آیه وَ ما تَشاؤُنَ إِلاَّ أَنْ يَشاءَ اللهُ رَبُّ الْعالَمينَ [29]
و شما اراده نمي‌كنيد مگر اينكه خداوندي كه پروردگار جهانيان است، اراده كند!
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ رَبُّ الْعالَمِینَ قَالَ لِأَنَّ الْمَشِیَّهًَْ إِلَیْهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَا إِلَی النَّاسِ.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه: وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ رَبُّ الْعالَمِینَ پرسیدم. فرمود: «زیرا مشیّت مال خدا است نه مردم».
الکاظم (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ قُلُوبَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) مَوْرِداً لِإِرَادَتِهِ فَإِذَا شَاءَ اللَّهُ شَیْئاً شَاءُوهُ وَ هُوَ قَوْلُهُ وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ رَبُّ الْعالَمِینَ.
امام کاظم (علیه السلام)- خداوند عزّوجلّ، دل‌های امامان (علیهم السلام) را محلّ ورود اراده‌ی خویش قرار داده است؛ پس اگر خداوند، چیزی را بخواهد، آن‌ها نیز آن چیز را می‌خواهند، همان‌گونه که خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: وَ مَا تَشَاؤُونَ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ.
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) یَا مُفَضَّلُ إِنَ اللَّهَ خَلَقَنَا مِنْ نُورِهِ وَ خَلَقَ شِیعَتَنَا مِنَّا وَ سَائِرُ الْخَلْقِ فِی النَّارِ بِنَا یُطَاعُ اللَّهُ وَ بِنَا یُعْصَی {اللَّهُ} یَا مُفَضَّلُ سَبَقَتْ عَزِیمَهًٌْ مِنَ اللَّهِ أَنْ لَا یَتَقَبَّلَ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِنَا وَ لَا یُعَذِّبَ أَحَداً إِلَّا بِنَا فَنَحْنُ بَابُ اللَّهِ وَ حُجَّتُهُ وَ أُمَنَاؤُهُ عَلَی خَلْقِهِ وَ خُزَّانُهُ فِی سَمَائِهِ وَ أَرْضِهِ وَ حَلَالُنَا عَنِ اللَّهِ وَ حَرَامُنَا عَنِ اللَّهِ لَا یُحْتَجَبُ مِنَ {عَنِ} اللَّهِ إِذَا شِئْنَا {فَهُوَ فَمِنْ ذَلِکَ قَوْلُهُ} وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللَّهُ اسْتِثْنَاءٌ وَ مِنْ {ذَلِکَ} قَوْلُهُ إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ قَلْبَ وَلِیِّهِ وَکْرَ الْإِرَادَهًِْ فَإِذَا شَاءَ اللَّهُ شِئْنَا.
امام صادق (علیه السلام)- مفضّل‌بن‌عمر گفت: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «ای مفضّل! خداوند ما را از نور خود آفرید و شیعیان ما را از ما آفرید بقیّه‌ی مردم در آتشند به‌وسیله‌ی ما خدا اطاعت میشود و به‌وسیله‌ی ما معصیت می‌گردد مفضّل خدا تصمیم غیر قابل برگشت گرفته که از کسی عملی را نپذیرد مگر به‌واسطه‌ی ما و کسی را عذاب ننماید مگر به‌واسطه‌ی ما. ما باب اللَّه و حجّت و امین او بر خلق و خزانه‌دار او در آسمان و زمین هستیم از جانب خدا حلال می‌کنیم و به دستور او حرام می‌نماییم بین ما و خدا پرده‌ای نیست وقتی بخواهیم. این آیه اشاره به همان است: وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ و این فرمایش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز ناظر بر همین مطلب است: خداوند دل ولیّ خود را آشیانه‌ی اراده‌ی خویش قرار داده هرگاه او بخواهد ما نیز می‌خواهیم».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فِی قَوْلِهِ رَبُّ الْعالَمِینَ قَال إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ ثَلَاثَمِائَهًِْ عَالَمٍ وَ بِضْعَهًَْ عَشَرَ عَالَماً خَلْفَ قَافٍ وَ خَلْفَ الْبِحَارِ السَّبْعَهًِْ لَمْ یَعْصُوا اللَّهَ طَرْفَهًَْ عَیْنٍ قَطُّ وَ لَمْ یَعْرِفُوا آدَمَ وَ لَا وُلْدَهُ کُلُّ عَالَمٍ مِنْهُمْ یَزِیدُ مِنْ ثَلَاثِمِائَهًٍْ وَ ثَلَاثَهًَْ عَشَرَ مِثْلَ آدَمَ وَ مَا وَلَدَ فَذَلِکَ قَوْلُهُ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ رَبُّ الْعالَمِینَ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- رَبُّ الْعالَمِینَ راستی خدا عزّوجلّ سیصدوده و چند جهان پشت قاف آفریده و پشت هفت دریا که هرگز یک چشم‌به‌هم‌زدن نافرمانی خدا نکرده‌اند: و آدم (علیه السلام) و فرزندانش را نشناخته‌اند، جهان هرکدامش از سیصدوسیزده برابر آدم (علیه السلام) است و آنچه فرزند آورده، و این است قول او: وَ مَا تَشَاؤُونَ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَهًِْ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ قَالَ لَهُ لَوْ لَا مَا فِی الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَ التَّنَاقُضِ لَدَخَلْتُ فِی دِینِکُمْ فَقَالَ لَهُ (علیه السلام) وَ مَا هُوَ؟… فَقَالَ لَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَأَمَّا قَوْلُهُ تَعَالَی…اللهُ یَصْطَفِی مِنَ الْمَلائِکَةِ رُسُلًا وَ مِنَ النَّاسِ فَمَنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ الطَّاعَهًِْ تَوَلَّتْ قَبْضَ رُوحِهِ مَلَائِکَهًُْ الرَّحْمَهًِْ وَ مَنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ الْمَعْصِیَهًِْ تَوَلَّتْ قَبْضَ رُوحِهِ مَلَائِکَهًُْ النَّقِمَهًِْ وَ لِمَلَکِ الْمَوْتِ أَعْوَانٌ مِنْ مَلَائِکَهًِْ الرَّحْمَهًِْ وَ النَّقِمَهًِْ یَصْدُرُونَ عَنْ أَمْرِهِ وَ فِعْلُهُمْ فِعْلُهُ وَ کُلُّ مَا یَأْتُونَ مَنْسُوبٌ إِلَیْهِ وَ إِذَا کَانَ فِعْلُهُمْ فِعْلَ مَلَکِ الْمَوْتِ وَ فِعْلُ مَلَکِ الْمَوْتِ فِعْلَ اللَّهِ لِأَنَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ عَلَی یَدِ مَنْ یَشَاءُ وَ یُعْطِی وَ یَمْنَعُ وَ یُثِیبُ وَ یُعَاقِبُ عَلَی یَدِ مَنْ یَشَاءُ وَ إِنَّ فِعْلَ أُمَنَائِهِ فِعْلُهُ فَمَا یَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهَ.
امام علی (علیه السلام)- امیرالمؤمنین (علیه السلام) در جواب یکی از زندیق‌ها (بی‌دین‌ها) که بر قرآن اعتراض داشت و توهّم کرده بود که میان این قول خدا: خداوند از فرشتگان رسولانی برمی‌گزیند، و همچنین از مردم خداوند شنوا و بیناست!. (حج/۷۵) تناقض (ناهم‌خوانی) وجود دارد اینگونه فرمود: «هرکه اهل فرمانبری باشد، روحش را فرشتگان رحمت می ستانند و هرکه اهل نافرمانی باشد، ستاندن روحش را فرشتگان عذاب بر عهده می گیرند. از این رو فرشته‌ی مرگ، یارانی از فرشتگان رحمت و عذاب دارد که فرمان او را به انجام می رسانند و فعل آنان فعل اوست. پس هر آن چه ایشان انجام دهند، به او نسبت داده می شود و به این ترتیب فعل آنان، فعل فرشته مرگ است و فعل فرشته مرگ، فعل خداوند است؛ چرا که او عزّوجلّ، به دست هرکس که خود می خواهد، جان ها را می میراند و عطا می کند و دریغ می دارد و به دست هرکس که خود می خواهد، پاداش می دهد و مجازات می کند. این چنین فعل امانت‌داران او، فعل اوست؛ همان گونه که فرمود: ما یَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ».