آیه وَ أَ لَّوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً [16]
و اينكه اگر آنها (جنّ و انس) در راه [ايمان] استقامت ورزند، با آب فراوان [باران] سيرابشان مى‌كنيم.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ یُونُسَ‌بْنِ‌یَعْقُوبَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً. قَالَ: یَعْنِی لَوِ اسْتَقَامُوا عَلَی وَلَایَهًِْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ الْأَوْصِیَاءِ مِنْ وُلْدِهِ (علیه السلام) وَ قَبِلُوا طَاعَتَهُمْ فِی أَمْرِهِمْ وَ نَهْیِهِمْ لَأَسْقَیْنَاهُمْ مَاءً غَدَقاً یَقُولُ لَأَشْرَبْنَا قُلُوبَهُمُ الْإِیمَانَ وَ الطَّرِیقَهًُْ هِیَ الْإِیمَانُ بِوَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ الْأَوْصِیَاءِ.
امام باقر (علیه السلام)- یونس‌بن‌یعقوب از کسی که آن را از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند، گوید: امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی قول خداوند متعال: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً، فرمود: «یعنی اگر بر ولایت امیرمؤمنان علی‌ّبن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و اوصیای (علیهم السلام) از فرزندان او استوار شوند و اطاعت آنها را در امر و نهیشان بپذیرند، با آب فراوان [باران] سیرابشان می‌کنیم. یعنی ایمان را در دلشان جایگزین می‌کنیم. و منظور از طریقه، همان ایمان به ولایت علی (علیه السلام) و جانشینان اوست».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: إِنَّ الَّذِینَ قالُوا رَبُّنَا اللهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا قَالَ: هُوَ وَ اللَّهِ مَا أَنْتُمْ عَلَیْهِ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً قُلْتُ: مَتَی تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَهًُْ {بِ} أَلَّا تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ نَحْنُ أَوْلِیاؤُکُمْ فِی الْحَیاهًِْ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَهًِْ فَقَالَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.
امام باقر (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی آیه: کسانی که گفتند: «پروردگار ما الله است»، سپس استقامت کردند. (فصّلت/۳۰) پرسیدم. فرمود: «به خدا قسم! آیه همان راهی را می‌گوید که شما می‌پیمایید و این هم اشاره به همان است: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً. [اگر آنها در راه ائمه (علیهم السلام) استقامت به خرج دهند از آب خوشگوار به آنها می‌آشامانیم]. پرسیدم: «آقا! ملائکه چه وقت بر آنها نازل می‌شوند و می‌گویند: «نترسید و غمگین مباشید، و بشارت باد بر شما به آن بهشتی که به شما وعده داده شده است! (فصّلت/۳۰)». فرمود: «هنگام مرگ و روز قیامت».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) یَقُولُ هَذِهِ الْآیَهًُْ: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً یَعْنِی مَنْ جَرَی فِیهِ شَیْءٌ مِنْ شِرْکِ الشَّیْطَانِ عَلَی الطَّرِیقَهًِْ یَعْنِی عَلَی الْوَلَایَهًِْ فِی الْأَصْلِ عِنْدَ الْأَظِلَّهًِْ حِینَ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَ بَنِی‌آدَمَ (علیه السلام) لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً یَعْنِی لَکِنَّا وَضَعْنَا أَظِلَّتَهُمْ فِی الْمَاءِ الْفُرَاتِ الْعَذْبِ.
امام باقر (علیه السلام)- جابر (رحمة الله علیه) گوید: از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که درباره‌ی این آیه: وَ أَلَّوِ اسْتَقَامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْنَاهُم مَّاء غَدَقًا، فرمود: «یعنی آن هایی که در زمانی‌که خداوند در ابتدا[ی خلقت]، و در هنگامه‌ی سایه ها، از بنی آدم میثاق می گرفت، چیزی از شرک شیطان در طریقت، یعنی در ولایت، در درونشان وجود داشت، لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً؛ یعنی ولی ما سایه های آنان را در آب صاف و گوارا انداختیم.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سَمَاعَهًَْ قَال سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً یَعْنِی اسْتَقَامُوا عَلَی الْوَلَایَهًِْ فِی الْأَصْلِ عِنْدَ الْأَظِلَّهًِْ حِینَ أَخَذَ اللَّهُ الْمِیثَاقَ عَلَی ذُرِّیَّهًِْ آدَمَ (علیه السلام) لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً یَعْنِی لَأَسْقَیْنَاهُمْ مِنَ الْمَاءِ الْفُرَاتِ الْعَذْبِ.
امام صادق (علیه السلام)- سماعه گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که درباره‌ی این سخن خداوند عزّوجلّ: وَأَلَّوِ اسْتَقَامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْنَاهُم مَّاءً غَدَقًا* لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ، میفرماید: «یعنی در روز اَلَست، هنگامی‌که فرزندان آدم (علیه السلام) در عالم اشباح بودند و خداوند از آنان عهد و میثاق گرفت، اگر آنها نسبت به ولایت ثابت قدم می ماندند، لَأَسْقَیْنَاهُم مَّاءً غَدَقًا یعنی اینکه حتماً از آب صاف و خوشگوار به آنها می‌نوشاندیم.
الباقر (علیه السلام)- دَخَلَتْ حَبَابَهًُْ الْوَالِبِیَّهًُْ عَلَی أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فَقَالَتْ أَخْبِرْنِی یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) أَیَّ شَیْءٍ کُنْتُمْ فِی الْأَظِلَّهًِْ فَقَالَ (علیه السلام) کُنَّا نُوراً بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ قَبْلَ خَلْقِ خَلْقِهِ فَلَمَّا خَلَقَ الْخَلْقَ سَبَّحْنَا فَسَبَّحُوا وَ هَلَّلْنَا فَهَلَّلُوا وَ کَبَّرْنَا فَکَبَّرُوا وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً الطَّرِیقَهًُْ حُبُّ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ الْمَاءُ الْغَدَقُ الْمَاءُ الْفُرَاتُ وَ هُوَ وَلَایَهًُْ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام).
امام باقر (علیه السلام)- حَبَابه والبیّه خدمت امام باقر (علیه السلام) رسید و عرض کرد: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! برایم بگویید شما در اظله چه چیزی بوده اید»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «پیش از آفرینش موجودات، ما به صورت نوری در پیشگاه پروردگار بودیم؛ وقتی خداوند خلق را آفرید، ما تسبیح کردیم و خلق هم تسبیح کردند، ما تهلیل کردیم و آن ها تهلیل کردند، ما تکبیر گفتیم و آن ها نیز تکبیر گفتند. و این معنای سخن خداوند متعال است که میفرماید: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً؛ که منظور از الطَّرِیقَةِ محبّت علی (علیه السلام) است و منظور از ماءً غَدَقاً آب فرات (صاف و خوشگوار) است که همان ولایت آل محمّد (علیهم السلام) است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً یَعْنِی لَأَمْدَدْنَاهُمْ عِلْماً کَیْ یَتَعَلَّمُونَهُ مِنَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام).
امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این آیه: وَأَلَّوِ اسْتَقَامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْنَاهُم مَّاءً غَدَقًا پرسیدم. فرمود: «یعنی اینکه حتماً علم و دانشی در وجود آنها قرار می‌دادیم که بتوانند از علم ائمّه (علیهم السلام) بهره گیرند».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ بُرَیْدٍ‌الْعِجْلِیِّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ قَالَ: یَعْنِی عَلَی الْوَلَایَهًِْ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً. قَالَ: لَأَذَقْنَاهُمْ عِلْماً کَثِیراً یَتَعَلَّمُونَهُ مِنَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) قُلْتُ قَوْلُهُ: لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ قَالَ إِنَّمَا هَؤُلَاءِ یَفْتِنُهُمْ فِیهِ یَعْنِی الْمُنَافِقِینَ.
امام صادق (علیه السلام)- برید عجلی گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ پرسیدم. فرمود: «یعنی ولایت؛ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً؛ یعنی به آنها علم زیادی که از ائمّه (علیهم السلام) می‌آموزند، می‌چشانیم». عرض کردم: «پس معنی این [مطلب]: لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ چیست»؟ فرمود: «یعنی تا منافقین را در این مورد بیازمابیم».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ قَالَ: قَالَ اللَّهُ لَجَعَلْنَا أَظِلَّتَهُمْ فِی الْمَاءِ الْعَذْبِ لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ وَ فِتْنَتُهُمْ فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ مَا فَتَنُوا فِیهِ وَ کَفَرُوا إِلَّا بِمَا نُزِّلَ فِی وَلَایَتِهِ.
امام باقر (علیه السلام)- جابر (رحمة الله علیه) از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی آیه: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ، نقل می‌کند که فرمود: «خداوند می فرماید: اشباح آنها را درون آب پاک و نیکو می‌گذاریم تا آنها را درباره‌ی علی (علیه السلام) بیازماییم». و در این آزمایش منافقین به آنچه خدا درباره‌ی ولایت علی (علیه السلام) دستور داد، کفر ورزیدند».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً الطَّرِیقَهًُْ الْوَلَایَهًُْ لِعَلِیٍّ (علیه السلام) لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ قَتْلَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) وَ مَنْ یُعْرِضْ عَنْ ذِکْرِ رَبِّهِ یَسْلُکْهُ عَذاباً صَعَداً وَ أَنَّ الْمَساجِدَ للهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللهِ أَحَداً إِنَّ الْإِمَامَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) فَلَا تَتَّخِذُوا مِنْ غَیْرِهِمْ إِمَاماً وَ أَنَّهُ لَمَّا قامَ عَبْدُاللهِ یَدْعُوهُ یَعْنِی مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) یَدْعُوهُمْ إِلَی الْوَلَایَهًِْ کادُوا قُرَیْشٌ یَکُونُونَ عَلَیْهِ لِبَداً یَتَعَاوَوْنَ عَلَیْهِ قَالَ: قُلْ إِنَّما أَدْعُوا رَبِّی قُلْ إِنَّمَا أَمَرَ رَبِّی فَ لا أَمْلِکُ لَکُمْ ضَرًّا وَ لا رَشَداً إِنْ تَوَلَّیْتُمْ عَنْ وَلَایَتِهِ قُلْ إِنِّی لَنْ یُجِیرَنِی مِنَ اللهِ أَحَدٌ إِنْ کَتَمْتُ مَا أُمِرْتُ بِهِ وَ لَنْ أَجِدَ مِنْ دُونِهِ مُلْتَحَداً یَعْنِی مَأْوًی إِلَّا بَلاغاً مِنَ اللهِ أُبَلِّغُکُمْ مَا أَمَرَنِیَ اللَّهُ بِهِ مِنْ وَلَایَهًِْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ مَنْ یَعْصِ اللهَ وَ رَسُولَهُ فِی وَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَإِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِدِینَ فِیها أَبَداً.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ أَن لَّوِاسْتَقَامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْنَاهُم مَّاء غَدَقًا. الطَّرِیقَةِ؛ ولایت علی (علیه السلام) است. لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ، قتل امام حسین (علیه السلام) است. وَ مَن یُعْرِضْ عَن ذِکْرِ رَبِّهِ یَسْلُکْهُ عَذَابًا صَعَدًا* وَ أَنَّ الْمسَاجِدَ لِلهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ اللهِ أَحَدًا (جن/۱۷)، بدین معنی است که امام از آل محمّد (صلی الله علیه و آله) است، پس از غیر آن ها امام بر نگزینید. وَ أَنَّهُ لَمَّا قَامَ عَبْدُ اللهِ یَدْعُوهُ (جن/۱۹) منظور، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است که آنها را برای ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرا می‌خواند. کَادُوا؛ منظور قریش است. یَکُونُونَ عَلَیْهِ لِبَدًا؛ علیهِ او به یکدیگر کمک می کنند. گوید: قُلْ إِنَّمَا أَدْعُو رَبِّی (جن/۲۰) یعنی، بگو: «این فرمان خداست که من مالک برای شما نیستم! برای شما اختیار زیان و هدایتی ندارم اگر از ولایت او (علی (علیه السلام)) روی برگردانید. قُلْ إِنِّی لَن یُجِیرَنِی مِنَ اللهِ أَحَدٌ (جن/۲۲) اگر آنچه به آن امر شده ام را پنهان سازم. وَ لَنْ أَجِدَ مِن دُونِهِ مُلْتَحَدًا (جن/۲۲) منظور از ملتحداً، پناهگاه است. إِلَّا بَلَاغًا مِّنَ اللهِ (جن/۲۳) یعنی اینکه ولایت علی‌ّبن‌ابی‌طالب (علیه السلام) را که به آن امر شده ام، به شما ابلاغ کنم. هرکس نافرمانی خدا و رسولش را درباره‌ی ولایت علی (علیه السلام) کند. آتش دوزخ از آن اوست و جاودانه در آن می‌مانند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ بُرَیْدٍ الْعِجْلِیِّ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مَعْنَاهُ لَأَفَدْنَاهُمْ عِلْماً کَثِیرا یتعلمونه من الائمهًْ (علیهم السلام).
امام صادق (علیه السلام)- برید عجلی از امام صادق (علیه السلام) روایت می‌کند، فرمود: «علم فراوانی در وجود آنها قرارمی‌دادیم که آن را از امامان (علیهم السلام) بیاموزند».
الصّادق (علیه السلام)- لَوِ اسْتَقَامُوا عَلی وَلَایَهًِْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِین عَلِیِّبْنِأَبِیطَالِب (علیه السلام)مَا ضَلُّوا أَبَدا.
امام صادق (علیه السلام)- اگر آنها (جنّ و انس) بر ولایت امیرالمؤمنین علی‌ّبن‌ابی‌طالب (علیه السلام) استقامت ورزند، هرگز گمراه نمی‌شوند.
الباقر (علیه السلام)- الطَّرِیقَهًُْ هِیَ وَلَایَهًُْ عَلِیِ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ الْأَوْصِیَاء (علیهم السلام).
امام باقر (علیه السلام)- طریقت، همان ولایت علیّّبنابیطالب (علیه السلام) است.