آیه وَ بَشِّرِ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذي رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فيها خالِدُونَ [25]
به كسانى كه ايمان آورده، و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، بشارت‌ده كه باغ‌هايى بهشتى براى آنها است كه نهرها از پاى درختانش جاريست. هر زمان كه ميوه‌اى از آن، روزى آنان شود، مى‌گويند: «اين همان است كه قبلاً به ما روزى داده شده‌بود. [ولى اين‌ها چقدر از آنها بهتر و عاليتر است].» و ميوه‌ها‌يى كه براى آنها آورده مى‌شود، همه [از نظر خوبى و زيبايى] يكسانند. و براى آنان همسرانى پاكيزه است، و جاودانه در آن خواهند بود.
الباقر (علیه السلام)- فِی قَولِهِ وَ بَشِّرِ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ نَزَلَت فِی حَمزَهًَْ وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ عُبَیدَهًْ.
امام باقر (علیه السلام) این آیه درباره‌ی حمزه، علی (علیه السلام) و عبیده نازل شده است.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- قَالَ: فِیمَا نَزَلَ مِنَ الْقُرْآنِ خَاصَّهًًْ فِی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ أَهْلِ بَیْتِهِ (علیهم السلام) دُونَ النَّاسِ مِنْ سُورَهًِْ الْبَقَرَهًِْ وَ بَشِّرِ ... الْآیَهًَْ نَزَلَتْ فِی عَلِیٍ (علیه السلام) وَ حَمْزَهًَْ وَ جَعْفَرٍ وَ عُبَیْدَهًَْ بْنِ الْحَارِثِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِب.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه) این آیه درباره‌ی علی (علیه السلام)، حمزه، جعفر و عبیدهًْ‌بن‌حارث‌بن‌عبدالمطلّب نازل شده است.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه)- قَالَ مَا فِی الْقُرْآنِ آیَهًُْ: الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ إِلَّا وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) أَمِیرُهَا وَ شَرِیفُهَا، وَ مَا مِنْ أَصْحَابِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) رَجُلٌ إِلَّا وَ قَدْ عَاتَبَهُ اللَّهُ وَ مَا ذَکَرَ عَلِیّاً (علیه السلام) إِلَّا بِخَیْر.
ابن‌عباس (رحمة الله علیه) در قرآن آیه‌ای به این تعبیر الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وجود ندارد مگر اینکه علی (علیه السلام)، امیر و اشرف [مخاطبان] آن است و از اصحاب محمّد (کسی نیست مگر اینکه خداوند او را مورد عتاب و سرزنش قرار داده است. امّا خداوند علی (علیه السلام) را جز به نیکی یاد نکرده است.
السّجّاد (علیه السلام)- ... قَالَ تَعَالَی وَ بَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ وَ صَدَّقُوکَ بِنُبُوَّتِکَ فَاتَّخَذُوکَ إِمَاماً وَ صَدَّقُوکَ فِی أَقْوَالِکَ وَ صَوَّبُوکَ فِی أَفْعَالِکَ وَ اتَّخَذُوا أَخَاکَ عَلِیّاً (علیه السلام) بَعْدَکَ إِمَاماً وَ لَکَ وَصِیّاً مَرْضِیّاً وَ انْقَادُوا لِمَا یَأْمُرُهُمْ بِهِ وَ صَارُوا إِلَی مَا أَصَارَهُمْ إِلَیْهِ وَ رَأَوْا لَهُ مَا یَرَوْنَ لَکَ إِلَّا النُّبُوَّهًَْ الَّتِی أُفْرِدْتَ بِهَا وَ إِنَّ الْجِنَانَ لَا تَصِیرُ لَهُمْ إِلَّا بِمُوَالاتِهِ وَ مُوَالاهًِْ مَنْ یُنَصُّ عَلَیْهِ مِنْ ذُرِّیَّتِهِ وَ مُوَالاهًِْ سَائِرِ أَهْلِ وَلَایَتِهِ وَ مُعَادَاهًِْ أَهْلِ مُخَالَفَتِهِ وَ عَدَاوَتِهِ وَ إِنَّ النِّیرَانَ لَا تَهْدَأُ عَنْهُمْ وَ لَا یَعْدِلُ بِهِمْ عَنْ عَذَابِهَا إِلَّا بِتَنَکُّبِهِمْ عَنْ مُوَالاهًِْ مُخَالِفِیهِمْ وَ مُوَازَرَهًِْ شَانِئِیهِم.
امام سجّاد (علیه السلام) امام (علیه السلام) در شرح آیه‌ی وَ بَشِّرِ الَّذینَ آمَنُوا می‌فرماید: «بشارت دهید آنها را که به توحید و یگانگی خدا ایمان آورده و تو را ای پیامبر (در پیامبری تصدیق نموده، پیشوایت ساخته، تمام سخنانت را باور و کردارت را نیک و صحیح دانسته‌اند و برادرت علی (علیه السلام) را بعد از تو پیشوا و جانشین مورد پسند تو شناخته و تسلیم اوامر او شدند و به هر جهت که [علی (علیه السلام)] آنان را سوق داد، حرکت کردند. این مؤمنین هر مقامی را که برای تو قائل هستند غیر از نبوّت که خاصّ توست برای او (علی (علیه السلام)) نیز قائل شدند. به نظر آنان بهشت جز در نتیجه‌ی دوستی او و دوستی فرزندان او که با بیان خود معرفی می‌نماید و همچنین دوستی دیگر دوستداران او و دشمنی با مخالفان و دشمنان او میسّر نمی‌شود و نیز می‌دانند که دوزخ مگر به احتراز از دوستی با مخالفین علی (علیه السلام) و فرزندان و دوستانش و نیز همکاری‌نکردن با بدگوها و بدبینانشان، از آنها دست برنداشته و از عذابش نجات نمی یابند».
الباقر (علیه السلام)- {فَالَّذِینَ} آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ الْأَوْصِیَاءُ مِنْ بَعْدِهِ وَ شِیعَتُهُم.
امام باقر (علیه السلام) منظور از کسانی‌که ایمان آورده و اعمال نیکو انجام میدهند، علیّ‌بن‌ابیطالب (علیه السلام) و امامان (علیهم السلام) بعد از او و شیعیانشان می‌باشد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- ... عَنْ سَلْمَانَ (رحمة الله علیه) أَنَّ أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُول قُلْتُ: فَمَنْ لَقِیَ اللَّهَ مُؤْمِناً عَارِفاً بِإِمَامِهِ مُطِیعاً لَهُ أَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ هُوَ؟ قَالَ: نَعَمْ! إِذَا لَقِیَ اللَّهَ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ قَالَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَ: الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ. الَّذِینَ آمَنُوا وَ کانُوا یَتَّقُونَ. الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ. قُلْتُ: فَمَنْ لَقِیَ اللَّهَ مِنْهُمْ عَلَی الْکَبَائِرِ؟ قَالَ: هُوَ فِی مَشِیَّتِهِ إِنْ عَذَّبَهُ فَبِذَنْبِهِ وَ إِنْ تَجَاوَزَ عَنْهُ فَبِرَحْمَتِهِ. قُلْتُ: فَیُدْخِلُهُ النَّارَ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ؟ قَالَ: نَعَمْ! بِذَنْبِهِ لِأَنَّهُ لَیْسَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ عَنَی أَنَّهُ لَهُمْ وَلِیٌّ وَ أَنَّهُ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ یَتَّقُونَ اللَّهَ وَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ وَ الَّذِینَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْم.
امام علی (علیه السلام) ابان از قول سلیم نقل کرد که به حضرت علی (علیه السلام) عرض کردم: «... آن‌کس که خدای را ملاقات کند و امامش را بشناسد و به وی ایمان داشته و مطیع او باشد، آیا از بهشتیان است؟ فرمود: آری! اگر خداوند را در حالی‌که مؤمن باشد ملاقات کند. (اگر باایمان بمیرد اهل بهشت است.) خداوند فرمود: الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحات* الَّذینَ آمَنُوا وَ کانُوا یَتَّقُون (یونس/۶۳) الَّذینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إیمانَهُمْ بِظُلْمٍ (انعام/۸۲). گفتم: «اگر یکی از مؤمنان درحالی‌که گناهان کبیره ای دارد خدا را ملاقات کند، چه حالی خواهد داشت»؟ فرمود: «به خواست خداوند بستگی دارد؛ اگر عذابش کند، به جهت گناهانش است و اگر از او درگذرد، به جهت رحمتش است». گفتم: «یعنی ممکن است با این که مؤمن است، او را داخل آتش کند»؟ فرمود: «آری، به جهت گناهانش؛ زیرا او در زمره‌ی مؤمنانی نیست که خداوند ولیّ آن هاست و هیچ ترس و اندوهی بر آن ها نخواهد بود، آن ها مؤمنانی هستند که تقوا پیشه می کنند و عمل صالح انجام می دهند و ایمان خویش را به ظلم آلوده نمی سازند».
العسکری (علیه السلام)- ... عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْ إِدَامَهًِْ الْفَرَائِضِ وَ اجْتِنَابِ الْمَحَارِمِ وَ لَا یَکُونُوا کَهَؤُلَاءِ الْکَافِرِینَ بِک.
امام عسکری (علیه السلام) کارهای شایسته انجام‌دادند یعنی در انجام واجبات خود مداومت کرده و از محرّمات دوری جستند و [ای محمّد (!] رفتارشان همچون منکرین [نبوّت] تو نبوده است.
العسکری (علیه السلام)- فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قَالَ قَضَوُا الْفَرَائِضَ کُلَّهَا بَعْدَ التَّوْحِیدِ وَ اعْتِقَادِ النُّبُوَّهًِْ وَ الْإِمَامَهًِْ قَالَ وَ أَعْظَمُهَا فَرْضَانِ قَضَاءُ حُقُوقِ الْإِخْوَانِ فِی اللَّهِ وَ اسْتِعْمَالُ التَّقِیَّهًِْ مِنْ أَعْدَاءِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ.
امام عسکری (علیه السلام) تمام واجبات را پس از ایمان به توحید، نبوّت و امامت انجام میدهند. بزرگترین فرائض، شامل دو فریضه است؛ یکی اداء حقوق برادران دینی و دیگری تقیّه‌کردن در برابر دشمنان خداوند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ یَزِیدَ‌بْنِ‌سَلَّامٍ أَنَّهُ سَأَلَ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) لِمَ سُمِّیَتِ الْجَنَّهًُْ جَنَّهًًْ؟ قَالَ: لِأَنَّهَا جَنِینَهًٌْ خِیَرَهًٌْ نَقِیَّهًٌْ وَ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَی ذِکْرُهُ مَرْضِیَّهًْ.
پیامبر ( پیامبر (در جواب اینکه چرا بهشت، «جنت» نام گرفته فرمود: «زیرا بهشت مستور، پوشیده، خوب و پاک است و یاد بهشت در نزد خدا پسندیده است».
السّجّاد (علیه السلام)- ... بَسَاتِین.
امام سجّاد (علیه السلام) منظور از جَنّاتٍ بستان‌ها و باغ‌هاست.
السّجّاد (علیه السلام)- ... مِنْ تَحْتِ شَجَرِهَا وَ مَسَاکِنِهَا.
امام سجّاد (علیه السلام) در زیر درختان و مساکن آنهاست.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَرْبَعَهًُْ أَنْهَارٍ فِی الدُّنْیَا مِنَ الْجَنَّهًِْ: الْفُرَاتُ وَ النِّیلُ وَ سَیْحَانُ وَ جَیْحَان.
پیامبر ( فرات، نیل، سیحون و جیحون، چهار رود بهشتی هستند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- سُئِلَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) عَنْ أَنْهَارِ الْجَنَّهًِْ کَمْ عَرْضُ کُلِّ نَهَرٍ مِنْهَا؟ فَقَالَ: (صلی الله علیه و آله)عَرْضُ کُلِّ نَهَرٍ مَسِیرَهًُْ خَمْسِینَ مِائَهًَْ عَامٍ یَدُورُ تَحْتَ الْقُصُورِ وَ الْحُجُبِ تَتَغَنَّی أَمْوَاجُهُ وَ تُسَبِّحُ وَ تَطْرَبُ فِی الْجَنَّهًِْ کَمَا یَطْرَبُ النَّاسُ فِی الدُّنْیَا.
پیامبر ( از پیامبر (درباره‌ی مقدار عرض هر نهر از رودهای بهشت سؤال کردند. ایشان فرمود: «پیمودن عرض هرکدام از نهرها، پنج‌هزار سال طول می‌کشد. این رودها به زیر قصرها و سراپرده‌ها، دور می‌زند. امواجش همان‌طور که مردم در دنیا به طرب و شادی می‌پردازند. ترانه سر می‌دهد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَکْثَرُ أَنْهَارِ الْجَنَّهًِْ الْکَوْثَرُ تَنْبُتُ الْکَوَاعِبُ الْأَتْرَابُ عَلَیْه.
پیامبر ( بیشتر رودهای بهشت، کوثر است، که حوریان بسیار جوان و همسال، از آن سر بر می‌آورند.
السّجّاد (علیه السلام)- ... مِنْ تِلْکَ الجِنَانِ.
امام سجّاد (علیه السلام) از آن بهشت [روزی می‌خورند].
السّجّاد (علیه السلام)- ... مِنْ ثَمَرَةٍ مِنْ ثِمَارِهَا.
امام سجّاد (علیه السلام) از میوه‌های آن [روزی می‌خورند].
السّجّاد (علیه السلام)- ... طَعَاماً یُؤْتَوْنَ بِهِ.
امام سجّاد (علیه السلام) غذایی که [در بهشت] برایشان می‌آورند.
السّجّاد (علیه السلام)- ... قالُوا هذَا الَّذِی رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ فِی الدُّنْیَا فَأَسْمَاؤُهُ کَأَسْمَاءِ مَا فِی الدُّنْیَا مِنْ تُفَّاحٍ وَ سَفَرْجَلٍ وَ رُمَّانٍ وَ کَذَا وَ کَذَا وَ إِنْ کَانَ مَا هُنَاکَ مُخَالِفاً لِمَا فِی الدُّنْیَا فَإِنَّهُ فِی غَایَهًِْ الطِّیبِ وَ إِنَّهُ لَا یَسْتَحِیلُ إِلَی مَا یَسْتَحِیلُ إِلَیْهِ ثِمَارُ الدُّنْیَا مِنْ عَذِرَهًٍْ وَ سَائِرِ الْمَکْرُوهَاتِ مِنْ صَفْرَاءَ وَ سَوْدَاءَ وَ دَمٍ بَلْ لَا یَتَوَلَّدُ عَنْ مَأْکُولِهِمْ إِلَّا الْعَرَقُ الَّذِی یَجْرِی مِنْ أَعْرَاضِهِمْ أَطْیَبَ مِنْ رَائِحَهًِْ الْمِسْک.
امام سجّاد (علیه السلام) [مؤمنین در مواجهه با نعمت‌های بهشت می‌گویند:] این‌ها همان چیزهایی است که در دنیا روزیمان می‌شد و اسم‌هایشان همان اسم‌هایی است که در دنیا بر آنها بود؛ مانند سیب، به، انار، فلان و فلان؛ هرچند نعمت‌های اینجا با آنچه در دنیا بود تفاوت دارد. تفاوتشان در این است که در اینجا (بهشت) در نهایت دلپذیری هستند و همچون میوه‌های دنیا [پس از خوردن و هضم‌شدن] به نجاست و دیگر چیزهای نفرت‌انگیز مثل زرداب و چرکاب و خون تبدیل نمی‌شوند و تنها پس از خورده‌شدن، عرقی بر اندام مؤمنین روان می‌سازند که بویی دلپذیرتر از بوی مشک دارد.
السّجّاد (علیه السلام)- ... وَ أُتُوا بِهِ بِذَلِکَ الرِّزْقِ مِنَ الثِّمَارِ مِنْ تِلْکَ الْبَسَاتِینِ مُتَشابِهاً یُشْبِهُ بَعْضُهُ بَعْضاً بِأَنَّهَا کُلَّهَا خِیَارٌ لَا رَذْلَ فِیهَا {وَ} بِأَنَّ کُلَّ صِنْفٍ مِنْهَا فِی غَایَهًِْ الطِّیبِ وَ اللَّذَّةِ لَیْسَ کَثِمَارِ الدُّنْیَا {الَّتِی} بَعْضُهَا نِیٌّ، وَ بَعْضُهَا مُتَجَاوِزٌ لِحَدِّ النَّضْجِ وَ الْإِدْرَاکِ إِلَی حَدِّ الْفَسَادِ مِنْ حُمُوضَهًٍْ وَ مَرَارَهًٍْ وَ سَائِرِ ضُرُوبِ الْمَکَارِهِ، وَ مُتَشَابِهاً أَیْضاً مُتَّفِقَاتِ الْأَلْوَانِ مُخْتَلِفَاتِ الطُّعُوم.
امام سجّاد (علیه السلام) در بهشت نعمت‌هایی از میوه‌های آن بوستان‌ها همه همانند هم، گُزیده و بی‌عیب و از هرگونه‌ای در نهایت دلپذیری و گوارایی برای آنها آورده می‌شود. این میوه‌ها همچون میوه‌های دنیا نیستند که برخی نارسیده و برخی دیگر رسیدگی را درگذرانده و رو به گندیدگی، ترشی، تلخی و دیگر اوصاف ناخوشایند گذارده‌باشند. این میوه‌ها در رنگ و آب همچون یکدیگر امّا در طعم گوناگونند.
علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- ... یُؤْتَوْنَ مِنْ فَاکِهَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ عَلَی أَلْوَانٍ مُتَشَابِهَهًٍْ.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) به بهشتیان از یک میوه، با رنگ‌های مشابه داده‌می‌شود.