آیه فَإِذا قُضِيَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ وَ اذْكُرُوا اللهَ كَثِيراً لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ [10]
و هنگامى‌كه نماز پايان گرفت [مى‌توانيد] در زمين پراكنده شويد [و به سراغ كسب و كار رفته] و از فضل خدا بطلبيد، و خدا را بسيار ياد كنيد تا رستگار شويد.
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ جَعْفَرُبْنُ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) السَّبْتُ لَنَا وَ الْأَحَدُ لِشِیعَتِنَا وَ الْإِثْنَیْنِ لِبَنِی‌أُمَیَّهًَْ وَ الثَّلَاثَاءُ لِشِیعَتِهِمْ وَ الْأَرْبِعَاءُ لِبَنِی‌الْعَبَّاسِ وَ الْخَمِیسُ لِشِیعَتِهِمْ وَ الْجُمُعَهًُْ لِسَائِرِ النَّاسِ جَمِیعاً وَ لَیْسَ فِیهِ سَفَرٌ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ یَعْنِی یَوْمَ السَّبْتِ.
امام صادق (علیه السلام)- روز شنبه برای ما، یکشنبه برای پیروان ما، دوشنبه برای بنی‌امیّه، سه‌شنبه برای پیروان ایشان، چهارشنبه برای بنی‌عبّاس و پنج شنبه برای پیروان آنهاست. و روز جمعه برای خدای عزّوجلّ می‌باشد و در روز جمعه مسافرت شایسته نیست. زیرا خدای متعال فرمود: فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ یعنی در روز شنبه مسافرت جایز است.
الصّادق (علیه السلام)- فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ قَالَ الصَّلَاهًُْ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ وَ الِانْتِشَارُ یَوْمَ السَّبْتِ.
امام صادق (علیه السلام)- فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ نماز در روز جمعه است، و پراکندگی در روز شنبه.
الصّادق (علیه السلام)- الصَّلَاهًُْ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَهًْ وَ الِانْتِشَارُ یَوْمَ السَّبْتِ وَ قَالَ السَّبْتُ لَنَا وَ الْأَحَدُ لِبَنِی أُمَیَّهًَْ.
امام صادق (علیه السلام)- نماز، روز جمعه است و پراکنده‌شدن روز شنبه است و فرمود: «شنبه از آن ما و یکشنبه از آن بنی‌امیّه است».
الصّادق (علیه السلام)- الصَّلَاهًُْ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ وَ الِانْتِشَارُ یَوْمَ السَّبْتِ وَ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) أُفٍّ لِلرَّجُلِ الْمُسْلِمِ أَنْ لَا یُفَرِّغَ نَفْسَهُ فِی الْأُسْبُوعِ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ لِأَمْرِ دِینِهِ فَیَسْأَلَ عَنْهُ.
امام صادق (علیه السلام)- نماز در روز جمعه است و پراکنده‌شدن در روز شنبه است. و نیز فرمود: «وای برحال مرد مسلمانی که در طول هفته، وقت خود را برای روز جمعه به خاطر دینش خالی نکند؛ چرا که از آن بازخواست می شود».
الباقر (علیه السلام)- السَّبْتُ لَنَا وَ الْأَحَدُ لِشِیعَتِنَا وَ الْإِثْنَیْنِ لِبَنِی أُمَیَّهًَْ وَ الثَّلَاثَاءُ لِشِیعَتِهِمْ وَ الْأَرْبِعَاءُ لِبَنِی‌الْعَبَّاسِ وَ الْخَمِیسُ لِشِیعَتِهِمْ وَ الْجُمُعَهًُْ لِسَائِرِ النَّاسِ جَمِیعاً وَ لَیْسَ فِیهِ سَفَرٌ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ تَعَالَی فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ یَعْنِی یَوْمَ السَّبْتِ.
امام باقر (علیه السلام)- شنبه برای ما است، یکشنبه برای شیعه‌ی ما، دوشنبه برای بنی‌امیّه، سه شنبه برای پیروان آن‌ها، چهار شنبه برای بنی‌عبّاس، پنجشنبه برای پیروان آن‌ها، جمعه برای همه‌ی مردم. و در آن روز سفر نمی‌باشد. خداوند فرمود: فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ، مقصود روز شنبه است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَرْبَعُ تَعْلِیمٍ مِنَ اللَّهِ لَیْسَ بِوَاجِبَاتٍ إِلَی أَنْ قَالَ وَ قَوْلُهُ تَعَالَی فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ فَمَنْ شَاءَ انْتَشَرَ وَ مَنْ شَاءَ أَنْ یَقْعُدَ فِی الْمَسْجِدِ قَعَدَ.
امام علی (علیه السلام)- چهار آموزه از طرف خداوند متعال است که انجام آن واجب نیست. ... فرمود: فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ؛ هرکس خواست متفرّق شود و هرکس خواست در مسجد بنشیند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّهُ قَالَ فِی قَوْلِهِ فَانْتَشِرُوا ... لَیْسَ لِطَلَبِ دُنْیَا وَ لَکِنْ عِیَادَهًُْ مَرِیضٍ وَ حُضُورُ جَنَازَهًٍْ وَ زِیَارَهًُْ أَخٍ فِی اللَّهِ وَ قِیلَ الْمُرَادُ بِهِ طَلَبُ الْعِلْمِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از انس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) روایت شده است که وی درباره‌ی این سخن خداوند: فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ فرمود: «برای طلب دنیا نیست، بلکه عیادت از بیمار، حضور در تشییع جنازه، زیارت برادری در راه خدا است». و گفته شده مقصود از آن، طلب علم است.
الصّادق (علیه السلام)- رَوَی عُمَرُ‌بْنُ‌یَزِیدَ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ إِنِّی لَأَرْکَبُ فِی الْحَاجَهًِْ الَّتِی کَفَاهَا اللَّهُ مَا أَرْکَبُ فِیهَا إِلَّا الْتِمَاسَ أَنْ یَرَانِیَ اللَّهُ أُضْحِی فِی طَلَبِ الْحَلَالِ أَ مَا تَسْمَعُ قَوْلَ اللَّهِ عزّوجلّ فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ أَرَأَیْتَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا دَخَلَ بَیْتاً وَ طَیَّنَ عَلَیْهِ بَابَهُ ثُمَّ قَالَ رِزْقِی یَنْزِلُ عَلَیَّ أَکَانَ یَکُونُ هَذَا أَمَا إِنَّهُ أَحَدُ الثَّلَاثَهًِْ الَّذِینَ لَا یُسْتَجَابُ لَهُمْ قَالَ قُلْتُ مَنْ هَؤُلَاءِ الثَّلَاثَهًُْ قَالَ رَجُلٌ یَکُونُ عِنْدَهُ الْمَرْأَهًُْ فَیَدْعُو عَلَیْهَا فَلَا یُسْتَجَابُ لَهُ لِأَنَّ عِصْمَتَهَا فِی یَدِهِ لَوْ شَاءَ أَنْ یُخَلِّیَ سَبِیلَهَا وَ الرَّجُلُ یَکُونُ لَهُ الْحَقُّ عَلَی الرَّجُلِ فَلَا یُشْهِدُ عَلَیْهِ فَیَجْحَدُهُ حَقَّهُ فَیَدْعُو عَلَیْهِ فَلَا یُسْتَجَابُ لَهُ لِأَنَّهُ تَرَکَ مَا أُمِرَ بِهِ وَ الرَّجُلُ یَکُونُ عِنْدَهُ الشَّیْءُ فَیَجْلِسُ فِی بَیْتِهِ وَ لَا یَنْتَشِرُ وَ لَا یَطْلُبُ وَ لَا یَلْتَمِسُ حَتَّی یَأْکُلَهُ ثُمَّ یَدْعُو فَلَا یُسْتَجَابُ لَهُ.
امام صادق (علیه السلام)- عمربن‌یزید از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: من بهه خاطر حاجتی که خدا آن را کفایت کرده است سوار مرکب می‌شوم [و به‌دنبال کار می‌روم]. سوار نمی‌شوم مگر به‌این‌جهت که خدا ببیند من در طلب حلال در گرمای روز به دنبال کار می‌روم آیا سخن خدای عزّوجلّ را نشنیده‌ای: فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللهِ یعنی وقتی نماز جمعه برگزار شد، در روی زمین پراکنده شوید و از فضل خدا طلب کنید، آیا فکر می‌کنی اگر مردی به اطاقی وارد شود و در آن به رویش گل گرفته شود. سپس او بگوید: «روزی من نازل میشود آیا چنین میشود؟ آگاه باش او یکی از سه نفری است که دعای ایشان، مستجاب نمی‌شود». عرض‌کردم: آن سه نفر کدام هستند»؟ فرمود: «مردی که زن دارد او را نفرین می‌کند، دعایش مستجاب نمی‌شود زیرا زمام به دست اوست اگر خواست او را رها کند، رهایش می‌کند. و مردی که حقّی در گردن مرد دیگری دارد، بر او گواه و شاهدی نمی‌گیرد و او حقّ او را انکار می‌کند، او را نفرین می‌کند دعایش مستجاب نمی‌شود، زیرا دستور خدا را ترک کرده است، و مردی که در خانه‌اش بنشیند و بیرون نرود و طلب نکند و نجوید تا [پیدا کند] و بخورد، سپس دعا می‌کند دعایش مستجاب نمی‌شود».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا صَلَّی أَحَدُکُمُ الْمَکْتُوبَهًَْ وَ خَرَجَ مِنَ الْمَسْجِدِ فَلْیَقِفْ بِبَابِ الْمَسْجِدِ ثُمَّ لْیَقُلِ اللَّهُمَّ دَعَوْتَنِی فَأَجَبْتُ دَعْوَتَکَ وَ صَلَّیْتُ مَکْتُوبَتَکَ وَ انْتَشَرْتُ فِی أَرْضِکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَأَسْأَلُکَ مِنْ فَضْلِکَ الْعَمَلَ بِطَاعَتِکَ وَ اجْتِنَابَ سَخَطِکَ وَ الْکَفَافَ مِنَ الرِّزْقِ بِرَحْمَتِکَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هنگامی‌که یکی از شما نماز واجب را خواند و از مسجد خارج شد، بر در مسجد بایستد؛ سپس بگوید: «خدایا! مرا دعوت کردی؛ پس دعوت تو را اجابت کردم و نماز واجبت را خواندم و در زمینت به تکاپو افتادم؛ پس به رحمت قسم عمل به اطاعتت، دوری از خشمت و رزق و روزی کافی را از فضل تو درخواست می‌کنم.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌صَادِقٍ قَالَ: سَمِعْتُ عَلِیّاً (علیه السلام) یُحَرِّضُ النَّاسَ فِی ثَلَاثَهًِْ مَوَاطِنَ الْجَمَلِ وَ صِفِّینَ وَ یَوْمِ النَّهْرِ یَقُولُ عِبَادَ اللَّهِ اتَّقُوا اللَّهَ وَ غُضُّوا الْأَبْصَارَ وَ اخْفِضُوا الْأَصْوَاتَ وَ وَطِّنُوا أَنْفُسَکُمْ عَلَی الْمُنَازَلَهًِْ وَ الْمُجَادَلَهًِْ وَ الْمُبَارَزَهًِْ وَ الْمُنَاضَلَهًِْ وَ الْمُنَابَذَهًِْ وَ الْمُعَانَقَهًِْ وَ الْمُکَادَمَهًِْ وَ اثْبُتُوا وَ اذْکُرُوا اللهَ کَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللهَ مَعَ الصَّابِرِینَ.
امام علی (علیه السلام)- از سخنان آن حضرت (علیه السلام) است که در واداشتن مردمان به جنگ درصفین پس از حمد و ثنای پروردگار فرمود: ای بندگان خدا بترسید از خدا و [هنگام جنگ] چشمان خود را [از آنچه موجب ترس و خوف شود] بپوشانید، و آوازها را پست و خاموش‌کنید، و سخن را کم کنید، و دل نهید بر فرودشدن برابر دشمن و جدال و کارزار و مبارزه و زد و خورد با شمشیر و رد و بدل ساختن نیزه و دست به گریبان‌شدن با دشمن و گزیدن با دندان، و پابرجا باشید و وَ اذْکُرُوا اللهَ کَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ، و نزاع [و کشمکش] نکنید، تا سست نشوید، و قدرت [و شوکت] شما از میان نرود! و صبر و استقامت کنید که خداوند با استقامت کنندگان است!. (انفال/۴۶)».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ ذَکَرَ اللَّهَ فِی السُّوقِ مُخْلِصاً عِنْدَ غَفْلَهًْ النَّاسِ وَ شُغُلِهِمْ بِمَا فِیهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ حَسَنَهًْ وَ یَغْفِرُ اللَّهُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ مَغْفِرَهًْ لَمْ تَخْطُرْ عَلَی قَلْبِ بَشَرٍ.
ائمّه (علیهم السلام)- در خرید و فروش‌هایتان و بازارهایتان خدا را یاد کنید.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس در بازار به‌هنگام غفلت مردم و سرگرم بودنشان به دادوستد، با اخلاص خدا را یاد کند، خداوند برای او هزار حسنه بنویسد، و روز قیامت آمرزشی بهره‌ی او سازد که بر دل هیچ آدمیزادی خطور نکرده باشد.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس در بازار به‌هنگام غفلت مردم و سرگرم بودنشان به دادوستد، با اخلاص خدا را یاد کند، خداوند برای او هزار حسنه بنویسد، و روز قیامت آمرزشی بهره‌ی او سازد که بر دل هیچ آدمیزادی خطور نکرده باشد.