آیه فَلاَ اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ [11]
ولي او از آن گردنه‌ی مهمّ نگذشت!
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ مُعَمَّرِ‌بْنِ‌خَلَّادٍ قَالَ: کَانَ أَبُوالْحَسَنِ‌الرِّضَا (علیه السلام) إِذَا أَکَلَ أُتِیَ بِصَحْفَهًٍْ فَتُوضَعُ بِقُرْبِ مَائِدَتِهِ فَیَعْمِدُ إِلَی أَطْیَبِ الطَّعَامِ مِمَّا یُؤْتَی بِهِ فَیَأْخُذُ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ شَیْئاً فَیَضَعُ فِی تِلْکَ الصَّحْفَهًِْ ثُمَّ یَأْمُرُ بِهَا لِلْمَسَاکِینِ ثُمَّ یَتْلُو هَذِهِ الْآیَهًَْ فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ ثُمَّ یَقُولُ عَلِمَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَنَّهُ لَیْسَ کُلُّ إِنْسَانٍ یَقْدِرُ عَلَی عِتْقِ رَقَبَهًٍْ فَجَعَلَ لَهُمُ السَّبِیلَ إِلَی الْجَنَّهًِْ.
امام رضا (علیه السلام)- معمّربن‌خلّاد گوید: برای امام رضا (علیه السلام) به‌هنگام غذا خوردن، ظرفی بزرگ می‌آوردند و نزدیک سفره‌ی ایشان می گذاشتند. حضرت (علیه السلام) دست به‌سوی لذیذترین غذاهایی که برای ایشان می‌آورند، دراز می کرد و از هرکدام مقداری برمی داشت و در آن ظرف بزرگ می‌گذاشت سپس فرمان می‌داد تا آن را برای بینوایان ببرند. آنگاه این آیه را تلاوت می فرمود: فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ و میفرمود: «خداوند عزّوجلّ دانست که همه‌ی انسان ها، توانایی آزاد کردن بنده را ندارند، ازاین‌رو برای آنان راهی به‌سوی بهشت گذاشت».
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ مُعَمَّرِ‌بْنِ‌خَلَّادٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَاالْحَسَنِ‌الرِّضَا (علیه السلام) یَأْکُلُ فَتَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ إِلَی آخِرِ الْآیَهًِْ ثُمَّ قَالَ (علیه السلام) عَلِمَ اللَّهُ أَنْ لَیْسَ کُلُّ أَحَدٍ یَقْدِرُ عَلَی عِتْقِ رَقَبَهًٍْ فَجَعَلَ لَهُمْ سَبِیلًا إِلَی الْجَنَّهًِْ بِإِطْعَامِ الطَّعَامِ.
امام رضا (علیه السلام)- معمّربن‌خلّاد گوید: امام رضا (علیه السلام) را دیدم می‌خورد و این آیه را می‌خواند: فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ... سپس فرمود: «خداوند متعال می‌دانست هرکس قدرت ندارد یک بنده را بخرد و آزاد کند، برای اینکه آنان راه بهشت را دریابند، دستور داد اطعام کنند».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبَانِ‌بْنِ‌تَغْلِبَ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَوْلُهُ فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ فَقَالَ مَنْ أَکْرَمَهُ اللَّهُ بِوَلَایَتِنَا فَقَدْ جَازَ الْعَقَبَهًَْ وَ نَحْنُ تِلْکَ الْعَقَبَهًُْ الَّتِی مَنِ اقْتَحَمَهَا نَجَا قَالَ فَسَکَتَ فَقَالَ لِی فَهَلَّا أُفِیدُکَ حَرْفاً خَیْرٌ لَکَ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا قُلْتُ بَلَی جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ قَوْلُهُ فَکُّ رَقَبَهًٍْ ثُمَّ قَالَ النَّاسُ کُلُّهُمْ عَبِیدُ النَّارِ غَیْرَکَ وَ أَصْحَابِکَ فَإِنَّ اللَّهَ فَکَّ رِقَابَکُمْ مِنَ النَّارِ بِوَلَایَتِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ (علیهم السلام).
امام صادق (علیه السلام)- پیش‌روی شما گردنهای سخت است که کسانی که سنگین هستند نمی‌توانند از آن عبور کنند و من می‌خواهم که شما را برای [عبور از] آن گردنه سبک کنم.
الصّادق (علیه السلام)- نَحْنُ الْعَقَبَةُ وَ مَنِ اقْتَحَمَهَا نَجَا وَ بِنَا فَکَّ اللَّهُ رِقَابَکُمْ مِنَ النَّارِ.
امام صادق (علیه السلام)- ابان‌بن‌تغلب گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم! معنای کلام خداوند متعال: فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ چیست»؟ ایشان فرمود: «هرکه را خداوند به ولایت ما گرامی دارد، او گردنه را پشت سر می گذارد و ما آن گردنه هستیم که هرکس از آن بالا رود، نجات می یابد». آنگاه من ساکت شدم، حضرت (علیه السلام) فرمود: «آیا می خواهی تو را از سخنی بهره مند سازم که برتر از دنیا و هرآنچه در آن است باشد»؟ عرض کردم: «بله، فدایت شوم»! فرمود: «کلام خداوند متعال: فَکُّ رَقَبَةٍ». سپس فرمود: «تمامی مردم جز تو و یارانت، بندگان دوزخ هستند؛ چراکه خداوند با ولایت ما اهل بیت، گردن های شما را از دوزخ رهایی بخشید».
الصّادق (علیه السلام)- مَنِ انْتَحَلَ وَلَایَتَنَا فَقَدْ جَازَ الْعَقَبَهًَْ فَنَحْنُ تِلْکَ الْعَقَبَهًُْ الَّتِی مَنِ اقْتَحَمَهَا نَجَا.
امام صادق (علیه السلام)- کسانی که با فضل و عنایت خداوند به ولایت ما رسیده‌اند از عقبه عبور می‌کنند و آن عقبه ما می‌باشیم که هرکسی از آن بگذرد رهائی پیدا میکند.
الصّادق (علیه السلام)- نَحْنُ الْعَقَبَةُ فَلَا یَصْعَدُ إِلَیْنَا إِلَّا مَنْ کَانَ مِنَّا.
امام صادق (علیه السلام)- ما عقبه و گردنه هستیم به‌جانب ما بالا نمی‌رود، مگر کسی که از ما باشد.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قَالَ الْعَقَبَةُ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام) مَنْ صَعِدَهَا فَکَ رَقَبَتَهُ مِنَ النَّار.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- عقبه؛ ائمّه (علیهم السلام) هستند هرکس بر آن صعود کند از قید آتش رهائی مییابد.
الباقر (علیه السلام)- نَحْنُ تِلْکَ الْعَقَبَةُ الَّتِی مَنِ اقْتَحَمَهَا نَجَا.
امام باقر (علیه السلام)- ما همان گردنه هستیم و هرکس از آن بالا رود نجات مییابد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ فَوْقَ الصِّرَاطِ عَقَبَهًًْ کَئُوداً طُولُهَا ثَلَاثَهًُْ آلَافِ عَامٍ أَلْفُ عَامٍ هُبُوطٌ وَ أَلْفُ عَامٍ شَوْکٌ وَ حَسَکٌ وَ عَقَارِبُ وَ حَیَّاتٌ وَ أَلْفُ عَامٍ صُعُودٌ أَنَا أَوَّلُ مَنْ یَقْطَعُ تِلْکَ الْعَقَبَهًَْ وَ ثَانِی مَنْ یَقْطَعُ تِلْکَ الْعَقَبَهًَْ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ قَالَ بَعْدَ کَلَامٍ لَا یَقْطَعُهَا فِی غَیْرِ مَشَقَّهًٍْ إِلَّا مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلُ بَیْتِهِ (علیهم السلام).
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- بر فراز صراط، گردنه ای عبور ناشدنی قرار دارد که طول آن سه‌هزار سال است؛ هزار سال پایین آمدن است و هزار سال خار و خاشاک و عقرب و افعی و هزار سال بالا رفتن. من نخستین کسی هستم که از آن گردنه عبور می کند و دوّمین کس که از آن گردنه عبور میکند، علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است... هیچ کس بدون رنج از آن گردنه عبور نمی کند به‌جز محمّد (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) او.