آیه أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تُتْرَكُوا وَ لَمَّا يَعْلَمِ اللهُ الَّذينَ جاهَدُوا مِنْكُمْ وَ لَمْ يَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللهِ وَ لا رَسُولِهِ وَ لاَ الْمُؤْمِنينَ وَليجَةً وَ اللهُ خَبيرٌ بِما تَعْمَلُونَ [16]
آيا چنين پنداشتيد كه [به حال خود] رها مى‌شويد درحالى‌كه خداوند هنوز كسانى را كه از شما جهاد كردند و غير از خدا و پيامبرش و مؤمنان را محرم اسرار خويش انتخاب ننمودند، [از ديگران] مشخّص نساخته است؟! [بايد آزمايش شويد تا مؤمنان واقعى شناخته شوند] و خداوند به آنچه عمل مى‌كنيد، آگاه است.
الکاظم (علیه السلام)- عَنِ الْبَزَنْطِی قَالَ قَالَ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) أَمَا وَ اللَّهِ لَا یَکُونُ الَّذِی تَمُدُّونَ إِلَیْهِ أَعْیُنَکُمْ حَتَّی تُمَیَّزُوا وَ تُمَحَّصُوا وَ حَتَّی لَا یَبْقَی مِنْکُمْ إِلَّا الْأَنْدَرُ ثُمَّ تَلَا أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تُتْرَکُوا وَ لَمَّا یَعْلَمِ اللهُ الَّذِینَ جاهَدُوا مِنْکُمْ وَ یَعْلَمَ الصَّابِرِینَ.
امام کاظم (علیه السلام)- بزنطی گوید: امام (علیه السلام) فرمود: «به خدا قسم! آنچه شما چشم به‌سوی آن دوخته‌اید واقع نمی‌شود مگر بعد از اینکه تمیز داده شوید و امتحان بدهید و تا هنگامی‌که جز دسته‌ای اندک کسی از شما (شیعیان) نماند». سپس این آیه را تلاوت فرمود: آیا چنین پنداشتید که [تنها با ادّعای ایمان] وارد بهشت خواهید شد، درحالی‌که خداوند هنوز مجاهدان از شما و صابران را مشخّص نساخته است؟!. (آل عمران/۱۴۲)».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَن سُلَیمِ‌بنِ‌قیسِ الهَلَالِی، أَنَّهُ قَالَ: ... قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَالَ فَأَنْشُدُکُمْ بِاللَّهِ، أَ‌تَعْلَمُونَ حَیْثُ نَزَلَت وَ لَمْ یَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللهِ وَ لا رَسُولِهِ وَ لَا الْمُؤْمِنِینَ وَلِیجَةً. قَالَ النَّاسُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَخَاصَّهًٌْ فِی بَعْضِ الْمُؤْمِنِینَ أَمْ عَامَّهًٌْ بِجَمِیعِهِمْ فَأَمَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ نَبِیَّهُ أَنْ یُعْلِمَهُمْ وُلَاهًَْ أَمْرِهِمْ وَ أَنْ یُفَسِّرَ لَهُمْ مِنَ الْوَلَایَهًِْ مَا فَسَّرَ لَهُمْ مِنْ صَلَاتِهِمْ وَ زَکَاتِهِمْ وَ صَوْمِهِمْ وَ حَجِّهِمْ، فَنَصَبَنِی لِلنَّاسِ بِغَدِیرِ خُمٍّ، ثُمَّ خَطَبَ فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ أَرْسَلَنِی بِرِسَالَهًٍْ ضَاقَ بِهَا صَدْرِی فَظَنَنْتُ أَنَّ النَّاسَ مُکَذِّبُونِی فَأَوْعَدَنِی لَأُبَلِّغُهَا أَوْ لَیُعَذِّبَنِّی، ثُمَّ أَمَرَ فَنُودِیَ بِالصَّلَاهًِْ جَامِعَهًًْ ثُمَّ خَطَبَ، فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ أَ‌تَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ مَوْلَایَ وَ أَنَا مَوْلَی الْمُؤْمِنِینَ، وَ أَنَا أَوْلَی بِهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ. قَالُوا بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله). قَالَ قُمْ یَا عَلِیُّ (علیه السلام)، فَقُمْتُ، فَقَالَ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ (علیه السلام) مَوْلَاهُ، اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ.
امام علی (علیه السلام)- سلیم‌بن‌قیس هلالی گوید: ... علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) فرمود: «شما را به خدا سوگند می‌دهم! آیا می‌دانید که در کجا و کی این آیه: وَ لَمْ یَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللهِ وَ لا رَسُولِهِ وَ لَا المُؤْمِنِینَ وَلِیجَةً نازل شد؟ [درآن‌هنگام که] مردم گفتند: «ای رسول‌خدا! آیا این مخصوص برخی از مؤمنین است یا در رابطه با همه‌ی ایشان است؟ و خداوند عزّوجلّ به پیامبرش دستور داد تا والیان امرشان را به ایشان بشناساند و بسان آنچه که از نماز و زکات و روزه و حجّشان برای آنان توضیح و تفسیر نموده بود، درباره‌ی ولایت نیز برایشان توضیح دهد، پس در غدیر خم مرا در کنار خود ایستاند و خطبه‌ای ایراد نمود و فرمود: «هان ای مردم! به‌راستی که خداوند برای من پیامی فرو فرستاد که بر سینه‌ام سنگینی می‌کند و گمان داشتم که مردم مرا تکذیب خواهند کرد و او مرا بیم داد که یا آن پیام را می‌رسانم یا آنکه به حتم مرا عذاب خواهد کرد». سپس حضرت دستور فرمود و برای نماز جماعت اذان سر دادند و سپس به خطبه ایستاد و گفت: «ای مردم! آیا می‌دانید که خدای عزّوجلّ مولای من است و من مولای مؤمنانم و من از خود ایشان بر ایشان اولی هستم»؟ گفتند: «آری! ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)». گفت: «برخیز علی (علیه السلام)»! و من برخاستم. و حضرت فرمود: «هرکه من مولای اویم، پس اکنون علی (علیه السلام) مولای اوست. خداوندا با هرآنکه با او دوستی ورزید، دوستی نما و با هرکه با او ستیز نمود، دشمن باش».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللهِ (علیه السلام) قَالَ أَتَی رَجُلٌ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ بَایِعْنِی یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ عَلَی أَنْ تَقْتُلَ أَبَاکَ قَالَ فَقَبَضَ الرَّجُلُ یَدَهُ ثُمَّ قَالَ بَایِعْنِی یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ عَلَی أَنْ تَقْتُلَ أَبَاکَ فَقَالَ الرَّجُلُ نَعَمْ عَلَی أَنْ أَقْتُلَ أَبِی فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْآنَ لَنْ‌تَتَّخِذَ مِنْ دُونِ اللهِ وَ لارَسُولِهِ وَ لَاالْمُؤْمِنِینَ وَلِیجَةً إِنَّا لَا نَأْمُرُکَ أَنْ تَقْتُلَ وَالِدَیْکَ وَ لَکِنْ نَأْمُرُکَ أَنْ تُکْرِمَهُمَا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوالعبّاس از امام صادق (علیه السلام) روایت می‌کند که فرمود: «مرد اعرابی خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) رسید و گفت: «با من بیعت بفرمایید». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بیعت کنم بر اینکه پدر خود را بکشی»؟ آن مرد دست پیامبر (صلی الله علیه و آله) را در دست گرفت و باز گفت: «با من بیعت کنید». فرمود: «بیعت کنم که پدرت را بکشی»؟. مرد در جواب گفت: «آری، بر اینکه پدرم را بکشم». رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «اینک نباید غیر از خدا و پیامبرش و مؤمنان را محرم اسرار خویش انتخاب نمایی. ما هرگز تو را امر نمی‌کنیم که پدر و مادرت را بکشی ولی دستور می‌دهیم آن‌ها را احترام کنی.».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ إبْنِ‌أبَان قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ یَا مَعْشَرَ الْأَحْدَاثِ اتَّقُوا اللَّهَ وَ لَا تَأْتُوا الرُّؤَسَاءَ وَ غَیْرَهُمْ حَتَّی یَصِیرُوا أَذْنَاباً لَا تَتَّخِذُوا الرِّجَالَ وَلَائِجَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنَا وَ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ مِنْهُمْ ثُمَّ ضَرَبَ بِیَدِهِ إِلَی صَدْرِهِ.
امام صادق (علیه السلام)- ابن‌ابان گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: «ای گروه نوجوانان! از خدا بترسید و به رؤسا مراجعه نکنید. آنان را رها کنید تا از ریاست بیفتند و خوار شوند و رجال را دوست و محرم اسرار به‌جای خدا قرار ندهید. به خدا! ما برای شما از آنان بهتریم». سپس با دست به سینه‌اش زد.
الباقر (علیه السلام)- لَا تَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللهِ وَلِیجَةً فَلَا تَکُونُوا مُؤْمِنِینَ فَإِنَّ کُلَّ سَبَبٍ وَ نَسَبٍ وَ قَرَابَهًٍْ وَ وَلِیجَهًٍْ وَ بِدْعَهًٍْ وَ شُبْهَهًٍْ مُنْقَطِعٌ ... إِلَّا مَا أَثْبَتَهُ الْقُرْآنُ.
امام باقر (علیه السلام)- لَا تَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللهِ وَلِیجَةً فَلَا تَکُونُوا مُؤْمِنِینَ هر نسبت و پیوند و خویشاوندی و پشت و پناه و بدعت و شبهه‌ای منقطع و نابود است؛.. جز آنچه قرآن آن را ثابت نموده باشد.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ قَولُهُ أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تُتْرَکُوا وَ لَمَّا یَعْلَمِ اللهُ الَّذِینَ جاهَدُوا مِنْکُمْ أَیْ لِمَا یَرَ فَأَقَامَ الْعِلْمِ مَقَامَ الرُّؤْیَهًِْ لِأَنَّهُ قَدْ عَلِمَ قَبْلَ أَنْ یُعَلِّمُوا.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تُتْرَکُوا وَ لَمَّا یَعْلَمِ اللهُ الَّذِینَ جاهَدُوا مِنْکُمْ، یعنی هنوز ندیده است، پس علم را در مقام رؤیت قرار داده است، چرا که او پیش از اینکه آنان بدانند، دانا بود.
الباقر (علیه السلام)- یَعْنِی بِالْمُؤْمِنِینَ آلَ مُحَمَّدٍ (.
امام باقر (علیه السلام)- یعنی مؤمنان آل محمّد (.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌اللهِ‌بْنِ‌عَجْلَانَ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تُتْرَکُوا وَ لَمَّا یَعْلَمِ اللهُ الَّذِینَ جاهَدُوا مِنْکُمْ وَ لَمْ یَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللهِ وَ لا رَسُولِهِ وَ لَا الْمُؤْمِنِینَ وَلِیجَةً یَعْنِی بِالْمُؤْمِنِینَ الْأَئِمَّهًَْ (لَمْ یَتَّخِذُوا الْوَلَائِجَ مِنْ دُونِهِمْ.
امام باقر (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌عجلان گوید: امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این سخن خدای تبارک‌وتعالی: أَمْ حَسِبْتُمْ ان تُتْرَکُواْ وَ لَمَا یَعْلَمِ اللهُ الَّذِینَ جَاهَدُواْ مِنکُمْ وَ لَمْ یَتَّخِذُواْ مِن دُونِ اللهِ وَلاَ رَسُولِهِ وَ لاَ الْمؤْمِنِینَ وَلِیجَةً، فرمود: «منظور او از مؤمنان، ائمّه (هستند که جز از غیر خدا و رسول و امامان (محرم رازی نگرفتند».
الباقر (علیه السلام)- وَ الْوَلِیجَةُ الْبِطَانَهًُْ.
امام باقر (علیه السلام)- منظور از ولیجه، اطرافیان است.
العسکری (علیه السلام)- سُفْیَانُ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ الْضُبَعِیُّ قَالَ کَتَبْتُ إِلَی أَبِی‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) أَسْأَلُهُ عَنِ الْوَلِیجَهًِْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَ وَ لَمْ یَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللهِ وَ لا رَسُولِهِ وَ لَا الْمُؤْمِنِینَ وَلِیجَةً قُلْتُ فِی نَفْسِی لَا فِی الْکِتَابِ مَنْ یَرَی الْمُؤْمِنَ هَاهُنَا فَرَجَعَ الْجَوَابُ الْوَلِیجَهًُْ الَّتِی تُقَامُ دُونَ وَلِیِّ الْأَمْرِ وَ حَدَّثَتْکَ نَفْسُکَ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ مَنْ هُمْ فِی هَذَا الْمَوْضِعِ فَهُمُ الْأَئِمَّهًُْ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ عَلَی اللَّهِ فَنَحْنُ إِیَّاهُم.
امام عسکری (علیه السلام)- سفیان‌بن‌محمّد ضبعی گوید: «به امام عسکری (علیه السلام) نامه نوشتم و از ایشان درباره‌ی ولیجه در این کلام خدای عزّوجلّ: وَ لَمْ یَتَّخِذُواْ مِن دُونِ اللهِ وَ لاَ رَسُولِهِ وَ لاَ الْمؤْمِنِینَ وَلِیجَةً پرسیدم. و با خود گفتم: ولی در نامه ننوشتم؛ به نظر شما مؤمنان در اینجا چه کسانی هستند»؟ پس پاسخ آن مسئله چنین به من رسید: «ولیجه؛ کسی‌که جز ولیّ‌امر انتخاب شود، و با خود گفته‌ای که مؤمنان در اینجا چه کسانی هستند؟ آنان ائمّه (هستند که با ضمانت الهی امان می‌دهند و خداوند امان اینان را امضاء می‌کند و ما همان‌ها هستیم».
الباقر (علیه السلام)- إیَّاکُم وَ الوَلَایِج فَانٍ کُلَّ وَلِیجَهًٍْ دُونَنَا فَهِیَ طَاغُوتُ.
امام باقر (علیه السلام)- شما را از ولیجه (شرکا) برحذر می‌دارم، زیرا که هر ولیجه‌ای جز ما، طاغوت است.