقدار مزد راضی شد، خود او [برای شیردهی] شایستهتر است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَمَّادِبْنِعُثْمَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ لَا رَضَاعَ بَعْدَ فِطَامٍ. قَالَ: قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا الْفِطَامُ؟ قَالَ: الْحَوْلَانِ اللَّذَانِ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَل.
امام صادق (علیه السلام) حمّادبنعثمان گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: بعد از فطام (گرفتن کودک از شیر) شیردهی نامیده نمیشود. به حضرت عرض کردم: «جانم به فدای شما باد! منظور از فطام چیست»؟ حضرت پاسخ داد: منظور، همان دو سالی است که خداوند عزّوجلّ فرموده است.
الصّادق (علیه السلام)- وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ قَالَ مَا دَامَ الْوَلَدُ فِی الرَّضَاعِ فَهُوَ بَیْنَ الْأَبَوَیْنِ بِالسَّوِیَّهًِْ فَإِذَا فُطِمَ فَالْأَبُ أَحَقُّ بِهِ مِنَ الْأُمِّ فَإِذَا مَاتَ الْأَبُ فَالْأُمُّ أَحَقُّ بِهِ مِنَ الْعَصَبَهًِْ فَإِنْ وَجَدَ الْأَبُ مَنْ یُرْضِعُهُ بِأَرْبَعَهًِْ دَرَاهِمَ وَ قَالَتِ الْأُمُّ لَا أُرْضِعُهُ إِلَّا بِخَمْسَهًِْ دَرَاهِمَ فَإِنَّ لَهُ أَنْ یَنْزِعَهُ مِنْهَا إِلَّا أَنَّ ذَلِکَ خَیْرٌ لَهُ وَ أَرْفَقُ بِهِ أَنْ یُتْرَکَ مَعَ أُمِّهِ.
امام صادق (علیه السلام) در مورد این آیهی شریفهی: وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ تا زمانی که طفل شیرخوار است، حقّ نگهداری او با هر دو همسر به طور مساوی است و چون او را از شیر باز گیرند، پدر به حضانت و نگهداری او سزاوارتر از مادر است. و چنانچه پدر از دنیا برود، مادر، از همهی فامیل پدری به نگهداری فرزند اولیتر است. و اگر پدر، کسی را پیدا کند که او با چهار درهم فرزند را شیر میدهد و [در این حال] مادر طفل بگوید: «من او را به کمتر از پنج درهم شیر نخواهم داد»، پدر میتواند طفل را از مادر بستاند؛ لکن برای او بهتر است که او را نزد مادر بگذارد که اگر چنین کند به لطف نزدیکتر است.
علیّبنإبراهیم (رحمة الله علیه)- یَعْنِی إِذَا مَاتَ الرَّجُلُ وَ تَرَکَ وَلَداً رَضِیعاً لَا یَنْبَغِی لِلْوَارِثِ أَنْ یُضِرَّ بِنَفَقَهًِْ الْمَوْلُودِ بَلْ یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یَحْزِیَ عَلَیْهِ بِالْمَعْرُوفِ.
علیبنابراهیم (رحمة الله علیه) اگر مرد، از دنیا رود و کودک شیرخواری را برجای گذارد، وارث نباید با ندادن نفقهی کودک شیرخوار، به او ضرری وارد کند و همچنین بر ولیّ کودک لازم است که لوازم مورد نیاز کودک را به طور شایسته فراهم سازد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فَإِذَا انْتَهَیْنَ وَ أَطَعْنَکُمْ فَعَلَیْکُمْ رِزْقُهُنَّ وَ کِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) اگر زنان، دوران شیردهی را به پایان رسانند و از شما اطاعت کنند، خوراک و پوشاک آنها [در این قدرت] به طور شایسته برعهدهی شماست.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أبیالصَّبَاحالکَنانِی عَنْ أبیعَبْدالله (علیه السلام) ... لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ قَالَ الْجِمَاعُ.
امام صادق (علیه السلام) أبوالصّباح کنانی گوید: لاَ تُضَآرَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِها وَلاَ مَوْلُودٌ لَّه بِوَلَدِه را پرسیدم و حضرت پاسخ داد: «منظور، آمیزش است». [اینکه در حال حاملگی به سبب آمیزش، جنین آسیب ببیند].
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أبی الصَّبَاح الکَنانِی قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ فَقَالَ کَانَتِ الْمَرَاضِعُ مِمَّا تَدْفَعُ إِحْدَاهُنَّ الرَّجُلَ إِذَا أَرَادَ الْجِمَاعَ تَقُولُ لَا أَدَعُکَ إِنِّی أَخَافُ أَنْ أَحْبَلَ فَأَقْتُلَ وَلَدِی هَذَا الَّذِی أُرْضِعُهُ وَ کَانَ الرَّجُلُ تَدْعُوهُ الْمَرْأَهًُْ فَیَقُولُ إِنِّی أَخَافُ أَنْ أُجَامِعَکِ فَأَقْتُلَ وَلَدِی فَیَدْفَعُهَا فَلَا یُجَامِعُهَا فَنَهَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَنْ ذَلِکَ أَنْ یُضَارَّ الرَّجُلُ الْمَرْأَهًَْ وَ الْمَرْأَهًُْ الرَّجُلَ.
امام صادق (علیه السلام) أبوالصّباح کنانی گوید: تفسیر آیهی: لاَ تُضَآرَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِها وَلاَ مَوْلُودٌ لَّه بِوَلَدِه را از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم و حضرت پاسخ داد: یکی از زنان شیرده مرد خود را از جماع منع میکرد و میگفت: «به تو اجازهی آمیزش نمیدهم؛ زیرا میترسم از اینکه حامله شوم و [بهخاطر مشغولیّت بارداری و رهاشدن بچّهی شیرخوار] این فرزندم که به او شیر میدهم را بکشم». مرد، زن خود را از جماع منع میکرد و میگفت: «میترسم از این که با تو آمیزش کنم و [با این کار موجبات کمتوجّهی تو به بچّهی شیرخوار را فراهم کنم و کاری کنم گویا] که فرزندم را، خودم بکشم». از این رو از زن خود دوری و با او آمیزش نمیکرد. پس خداوند نهی فرمود از اینکه زن و مرد به یکدیگر ضرر برسانند.
الصّادق (علیه السلام)- کَانَتِ الْمَرْأَهًُْ مِنَّا تَرْفَعُ یَدَهَا إِلَی زَوْجِهَا إِذَا أَرَادَ مُجَامَعَتَهَا فَتَقُولُ لَا أَدَعُکَ لِأَنِّی أَخَافُ أَنْ أَحْمِلَ عَلَی وَلَدِی وَ یَقُولُ الرَّجُلُ لَا أُجَامِعُکِ إِنِّی أَخَافُ أَنْ تَعْلَقِی فَأَقْتُلَ وَلَدِی فَنَهَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنْ تُضَارَّ الْمَرْأَهًُْ الرَّجُلَ وَ أَنْ یُضَارَّ الرَّجُلُ الْمَرْأَهًَْ.
امام صادق (علیه السلام) زنی از ما به هنگامی که مردش میخواست با او آمیزش کند، مانع او میشد و میگفت: «به تو اجازه آمیزش نمیدهم؛ زیرا میترسم [بهخاطر مشغولیّت بارداری و رهاشدن بچّهی شیرخوار] به فرزندم آسیب برسانم». و مرد هم میگفت: «با تو آمیزش نمیکنم؛ زیرا میترسم که باردار شوی و [با این کار موجبات کمتوجّهی تو به بچّهی شیرخوار را فراهم کنم و کاری کنم گویا] فرزندم را بکشم». پس خداوند عزّوجلّ از اینکه مرد به زن و زن به مرد، ضرر برساند، نهی فرمود.
الصّادق (علیه السلام)- لَا یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ أَنْ یَمْتَنِعَ مِنْ جِمَاعِ الْمَرْأَهًِْ فَیُضَارَّ بِهَا إِذَا کَانَ لَهَا وَلَدٌ مُرْضَعٌ وَ یَقُولَ لَهَا لَا أَقْرَبُکِ فَإِنِّی أَخَافُ عَلَیْکِ الْحَبْلَ فَتُغِیلَ وَلَدِی وَ کَذَلِکَ الْمَرْأَهًُْ لَا یَحِلُّ لَهَا أَنْ تَمْتَنِعَ عَلَی الرَّجُلِ فَتَقُولَ أَنَا أَخَافُ أَنْ أُحْبَلَ فَأُغِیلَ وَلَدِی فَهَذِهِ الْمُضَارَّهًُْ فِی الْجِمَاعِ عَلَی الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَهًِْ.
امام صادق (علیه السلام) بر مرد شایسته نیست که زن خود را که بچّهی شیرخواری دارد از آمیزش منع کند و به او ضرر برساند و بگوید: «با تو جماع نمیکنم؛ زیرا بیم دارم که باردار شوی [درحالیکه به فرزند من شیر میدهی] و فرزندم را بکشی». همچنین بر زن جایز نیست که مرد را از آمیزش منع کند و به او بگوید: بیم دارم که باردار شوم [درحالیکه شیر نیز میدهم] و فرزندم را [به سبب ضعف یا قطع شدن شیر] بکشم. این مطالب، معنای ضرررساندن مرد و زن به یکدیگر در آمیزش میباشد.
الصّادق (علیه السلام)- الْحُبْلَی الْمُطَلَّقَهًُْ یُنْفَقُ عَلَیْهَا حَتَّی تَضَعَ حَمْلَهَا وَ هِیَ أَحَقُّ بِوَلَدِهَا إِنْ تُرْضِعْهُ بِمَا تَقْبَلُهُ امْرَأَهًٌْ أُخْرَی إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ: لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَی الْوارِثِ مِثْلُ ذلِک.
امام صادق (علیه السلام) نفقهی زن مطلّقهی باردار را باید بدهند تا وقتی که بچّهاش به دنیا بیاید. و خود نیز سزاوارتر است به اینکه فرزندش را به مبلغی که دیگری برای رضاع میگیرد، شیر دهد. خداوند عزّوجلّ فرموده است: لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَی الْوارِثِ مِثْلُ ذلِک
الصّادق (علیه السلام)- لَا یَحِلُّ لِلْوَارِثِ أَنْ یُضَارَّ أُمَّ الْوَلَدِ فِی النَّفَقَهًِْ فَیُضَیِّقَ عَلَیْهَا.
امام صادق (علیه السلام) نباید وارث، به زنی که شوهرش از دنیا رفته و بچّهای از او دارد ضرر برساند. پس وارث نباید با نپرداختن نفقه به مادر کودک، به او ضرری برساند و زندگی و معیشت را بر او تنگ سازد.
الصّادق (علیه السلام)- لَا یَنْبَغِی لِلْوَارِثِ أَنْ یُضَارَّ الْمَرْأَهًَْ فَیَقُولَ لَا أَدَعُ وَلَدَهَا یَأْتِیهَا وَ یُضَارَّ وَلَدَهَا إِنْ کَانَ لَهُمْ عِنْدَهُ شَیْءٌ وَ لَا یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یَقْتُرَ عَلَیْهِ.
امام صادق (علیه السلام) وارث نباید به زن (مادر کودک) ضرر وارد کند و بگوید: «کودک را از ملاقات با مادرش منع میکنم». و اگر به نفع آنان، چیزی نزد وارث است، وارث نباید به کودک آن زن، ضرری برساند و معیشت را بر او سخت نماید.
الصّادق (علیه السلام)- فَإِنَّهُ نَهَی أَنْ یُضَارَّ بِالصَّبِیِّ أَوْ یُضَارَّ أُمُّهُ فِی رَضَاعِهِ وَ لَیْسَ لَهَا أَنْ تَأْخُذَ فِی رَضَاعِهِ فَوْقَ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ.
امام صادق (علیه السلام) خداوند نهی فرمود از اینکه وارث، به کودک یا مادرش در شیردادن، ضرر برساند و زن نیز نباید بیش از دو سال به فرزندش شیر دهد.
الباقر (علیه السلام)- هُوَ فِی النَّفَقَهًِْ عَلَی الْوَارِثِ مِثْلُ مَا عَلَی الْوَالِدِ.
امام باقر (علیه السلام) در پرداختن نفقه به زن شیرده، حکم وارث، مثل حکم پدر است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَلَی وَارِثِ {الصَّبِیِّ الَّذِی یَرِثُهُ} إِذَا مَاتَ أَبُوهُ مَا عَلَی أَبِیهِ {مِنْ} نَفَقَتِهِ وَ رَضَاعِهِ.
امام علی (علیه السلام) پرداخت نفقه و مزد شیردهی که بر عهدهی پدر بوده، در صورت فوت پدر بر وارث او واجب میشود.
الباقر (علیه السلام)- وَ عَلَی الْوارِثِ مِثْلُ ذلِکَ قال هو فی النفقهًْ.
امام باقر (علیه السلام) این [تعبیر]، دربارهی نفقه است.
الصّادق (علیه السلام)- فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَنْ تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَ تَشَاوُرٍ قَبْلَ ذَلِکَ کَانَ حَسَناً وَ الْفِصَالُ هُوَ الْفِطَامُ.
امام صادق (علیه السلام) و اگر پدر و مادر با رضایت یکدیگر بخواهند که کودک را زودتر از دو سال، از شیر بازگیرند عمل نیکویی میباشد؛ و فصال در آیه به معنای از شیرگرفتن کودک است.