آیه ۷۹ - سوره توبه

آیه الَّذينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعينَ مِنَ الْمُؤْمِنينَ فِي الصَّدَقاتِ وَ الَّذينَ لا يَجِدُونَ إِلاَّ جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللهُ‌ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ [79]

كسانى ‌كه از مؤمنان فرمانبردار، در صدقاتشان عيب‌جويى مى‌كنند وكسانى را كه [براى انفاق در راه خدا] جز به مقدارِ [ناچيزِ] توانايى خود دسترسى ندارند، مسخره مى‌نمايند، خدا آن‌ها را استهزا مى‌كند [و كيفر مى‌دهد] و براى آن‌ها عذاب دردناكى است!

سبب نزول

۱
(توبه/ ۷۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ جَلَّ اسْمُهُ الَّذِینَ یَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فِی الصَّدَقاتِ قَالَ ذَهَبَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَآجَرَ نَفْسَهُ عَلَی أَنْ یَسْتَقِیَ کُلَّ دَلْوٍ بِتَمْرَهًٍْ مُخْتَارِهَا فَجَمَعَ مُدّاً فَأَتَی بِهِ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) وَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ‌بْنُ‌عَوْفٍ عَلَی الْبَابِ فَلَمَزَهُ وَ وَقَعَ فِیهِ فَأُنْزِلَتْ فِیهِ هَذِهِ الْآیَهًُْ إِلَی قَوْلِهِ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ ...

امام صادق (علیه السلام)- ابوالجارود گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این سخن خدای تبارک‌وتعالی الَّذِینَ یَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِینَ مِنَ المُؤْمِنِینَ فِی الصَّدَقَاتِ، پرسیدم. فرمود: «علی امیرمؤمنین (علیه السلام) قراردادی بر این اساس بست که در آبیاری درختان خرما در برابر هر دلو یک خرما به انتخاب خود بردارد. پس از جمع‌آوری خرما مقداری را نزد رسول (صلی الله علیه و آله) آورد و عبدالرّحمن‌بن‌عوف در آنجا بود و از او عیب‌جویی کرد [یا منظورش آن بود] پس این آیه نازل شد: الَّذِینَ یَلْمِزُونَ الْمطَّوِّعِینَ مِنَ المُؤْمِنِینَ فِی الصَّدَقَاتِ ... اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لاَ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۲۶۶
مستدرک الوسایل، ج۱۴، ص۲۸/ بحار الأنوار، ج۳۸، ص۳۰۶/ العیاشی، ج۲، ص۱۰۱/ البرهان/ نور الثقلین
۲
(توبه/ ۷۹)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَجَاءَ سَالِمُ‌بْنُ‌عُمَیْرٍ‌الْأَنْصَارِیُّ بِصَاعٍ مِنْ تَمْرٍ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کُنْتُ لَیْلَتِی أَخْبِزُ لِجَرِیرٍ حَتَّی نِلْتُ صَاعَیْنِ تَمْراً أَمَّا أَحَدُهُمَا فَأَمْسَکْتُهُ وَ أَمَّا الْآخَرُ فَأَقْرَضْتُهُ رَبِّی فَأَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنْ یَنْثُرَهُ فِی الصَّدَقَاتِ فَسَخِرَ مِنْهُ الْمُنَافِقُونَ فَقَالُوا وَ اللَّهِ إِنْ کَانَ اللَّهُ یُغْنِی عَنْ هَذَا الصَّاعِ مَا یَصْنَعُ اللَّهُ بِصَاعِهِ شَیْئاً وَ لَکِنَّ أَبَاعَقِیلٍ أَرَادَ أَنْ یَذْکُرَ نَفْسَهُ لِیُعْطَی مِنَ الصَّدَقَاتِ فَقَالَ سَخِرَ اللهُ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیم.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- سالم‌بن‌عمیر انصاری یک پیمانه خرما خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آورد و عرض کرد: «ای رسول خدا! من شب گذشته برای جریر نان پختم و از دستمزدم دو پیمانه خرما به دست آوردم. یک پیمانه را برای عیال خود نگه داشتم و پیمانه دیگر را آورده‌ام تا به خدا قرض بدهم». پس حضرت دستور دادند که آن پیمانه خرما را در میان صدقات قرار دهد. منافقان او را مورد تمسخر قرار دادند و به او گفتند: «به خدا سوگند! که خدا نیازی به این پیمانه خرمای تو ندارد و خداوند با یک پیمانه‌ی کم، کاری نمیتواند انجام دهد. امّا ابوعقیل خواست تا به خود یادآوری کند تا صدقه دهد. خدا نیز فرمود: سَخِرَ اللهُ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۲۶۶
نور الثقلین/ القمی، ج۱، ص۳۰۲/ بحار الأنوار، ج۲۲، ص۹۶

و کسانی را که [برای انفاق در راه خدا] جز به مقدارِ [ناچیزِ] توانایی خود دسترسی ندارند

۱ -۱
(توبه/ ۷۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أنّهُ سُئِلَ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللهِ (صلی الله علیه و آله) أَیُّ الصَّدَقَهًِْ أَفْضَلُ قَالَ جُهْدُ الْمُقِل.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از پیامبر (صلی الله علیه و آله) سؤال شد و گفته شد: «کدام صدقه‌دادن برتر است»؟ حضرت فرمود: «کوشش شخص کم بضاعت برای صدقه‌دادن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۲۶۸
نور الثقلین

خدا آن‌ها را استهزا می‌کند [و کیفر می‌دهد]

۲ -۱
(توبه/ ۷۹)

الرّضا (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَا یَسْخَرُ وَ لَا یَسْتَهْزِئُ وَ لَا یَمْکُرُ وَ لَا یُخَادِعُ وَ لَکِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یُجَازِیهِمْ جَزَاءَ السُّخْرِیَّهًِْ وَ جَزَاءَ الِاسْتِهْزَاءِ وَ جَزَاءَ الْمَکْرِ وَ جَزَاءَ الْخَدِیعَهًِْ تَعَالَی اللَّهُ عَمَّا یَقُولُ الظَّالِمُونَ عُلُوّاً کَبِیرا.

امام رضا (علیه السلام)- خداوند نه مسخره می‌کند نه استهزاء و نه نیرنگ و فریب به کار می‌برد، بلکه مطابق عمل مسخره و استهزاء و نیرنگ و فریب آنان به ایشان جزا می‌دهد، خداوند بسیار برتر از آن چیزهایی است که ظالمین می‌گویند و می‌پندارند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۲۶۸
الاحتجاج، ج۲، ص۴۱۱/ التوحید، ص۱۶۳/ عیون أخبار الرضا (ج۱، ص۱۲۵/ معانی الأخبار، ص۱۳/ بحار الأنوار، ج۳، ص۳۱۸/ بحار الأنوار، ج۶، ص۵۱/ نور الثقلین
بیشتر