آیه وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعينَ [43]
و نماز را بر پا داريد و زكات را بپردازيد و همراه ركوع‌كنندگان ركوع كنيد
الصّادق (علیه السلام)- نَحْنُ الصَّلَاهًُْ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَل.
امام صادق (علیه السلام) منظور از «نماز» در کتاب خدا ما [اهل‌بیت پیامبر (] هستیم؛ ما در قرآن «نماز» هستیم.
العسکری (علیه السلام)- وَ أَقِیمُوا الصَّلاهًَْ أَیْ بِإِتْمَامِ وُضُوئِهَا وَ تَکْبِیرِهَا وَ قِیَامِهَا وَ قِرَاءَتِهَا وَ رُکُوعِهَا وَ سُجُودِهَا وَ حُدُودِهَا وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): أَیُّمَا عَبْدٍ الْتَفَتَ فِی صَلَاتِهِ، قَالَ اللَّهُ: یَا عَبْدِی! إِلَی مَنْ تَقْصِدُ وَ تَطْلُبُ أَ رَبّاً غَیْرِی تُرِیدُ وَ رَقِیباً سِوَایَ تَطْلُبُ أَوْ جَوَاداً خَلَایَ تَبْغِی وَ أَنَا أَکْرَمُ الْأَکْرَمِینَ وَ أَجْوَدُ الْأَجْوَدِینَ وَ أَفْضَلُ الْمُعْطِینَ أُثِیبُکَ ثَوَاباً لَا یُحْصَی قَدْرُهُ أَقْبِلْ عَلَیَّ فَإِنِّی عَلَیْکَ مُقْبِلٌ وَ مَلَائِکَتِی عَلَیْکَ مُقْبِلُونَ فَإِنْ أَقْبَلَ زَالَ عَنْهُ إِثْمُ مَا کَانَ مِنْهُ فَإِنِ الْتَفَتَ ثَانِیَهًًْ أَعَادَ اللَّهُ لَهُ مَقَالَتَهُ فَإِنْ أَقْبَلَ عَلَی صَلَاتِهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ تَجَاوَزَ عَنْهُ مَا کَانَ مِنْهُ فَإِنِ الْتَفَتَ ثَالِثَهًًْ أَعَادَ اللَّهُ لَهُ مَقَالَتَهُ فَإِنْ أَقْبَلَ عَلَی صَلَاتِهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ فَإِنِ الْتَفَتَ رَابِعَهًًْ أَعْرَضَ اللَّهُ عَنْهُ وَ أَعْرَضَتِ الْمَلَائِکَهًُْ عَنْهُ وَ یَقُولُ وَلَّیْتُکَ عَبْدِی إِلَی مَا تَوَلَّیْتَ.
امام عسکری (علیه السلام) وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ یعنی وضو، تکبیر، قیام، قرائت، رکوع، سجود و حدود آن را کامل انجام‌دهید. رسول‌خدا (فرمودند: «هرکدام از بندگان که در نمازش به خدا توجّه ندارد، خداوند به او می‌فرماید: «ای بنده‌ی من! چه‌کسی را طلب می‌کنی؟ آیا پروردگاری غیر من و رقیبی جدای من می‌خواهی؟ یا بخشنده‌ای را جز من سزاوار می‌دانی؟ در حالی‌که من بزرگوارترین گرامیان و بخشنده‌ترین بخشندگان و برترین کرامت‌کنندگان هستم؛ تو را جزایی دهم که مقدارش به شماره نمی‌آید. رو به من کن و به‌سوی من پیش بیا؛ من و ملائکه‌ام نیز به‌سوی تو پیش می‌آییم. پس اگر بنده به‌سوی خدا روی آورد، گناه غفلتی که از او سر زده‌بود، محو می‌شود. اگر دوباره در نماز غافل شود، خداوند دوباره گفته‌اش را برای او بازگو می‌کند. اگر مجدّداً آن بنده متوجّه نماز شود [و در آن به خدا توجّه نماید]، خداوند غفرانش را مشمول او گردانده و از خطایی که قبلاً مرتکب شده (غفلت از خدا)، درمی‌گذرد. پس چنانچه [در نماز] برای بار سوّم بی توجّهی کرد، خداوند مجدّداً گفته‌اش را برای او بازگو می‌کند و اگر مجدداً آن بنده متوجّه نماز شود [و در آن به خدا توجّه نماید]، خداوند گناهی را که قبلاً مرتکب شده (غفلت از خدا) می‌بخشد. و چنانچه برای بار چهارم در نماز غافل شود، خداوند و فرشتگانش از او اعراض کرده و [خداوند] می‌فرماید: «ای وای برتو! ای بنده من! من نیز از تو روی برمی‌گردانم، به‌سوی چه کسی روی می‌کنی»؟!
العسکری (علیه السلام)- أَقِیمُوا الصَّلاهًَْ الْمَکْتُوبَاتِ الَّتِی جَاءَ بِهَا مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ أَقِیمُوا أَیْضاً الصَّلَاهًَْ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ (علیهم السلام) الَّذِینَ عَلِیٌّ (علیه السلام) سَیِّدُهُمْ وَ فَاضِلُهُمْ.
امام عسکری (علیه السلام) نمازهای واجبی را که محمّد ([دستور آن را] آورده به‌پا دارید و نیز به درود و صلوات‌فرستادن بر محمّد (و خاندان پاکش (علیهم السلام) را که علی (علیه السلام) سرور و بهترین آن‌ها است، پایبند باشید.
العسکری (علیه السلام)- قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ هُوَ إِقَامَهًُْ الصَّلَاهًِْ بِتَمَامِ رُکُوعِهَا وَ سُجُودِهَا وَ مَوَاقِیتِهَا وَ أَدَاءِ حُقُوقِهَا الَّتِی إِذَا لَمْ تُؤَدَّ بِحُقُوقِهَا لَمْ یَتَقَبَّلْهَا رَبُّ الْخَلَائِقِ أَ تَدْرُونَ مَا تِلْکَ الْحُقُوقُ فَهُوَ إِتْبَاعُهَا بِالصَّلَاهًِْ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ آلِهِمَا (علیهم السلام) مُنْطَوِیاً عَلَی الِاعْتِقَادِ بِأَنَّهُمْ أَفْضَلُ خِیَرَهًِْ اللَّهِ وَ الْقَوَّامُونَ بِحُقُوقِ اللَّهِ وَ النُّصَّارُ لِدِینِ اللَّهِ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أصبحت {أَصْبَحَ} أَقْبَلَ اللَّهُ تَعَالَی عَلَیْهِ وَ مَلَائِکَتُهُ لِیَسْتَقْبِلَ رَبَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِصَلَاتِهِ فَیُوَجِّهَ إِلَیْهِ رَحْمَتَهُ وَ یُفِیضَ عَلَیْهِ کَرَامَتَهُ فَإِنْ وَفَی بِمَا أَخَذَ عَلَیْهِ فَأَدَّی الصَّلَاهًَْ عَلَی مَا فُرِضَتْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی لِلْمَلَائِکَهًِْ خُزَّانِ جِنَانِهِ وَ حَمَلَهًِْ عَرْشِهِ قَدْ وَفَی عَبْدِی هَذَا أَوْفُوا لَهُ وَ إِنْ لَمْ یَفِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی لَمْ یُوفِ عَبْدِی هَذَا وَ أَنَا الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ فَإِنْ تَابَ تُبْتُ عَلَیْهِ وَ إِنْ أَقْبَلَ عَلَی طَاعَتِی أَقْبَلْتُ عَلَیْهِ بِرِضْوَانِی وَ رَحْمَتِی ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): وَ إِنْ کَسِلَ عَمَّا یُرِیدُ قُصِّرَتْ فِی قُصُورِهِ حُسْناً وَ بَهَاءً وَ جَلَالًا وَ شُهِرَتْ فِی الْجِنَانِ بِأَنَّ صَاحِبَهَا مُقَصِّرٌ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَمَرَ جَبْرَئِیلَ لَیْلَهًَْ الْمِعْرَاجِ فَعَرَضَ عَلَیَّ قُصُورَ الْجِنَانِ فَرَأَیْتُهَا مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ مِلَاطُهَا الْمِسْکُ وَ الْعَنْبَرُ غَیْرَ أَنِّی رَأَیْتُ لِبَعْضِهَا شُرَفاً عَالِیَهًًْ وَ لَمْ أَرَ لِبَعْضِهَا فَقُلْتُ: یَا جَبْرَئِیلُ! مَا بَالُ هَذِهِ بِلَا شُرَفٍ کَمَا لِسَائِرِ تِلْکَ الْقُصُورِ؟ فَقَالَ: یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله)! هَذِهِ قُصُورُ الْمُصَلِّینَ فَرَائِضَهُمْ الَّذِینَ یَکْسَلُونَ عَنِ الصَّلَاهًِْ عَلَیْکَ وَ عَلَی آلِکَ بَعْدَهَا فَإِنْ بَعَثَ مَادَّهًًْ لِبِنَاءِ الشُّرَفِ مِنَ الصَّلَاهًِْ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ (علیهم السلام) بُنِیَتْ لَهُ الشُّرَفُ وَ إِلَّا بَقِیَتْ هَکَذَا فَیُقَالُ حَتَّی یُعْرَفَ فِی الْجِنَانِ أَنَّ الْقَصْرَ الَّذِی لَا شُرَفَ لَهُ هُوَ الَّذِی کَسِلَ صَاحِبُهُ بَعْدَ صَلَاتِهِ عَنِ الصَّلَاهًِْ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ وَ رَأَیْتُ فِیهَا قُصُوراً وَسِیعَهًًْ مُشْرِفَهًًْ عَجِیبَهًَْ الْحُسْنِ لَیْسَ لَهَا أَمَامَهَا دِهْلِیزٌ وَ لَا بَیْنَ یَدَیْهَا بُسْتَانٌ وَ لَا خَلْفَهَا فَقُلْتُ: مَا بَالُ هَذِهِ الْقُصُورِ لَا دِهْلِیزَ بَیْنَ یَدَیْهَا وَ لَا بُسْتَانَ خَلْفَ قَصْرِهَا؟ فَقَالَ: یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله)! هَذِهِ قُصُورُ الْمُصَلِّینَ الْخَمْسَ الصَّلَوَاتِ الَّذِینَ یَبْذُلُونَ بَعْضَ وُسْعِهِمْ فِی قَضَاءِ حُقُوقِ إِخْوَانِهِمُ الْمُؤْمِنِینَ دُونَ جَمِیعِهَا فَلِذَلِکَ قُصُورُهُمْ مُسَتَّرَهًٌْ بِغَیْرِ دِهْلِیزٍ أَمَامَهَا وَ لَا بَسَاتِینَ خَلْفَهَا.
امام عسکری (علیه السلام) منظور از این سخن پروردگار وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ آن است که تمام رکوع و سجود و زمان نماز به‌طور کامل و به خوبی به‌جای‌آورده شود و حقوقی که اگر برپا نشود، پروردگار عالمیان، آن نماز را نمی‌پذیرد؛ ادا گردد. آیا آن حقوق را می‌شناسید؟ از حقوق نماز آن است که، در پس نماز، بر محمّد (و علی (علیه السلام) و خاندان آن دو درود و صلوات بفرستی؛ همراه با این اعتقاد که آن‌ها برترین بندگان خدا و برپاکنندگان حقوق الهی و یاوران دین خدا هستند. رسول‌خدا (می‌فرماید: «هنگامی‌که بنده شب را به صبح رساند، خداوند متعال و فرشتگان او بر این بنده توجّه می‌کنند که آیا این بنده با نماز به‌سوی پروردگارش روی می‌کند؟ پس اگر چنین کند، خداوند رحمتش را به‌سوی او فرستاده و کرامتش را برای او فراوان می‌گرداند. پس اگر بنده به آنچه متعّهد شد، وفا کرده و نماز را آن چنان که واجب شده ادا نماید، خداوند به فرشتگانی که کلیددار بهشت و حاملان عرش الهی هستند، می‌فرماید: «این بنده‌ی من به عهد خود وفا کرد؛ پس شما نیز به او وفا کنید». و چنانچه بنده به عهد خود وفا نکند خداوند متعال می‌فرماید: «با اینکه این بنده‌ی من به عهد خود وفا نکرد امّا من بردبار و حکیم هستم؛ پس اگر توبه کند، به او روی کرده و توبه‌اش را می‌پذیرم و اگر با عبادت من به‌سویم آید، من هم رضوان و رحمت خویش را بر او می‌فرستم». سپس رسول‌خدا (فرمود: اگر بندگان در به‌جای‌آوردن آنچه خداوند از ایشان خواسته است، [که درود فرستادن بر پیامبر (بعد از نماز است] کاهلی کنند، از جمال و جلال و ارزش قصرهایشان [در بهشت] کاسته می‌شود زیرا کوتاهی و تقصیر، برگردن خود آن افراد است [که ارزش قصرهایشان کم شده] حضرت (ادامه دادند: جبرئیل (علیه السلام) به امر پروردگار، در شب معراج قصرهای طلایی و نقره‌ای با مصالحی از مشک و عنبر را به من نشان داد و من برخی را دارای بالکن‌های بلند (قصرهای باشکوه) و برخی را فاقد آن دیدم و چون از جبرئیل (علیه السلام) پرسیدم که چرا این قصرها به مانند دیگر قصرها بالکن‌های بلند ندارد، پاسخ داد: «ای محمّد! این قصرها متعلّق به نمازگزارانی است که پس از خواندن نماز واجبشان، بر تو و خاندانت درود نفرستاده و کاهلی کرده‌اند پس اگر بنده، موادّ مورد نیاز برای ساختن بالکن‌ها که همان صلوات بر محمّد (وآل محمّد (است را بفرستد، بالکن‌ها برای او ساخته می‌شود و گرنه به همین صورت باقی‌می‌ماند. این قصرها بدان صورت باقی‌می‌ماند تا در بهشت مشخّص شود، صاحب قصری که فاقد بالکن است، از درود فرستادن بر محمّد (و آل محمّد (علیهم السلام) بعد از نماز، سستی می‌کرده است». حضرت (فرمود: «در بهشت، قصرهایی را مشاهده کردم که بالکن‌های آن‌ها از وسعت و زیبایی عجیبی برخوردار بودند ولی دالانی نداشته و روبروی آن‌ها و نیز پشتشان هیچ باغ و بوستانی وجود نداشت. پس پرسیدم: «از چه روی این قصرها، دالانی در مقابل و یا بوستانی در پشتشان ندارند»؟ جبرئیل (علیه السلام) فرمود: «ای محمّد (! این قصرها برای کسانی است که نمازهای پنجگانه را به جای آورده، امّا از بخشی از توان و بضاعتشان نه از تمام توانشان برای اداء حقوق برادران مؤمنشان استفاده کرده‌اند. پس بدان سبب تمام قصرهایشان پوشیده است و مقابلش دهلیز و پشتش هیچ بوستان و باغی ندارد».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَرَضَ اللهُ تَعَالَی الصَّلَوهًَْ تَنزِیهاً عَنِ الکِبرِ.
امام علی (علیه السلام) خداوند متعال، نماز را به جهت پاک‌کردن نفس از کبر و غرور واجب نمود.
الرّضا (علیه السلام)- فِی عُیُونِ‌الأَخبَارِ فِی العِلَلِ الَّتِی ذَکَرَهَا الفَضلُ‌بنُ‌شَاذَان عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) قَالَ: فَاِن قَالَ فَلِمَ أُمِرُوا بِالصَّلَاهًِْ قِیلَ لِأَنَّ فِی الصَّلَاهًِْ الْإِقْرَارَ بِالرُّبُوبِیَّهًِْ وَ هُوَ صَلَاحٌ عَامٌّ لِأَنَّ فِیهِ خَلْعَ الْأَنْدَادِ وَ الْقِیَامَ بَیْنَ یَدَیِ الْجَبَّارِ بِالذُّلِّ وَ الِاسْتِکَانَهًِْ وَ الْخُضُوعِ وَ الِاعْتِرَافِ وَ طَلَبِ الْإِقَالَهًِْ مِنْ سَالِفِ الذُّنُوبِ وَ وَضْعَ الْجَبْهَهًِْ عَلَی الْأَرْضِ کُلَّ یَوْمٍ وَ لَیْلَهًٍْ لِیَکُونَ الْعَبْدُ ذَاکِراً لِلَّهِ تَعَالَی غَیْرَ نَاسٍ لَهُ وَ یَکُونَ خَاشِعاً وَجِلًا مُتَذَلِّلًا طَالِباً رَاغِباً فِی الزِّیَادَهًِْ لِلدِّینِ وَ الدُّنْیَا مَعَ مَا فِیهِ مِنَ الِانْزِجَارِ عَنِ الْفَسَادِ وَ صَارَ ذَلِکَ عَلَیْهِ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَهًٍْ لِئَلَّا یَنْسَی الْعَبْدُ مُدَبِّرَهُ وَ خَالِقَهُ فَیَبْطَرَ وَ یَطْغَی وَ لِیَکُونَ فِی ذِکْرِ خَالِقِهِ وَ الْقِیَامِ بَیْنَ یَدَیْ رَبِّهِ زَاجِراً لَهُ عَنِ الْمَعَاصِی وَ حَاجِزاً وَ مَانِعاً عَنْ أَنْوَاعِ الْفَسَاد.
امام رضا (علیه السلام) فضل‌بن‌شاذان از امام رضا (علیه السلام) نقل کرده است: [اگر کسی] گفت: «چرا به نمازخواندن امر شدند»؟ گفته‌شد: «چون نماز اقرار به ربوبیّت و موجب مصلحت همگان است؛ چرا که در نماز [چندین فایده نهفته است. که عبارتند از]: شریک‌ها [در ربوبیّت] را کنارزدن؛ با ذلّت، خواری، خضوع و اعتراف به گناهان در برابر خداوند جبّار ایستادن؛ چشم‌پوشی از گناهان گذشتگان را از خدا درخواست‌نمودن؛ صورت بر زمین نهادن در هر روز و شب؛ یادکردن خدا توسّط بنده تا اینکه خدا را از یاد نبرد و با خشوع و خضوع، بیمناک و مشتاقانه از خداوند فزونی دین و دنیا را به دور از فساد در آن تقاضا می‌کند. [نماز] هر روز و هر شب بر بنده واجب شده تا بنده، مدبّر و خالق خود را فراموش نکرده و [در نتیجه] زیاده‌روی و طغیان ننماید. همچنین یادکردن خالق و ایستادن در برابر پروردگار، بنده را از گناهان بازداشته و از انواع فسادها دور کرده و مانع انجام آن‌ها می‌شود».
الرّضا (علیه السلام)- کَتَبَ الرِّضَا عَلِیُّ‌بْنُ‌مُوسَی (علیه السلام) إِلَی مُحَمَّدِ‌بْنِ‌سِنَانٍ فِیمَا کَتَبَ إِلَیْهِ مِنْ جَوَابِ مَسَائِلِهِ أَنَّ عِلَّهًَْ الزَّکَاهًِْ مِنْ أَجْلِ قُوتِ الْفُقَرَاءِ وَ تَحْصِینِ أَمْوَالِ الْأَغْنِیَاءِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ کَلَّفَ أَهْلَ الصِّحَّهًِْ الْقِیَامَ بِشَأْنِ أَهْلِ الزَّمَانَهًِْ وَ الْبَلْوَی کَمَا قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی: لَتُبْلَوُنَ فِی أَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ فِی أَمْوَالِکُمْ إِخْرَاجُ الزَّکَاهًِْ وَ فِی أَنْفُسِکُمْ تَوْطِینُ الْأَنْفُسِ عَلَی الصَّبْرِ مَعَ مَا فِی ذَلِکَ مِنْ أَدَاءِ شُکْرِ نِعَمِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ الطَّمَعِ فِی الزِّیَادَهًِْ مَعَ مَا فِیهِ مِنَ الزِّیَادَهًِْ وَ الرَّأْفَهًِْ وَ الرَّحْمَهًِْ لِأَهْلِ الضَّعْفِ وَ الْعَطْفِ عَلَی أَهْلِ الْمَسْکَنَهًِْ وَ الْحَثِّ لَهُمْ عَلَی الْمُوَاسَاهًِْ وَ تَقْوِیَهًِْ الْفُقَرَاءِ وَ الْمَعُونَهًِْ لَهُمْ عَلَی أَمْرِ الدِّینِ وَ هُوَ عِظَهًٌْ لِأَهْلِ الْغِنَی وَ عِبْرَهًٌْ لَهُمْ لِیَسْتَدِلُّوا عَلَی فُقَرَاءِ الْآخِرَهًِْ بِهِمْ وَ مَا لَهُمْ مِنَ الْحَثِّ فِی ذَلِکَ عَلَی الشُّکْرِ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لِمَا خَوَّلَهُمْ وَ أَعْطَاهُمْ وَ الدُّعَاءِ وَ التَّضَرُّعِ وَ الْخَوْفِ مِنْ أَنْ یَصِیرُوا مِثْلَهُمْ فِی أُمُورٍ کَثِیرَهًٍْ فِی أَدَاءِ الزَّکَاهًْ وَ الصَّدَقَاتِ وَ صِلَهًِْ الْأَرْحَامِ وَ اصْطِنَاعِ الْمَعْرُوف.
امام رضا (علیه السلام) علّت وجوب زکات و سرّ آن این است که زکات، قوت و روزی فقرا است و اموال اغنیاء را حفظ و نگهداری می‌کند زیرا حق‌تعالی افراد صحیح و سالم را مکلّف نموده که به افراد زمین‌گیر و افتاده رسیدگی کنند و برای انجام امور آن‌ها قیام نمایند چنانچه خدای عزّوجلّ فرموده: به یقین [همه‌ی شما] در اموال و جان‌های خود، آزمایش می‌شوید»! (آل عمران/۱۸۶) منظور از اینکه شما در مالهایتان آزمایش می‌شوید این است که باید زکات بپردازید و آن را از اموالتان خارج کنید. و نیز منظور از آزمایش‌شدن شما در نفس‌هایتان این است که نفس خود را بر صبرنمودن آماده کنید. این صبر در امور مختلفی مصداق پیدا می‌کند. مثلاً ادای شکر نعمت‌های الهی، امید به اینکه نعمت‌ها برایتان افزایش پیدا می‌کند، رأفت و مهربانی‌ورزیدن نسبت به ضعفاء؛ عطوفت نشان‌دادن به مسکینان و ایشان را بر مساوات و برابری ترغیب‌کردن؛ تقویت فقرا و [نیز] کمک‌کردن به آن‌ها در جهت انجام امور دینی از مواردی است که خداوند نفس انسان را در آن آزمایش می‌کند. این زکات برای اغنیاء پند و موعظه و عبرت است چرا که می‌توانند آنچه را موجب برطرف‌کردن فقر در آخرت است، در این دنیا برای خود فراهم کنند؛ و نیز از اسرار دیگر زکات آن است که پرداختن آن، باعث می‌شود اغنیا بر نعمت‌های الهی شکر کنند. (زیرا پرداختن زکات به فقرا مستلزم آن است که پرداخت‌کننده متمکّن باشد و این تمکّن مالی را خداوند تبارک‌و‍تعالی به آن‌ها داده و از لطف و عنایتش آن‌ها را مشمول عطاهای خود قرار داده است بنابراین وقتی توجّه به این نکته پیدا کند شکر منعم را به‌جا می‌آورد) و نیز از دیگر اسرار زکات آن است که اغنیاء وقتی موقعیّت فقرا و نیاز آن‌ها را می‌بینند، به درگاه الهی دعا و تضرّع کرده و بیم و هراس خود را از این که همچون آن‌ها بشوند اعلام می‌کنند و از خدا می‌خواهند که به سرنوشت ایشان مبتلا نگردند. بنابراین در اداء زکات، دادن صدقات، صله‌ی ارحام و انجام کارهای مثبت و پسندیده اهتمام بیشتری می‌ورزند.
الرّضا (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَمَرَ ... بِالصَّلَاهًِْ وَ الزَّکَاهًِْ فَمَنْ صَلَّی وَ لَمْ یُزَکِ لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ صَلَاتُه.
امام رضا (علیه السلام) خدای عزّوجلّ دستور فرموده است ... [که بندگان] نماز و زکات را ادا کنند. پس هرکس نماز بخواند ولی زکات نپردازد نماز او پذیرفته نیست.
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ الْمُبَارَکِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) عَنْ صَدَقَهًِْ الْفِطْرَهًِْ أَ هِیَ مِمَّا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ؟ فَقَالَ: نَعَمْ! وَ قَالَ: صَدَقَهًُْ التَّمْرِ أَحَبُّ إِلَیَّ لِأَنَّ أَبِی (صلی الله علیه و آله) کَانَ یَتَصَدَّقُ بِالتَّمْرِ. قُلْتُ: فَیَجْعَلُ قِیمَتَهَا فِضَّهًًْ فَیُعْطِیهَا رَجُلًا وَاحِداً أَوِ اثْنَیْنِ؟ فَقَالَ: یُفَرِّقُهَا أَحَبُّ إِلَیَّ وَ لَا بَأْسَ بِأَنْ یَجْعَلَهَا فِضَّهًًْ وَ التَّمْرُ أَحَبُّ إِلَیَّ. قُلْتُ: فَأُعْطِیهَا غَیْرَ أَهْلِ الْوَلَایَهًِْ مِنْ هَذَا الْجِیرَانِ. قَالَ: نَعَمْ! الْجِیرَانُ أَحَقُّ بِهَا. قُلْتُ: فَأُعْطِی الرَّجُلَ الْوَاحِدَ ثَلَاثَهًَْ أَصْیُعٍ وَ أَرْبَعَهًَْ أَصْیُعٍ. قَالَ: نَعَمْ.
امام کاظم (علیه السلام) اسحاق‌بن‌مبارک گوید: از امام کاظم (علیه السلام) درباره‌ی زکات فطره سؤال کردم که «آیا مشمول این سخن خداوند متعال است که فرمود: أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ»؟ جواب داد: «بله! من صدقه‌ی خرما را بیشتر می‌پسندم چرا که پدرم خرما صدقه می‌دادند». گفتم: «اگر کسی به همان قیمت، نقره کنار بگذارد، بهتر است که آن را به عنوان صدقه به یک نفر بدهد یا دو نفر»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «من تقسیم‌کردن آن را بیشتر می‌پسندم [یعنی اگر به دو نفر داده‌شود بهتر است] و گرچه دادن نقره مانعی ندارد امّا من صدقه‌ی خرما را بیشتر دوست دارم». گفتم: «آیا آن را به غیر اهل ولایت (غیرشیعیان شما) از همسایگان برای برخورداری از این صدقه عطا کنم»؟ فرمود: «بله! همسایگان شایسته‌تر هستند». گفتم: «[اگر] به هر فرد به اندازه‌ی سه یا چهار مَن بپردازم [کافی است]»؟ فرمود: «بله»!
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ إِبْرَاهِیمَ‌بْنِ‌عَبْدِ‌الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ (علیه السلام) قَال سَأَلْتُهُ عَنْ صَدَقَهًِْ الْفِطْرَهًِْ أَ وَاجِبَهًٌْ هِیَ بِمَنْزِلَهًِْ الزَّکَاهًِْ؟ فَقَالَ: هِیَ مِمَّا قَالَ اللَّهُ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ هِیَ وَاجِبَهًٌْ.
امام کاظم (علیه السلام) ابراهیم‌بن‌عبدالحمید گوید: «از امام کاظم (علیه السلام) پرسیدم: «آیا زکات فطره به عنوان زکات واجب است»»؟ ایشان فرمود: آن از موارد این کلام خداست: وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ و واجب است.
الصّادق (علیه السلام)- الزَّکَاهًُْ فِی الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ وَ زَکَاهًُْ الصَّوْمِ.
امام صادق (علیه السلام) زکات شامل طلا و نقره می‌شود و نوعی از زکات نیز زکات روزه (فطریّه) می‌باشد.
الباقر (علیه السلام)- أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ زَکَاهًِْ الْفِطْرَهًِْ. قَالَ: هِیَ الزَّکَاهًُْ الَّتِی فَرَضَهَا اللَّهُ عَلَی جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ مَعَ الصَّلَاهًِْ بِقَوْلِهِ تَعَالَی وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ عَلَی الْغَنِیِّ وَ الْفَقِیرِ وَ الْفُقَرَاءُ هُمْ أَکْثَرُ النَّاسِ وَ الْأَغْنِیَاءُ أَقَلُّهُمْ فَأَمَرَ کَافَّهًَْ النَّاسِ بِالصَّلَاهًِْ وَ الزَّکَاهًِْ.
امام باقر (علیه السلام) از امام (علیه السلام) درباره‌ی زکات فطره سؤال شد؛ در جواب فرمود: «آن زکاتی است که خداوند متعال آن را همراه نماز[عید فطر] بر تمام مؤمنین واجب نموده است؛ بنابر قول خداوند: وَ أَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ پرداخت زکات هم بر فقرا که تعدادشان زیاد و هم بر ثروتمندان که تعدادشان کم است، واجب می‌باشد. پس خداوند همه‌ی مردم را به خواندن نماز و پرداخت زکات امر کرد».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) وَ لَیْسَ عِنْدَهُ غَیْرُ ابْنِهِ جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ زَکَاهًِْ الْفِطْرَهًِْ. فَقَالَ: یُؤَدِّی الرَّجُلُ عَنْ نَفْسِهِ وَ عِیَالِهِ وَ عَنْ رَقِیقِهِ الذَّکَرِ مِنْهُمْ وَ الْأُنْثَی وَ الصَّغِیرِ مِنْهُمْ وَ الْکَبِیرِ صَاعاً مِنْ تَمْرٍ عَنْ کُلِّ إِنْسَانٍ أَوْ نِصْفَ صَاعٍ مِنْ حِنْطَهًٍْ وَ هِیَ الزَّکَاهًُْ الَّتِی فَرَضَهَا اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ مَعَ الصَّلَاهًِْ عَلَی الْغَنِیِّ وَ الْفَقِیرِ مِنْهُمْ وَ هُمْ جُلُّ النَّاسِ وَ أَصْحَابُ الْأَمْوَالِ أَجَلُّ النَّاسِ. قَالَ وَ قُلْتُ: عَلَی الْفَقِیرِ الَّذِی یُتَصَدَّقُ عَلَیْهِمْ قَالَ: نَعَمْ یُعْطِی مَا یُتَصَدَّقُ بِهِ عَلَیْهِ.
امام باقر (علیه السلام) زراره گوید: «از امام (علیه السلام) درباره‌ی زکات فطره پرسیدم». ایشان فرمود: «بر انسان واجب است که زکات فطره را از سوی خود و خانواده‌اش و از سوی برده‌اش (غلامان و کنیزان) مرد باشند یا زن، کوچک باشند یا بزرگ به ازای هر نفر یک پیمانه خرما یا نصف پیمانه گندم بپردازد؛ و آن زکاتی است که خداوند، همراه با نماز [عید فطر]، بر مؤمنین چه نیازمند که بیشترِ مردم، از این دسته هستند و چه توانگر و ثروتمند که بزرگان قومند واجب کرده است». عرض کردم: «بر نیازمندی که خود صدقه می‌گیرد نیز واجب است صدقه فطره بپردازد»؟ فرمود: «بله! از آن صدقه‌ای که می‌گیرد بپردازد».
الرّضا (علیه السلام)- إدْفَعْ زَکَاهًَْ الْفِطْرِ عَنْ نَفْسِکَ وَ عَنْ کُلِّ مَنْ تَعُولُ مِنْ صَغِیرٍ أَوْ کَبِیرٍ حُرٍّ وَ عَبْدٍ ذَکَرٍ وَ أُنْثَی وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَرَضَهَا زَکَاهًًْ لِلْفِطْرَهًِْ قَبْلَ أَنْ یَکْثُرَ الْأَمْوَالُ فَقَالَ: أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ إِخْرَاجُ الْفِطْرَهًِْ وَاجِبٌ عَلَی الْغَنِیِّ وَ الْفَقِیرِ وَ الْعَبْدِ وَ الْحُرِّ وَ عَلَی الذُّکْرَانِ وَ الْإِنَاثِ وَ الصَّغِیرِ وَ الْکَبِیرِ وَ الْمُنَافِقِ وَ الْمُخَالِفِ.
امام رضا (علیه السلام) زکات فطره را از طرف خودت و هر زن و مرد کوچک و بزرگ آزاده و یا برده که تحت تکفّل و سرپرستی تو هستند، بپرداز و بدان که خداوند متعال زکات فطره را پیش از کثرت اموال واجب نموده است پس فرمود: أَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ و پرداخت فطره بر فقیر و غنی، بنده و آزاده، زن و مرد، خردسال و بزرگسال و نیز منافق و مخالف واجب می‌باشد.
الباقر (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَرَنَ الزَّکَاهًَْ بِالصَّلَاهًِْ فَقَالَ: أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ فَمَنْ أَقَامَ الصَّلَاهًَْ وَ لَمْ یُؤْتِ الزَّکَاهًَْ لَمْ یُقِمِ الصَّلَاهًَْ.
امام باقر (علیه السلام) خدای بزرگ، زکات را با نماز مقارن و هم‌ردیف کرد و فرمود: أَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ؛ پس آن‌کس که نماز [عید فطر] بخواند و از دادن زکات خودداری ورزد، در واقع نماز نیز نخوانده است.
الصّادق (علیه السلام)- أَعْطِ الْفِطْرَهًَْ قَبْلَ الصَّلَاهًِْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ الَّذِی یَأْخُذُ الْفِطْرَهًَْ عَلَیْهِ أَنْ یُؤَدِّیَ عَنْ نَفْسِهِ وَ عَنْ عِیَالِهِ وَ إِنْ لَمْ یُعْطِهَا حَتَّی یَنْصَرِفَ مِنْ صَلَاتِهِ فَلَا یُعَدُّ لَهُ فِطْرَهًًْ.
امام صادق (علیه السلام) زکات فطره را پیش از نماز [عیدفطر] بپردازید و این کلام خداست: أَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ و حتّی کسی که زکات فطره می‌گیرد، باید از سوی خود و خانواده‌اش آن را بپردازد و اگر نپرداخت و نمازش را به پایان رساند، دیگر فطره‌ای برایش به حساب نمی‌آید.
العسکری (علیه السلام)- قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ وَ آتُوا الزَّکاةَ أَیْ مِنَ الْمَالِ وَ الْجَاهِ وَ قُوَّهًِْ الْبَدَنِ فَمِنَ الْمَالِ مُوَاسَاهًُْ إِخْوَانِکَ الْمُؤْمِنِینَ وَ مِنَ الْجَاهِ إِیصَالُهُمْ إِلَی مَا یَتَقَاعَسُونَ عَنْهُ لِضَعْفِهِمْ عَنْ حَوَائِجِهِمُ الْمُقَرَّرَهًِْ فِی صُدُورِهِمْ وَ بِالْقُوَّهًِْ مَعُونَهًُْ أَخٍ لَکَ قَدْ سَقَطَ حِمَارُهُ أَوْ جَمَلُهُ فِی صَحْرَاءَ أَوْ طَرِیقٍ وَ هُوَ یَسْتَغِیثُ فَلَا یُغَاثُ تُعِینُهُ حَتَّی یَحْمِلَ عَلَیْهِ مَتَاعَهُ وَ تُرْکِبُهُ وَ تُنْهِضُهُ حَتَّی یَلْحَقَ الْقَافِلَهًَْ وَ أَنْتَ فِی ذَلِکَ کُلِّهِ مُعْتَقِدٌ لِمُوَالَاهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ وَ أَنَّ اللَّهَ یُزَکِّی أَعْمَالَکَ وَ یُضَاعِفُهَا بِمُوَالَاتِکَ لَهُمْ وَ بَرَاءَتِکَ مِنْ أَعْدَائِهِمْ.
امام عسکری (علیه السلام) یعنی از مال و جاه و نیروی بدنی خود [زکات بده]. زکات مال همراهی با برادران مؤمنت است؛ زکات جاه و اعتبار این است اگر ضعیفان نیازی دارند که به علّت ناتوانی از برآوردن آن درمانده شده‌اند تو آن‌ها را به خواسته‌شان برسانی؛ زکات نیروی بدنی، آن است که اگر الاغ یا شتر برادر دینی‌ات در بیابان یا در راه مُرده و دادرس می‌خواهد و دادرسی هم نیست تا به او کمک کند، بارش را برایش حمل کنی؛ تو او را سوار نموده و برپا کنی تا به کاروان برسد. تو باید در انجام همه‌ی این موارد به موالات محمّد (و خاندان پاکش (علیهم السلام) اعتماد داشته‌باشی و بدانی که خداوند به‌واسطه‌ی موالات و دوستی با آن‌ها و بیزاری‌جستن از دشمنانشان، اعمالت را پاک و دوچندان می‌کند.
العسکری (علیه السلام)- وَ آتُوا الزَّکاةَ مِنْ أَمْوَالِکُمْ إِذَا وَجَبَتْ وَ مِنْ أَبْدَانِکُمْ إِذَا لَزِمَتْ وَ مِنْ مَعُونَتِکُمْ إِذَا الْتُمِسَتْ.
امام عسکری (علیه السلام) زکات اموال خود را هنگام وجوب، بدهید و نیز زکات نیروی بدنی خود را در موقع لزوم بپردازید و علاوه بر آن‌ها هرگاه از شما کمک درخواست شد یاری رسانید. (انجام این امور به منزله‌ی پرداخت زکات است).
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَرَضَ اللَّهُ تَعَالَی ... الزَّکَاهًَْ تَسْبِیباً لِلرِّزْق.
امام علی (علیه السلام) خدا زکات را واجب کرد تا موجب رسیدن روزی شود.
الزهرا (سلام الله علیها)- فَرَضَ اللَّهُ ... الزَّکَاهًَْ زِیَادَهًًْ فِی الرِّزْقِ.
حضرت زهرا (سلام الله علیها) خداوند زکات را برای فراوانی و افزونی روزی واجب کرد.