آیه إِنَّ الَّذينَ كَفَرُوا وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبيلِ اللهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذي جَعَلْناهُ لِلنَّاسِ سَواءً الْعاكِفُ فيهِ وَ الْبادِ وَ مَنْ يُرِدْ فيهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذابٍ أَليمٍ [25]
كسانى كه كافر شدند، و [مردم را] از راه خدا بازداشتند، و [همچنين] از مسجدالحرام، كه آن را براى همه مردم، برابر قرار داديم، چه كسانى كه در آنجا زندگى مى كنند يا از نقاط دور وارد مى‌شوند و [نيز] هركس بخواهد در اين سرزمين به انحراف و ستم روى آورد، ما از عذابى دردناك به او مى چشانيم!
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- نَزَلَتْ فِی قُرَیْشٍ حِینَ صَدُّوا رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَنْ مَکَّهًَْ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( این آیه در مورد قریش نازل شد، در آن زمان‌که رسول‌خدا (را از [ورود به] مکّه بازداشتند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- کَرِهَ إِجَارَهًَْ بُیُوتِ مَکَّهًَْ وَ قَرَأَ سَواءً الْعاکِفُ فِیهِ وَ الْبادِ.
امام علی ( از امام باقر (روایت است: امام علی (از اجارهدادن خانههای مکّه کراهت داشت و این آیه را تلاوت می‌فرمود: سَواءً الْعاکِفُ فیهِ وَ الْبادِ.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مِن کِتَابٍ لَهُ (علیه السلام) إلَی قُثَمَ‌بنِ‌العَبَّاسِ وَ هُوَ عَامِلُهُ عَلَی مَکَّهًَْ: وَ مُرْ أَهْلَ مَکَّهًَْ أَلَّا یَأْخُذُوا مِنْ سَاکِنٍ أَجْراً فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ یَقُولُ سَواءً الْعاکِفُ فِیهِ وَ الْبادِ؛ {فَ} الْعَاکِفُ الْمُقِیمُ بِهِ وَ الْبَادِی؛ الَّذِی یَحُجُّ إِلَیْهِ مِنْ غَیْرِ أَهْلِهِ وَفَّقَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاکُمْ لِمَحَابِّهِ وَ السَّلَامُ.
امام علی ( [در نامه‌ی امیرالمؤمنین (به قثم‌بن‌عبّاس که کارگزار ایشان در مکه بود، چنین آمده است:] به مردم مکّه فرمان ده تا از هیچ زائری در ایّام حج اجرت مسکن نگیرند، چراکه خدای سبحان فرموده است: سَواءً الْعاکِفُ فِیهِ وَ الْبادِ؛ «عاکف» یعنی اهل مکّه و «بادی» یعنی زائرانی که از دیگر شهرها به حج می‌آیند. خدا ما و شما را به آنچه دوست دارد توفیق عنایت فرماید. والسّلام.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ مُعَاوِیَهًَْ أَوَّلُ مَنْ عَلَّقَ عَلَی بَابِهِ مِصْرَاعَیْنِ بِمَکَّهًَْ فَمَنَعَ حَاجَّ بَیْتِ اللَّهِ مَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ سَواءً الْعاکِفُ فِیهِ وَ الْبادِ وَ کَانَ النَّاسُ إِذَا قَدِمُوا مَکَّهًَْ نَزَلَ الْبَادِی عَلَی الْحَاضِرِ حَتَّی یَقْضِیَ حَجَّه.
امام صادق ( معاویّه اوّلین کسی بود که بر در خانه‌ی خود در مکّه، دو لنگه‌ی درب نصب کرد و مانع بهره‌مندی حاجیان از حقّی شد که خداوند [برای آنان مقرّر داشته و] فرموده: سَواءً الْعاکِفُ فیهِ وَ الْبادِ؛ پیش از آن، رسم چنین بود که هرگاه حاجیان به مکّه می‌آمدند مسافر، میهمان خانه‌ی یکی از ساکنان مکّه می‌شد تا [اعمال] حجّ خود را به پایان ببرد.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ قَوْلُهُ سَواءً الْعاکِفُ فِیهِ وَ الْبادِ قَالَ أَهْلُ مَکَّهًَْ وَ مَنْ جَاءَ إِلَیْهِ مِنَ الْبُلْدَانِ فَهُمْ فِیهِ سَوَاءٌ لَا یُمْنَعُ النُّزُولَ وَ دُخُولَ الْحَرَمِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( سَواءً الْعاکِفُ فیهِ وَ الْبادِ؛ [یعنی] اهل مکّه و مسافرینی که از شهرهای دیگر به مکّه می‌آیند همگی در آن یکسانند و از سکونت [در آن] و ورود به مسجدالحرام بازداشته نمی‌شوند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌عَلِیٍ الْحَلَبِیِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُه عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ سَواءً الْعاکِفُ فِیهِ وَ الْبادِ؛ فَقَالَ لَمْ یَکُنْ یَنْبَغِی أَنْ یُصْنَعَ عَلَی دُورِ مَکَّهًَْ أَبْوَابٌ لِأَنَّ لِلْحَاجِّ أَنْ یَنْزِلُوا مَعَهُمْ فِی دُورِهِمْ فِی سَاحَهًِْ الدَّارِ حَتَّی یَقْضُوا مَنَاسِکَهُمْ فَإِنَّ أَوَّلَ مَنْ جَعَلَ لِدُورِ مَکَّهًَْ أَبْوَاباً مُعَاوِیَهًُْ.
امام صادق ( عبیدالله‌بن‌علی حلَبی گوید: «از امام صادق (درباره‌ی این سخن خداوند عزّوجلّ [که فرموده:] سَواءً الْعاکِفُ فیهِ وَ الْبادِ؛ پرسیدم». حضرت فرمود: «سزاوار نبود که برای خانههای مکّه درب گذاشته شود؛ زیرا حاجیان حقّ دارند که وارد آستانه‌ی خانههای ساکنین مکّه شوند تا زمانی‌که اعمال حجّ خود را به پایان ببرند؛ و اوّلین کسی که برای خانههای مکّه درب قرار داد، معاویّه بود».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حُسَیْنِ‌بْنِ‌أَبِی‌الْعَلَاءِ قَال: ذَکَرَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) هَذِهِ الْآیَهًَْ سَواءً الْعاکِفُ فِیهِ وَ الْبادِ فَقَالَ کَانَتْ مَکَّهًُْ لَیْسَ عَلَی شَیْءٍ مِنْهَا بَابٌ وَ کَانَ أَوَّلُ مَنْ عَلَّقَ عَلَی بَابِهِ الْمِصْرَاعَیْنِ مُعَاوِیَهًَْ‌بْنَ‌أَبِی‌سُفْیَانَ وَ لَیْسَ یَنْبَغِی لِأَحَدٍ أَنْ یَمْنَعَ الْحَاجَّ شَیْئاً مِنَ الدُّورِ وَ مَنَازِلِهَا.
امام صادق ( حسین‌بن‌ابی‌اعلاء گوید: امام صادق (آیه: سَواءً الْعاکِفُ فیهِ وَ الْبادِ؛ را تلاوت کرده و فرمود: «هیچ خانه‌ای در مکّه، درب نداشت و اوّلین کسی که دو لنگه‌ی درب برای خانه‌ی خود نصب کرد، معاویّه بن ابی سفیان بود؛ و برای کسی شایسته نیست که حاجیان را از خانههای مکّه و منزلگاه‌های آن محروم سازد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّ رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) نَهَی أَهْلَ مَکَّهًَْ أَنْ یُؤَاجِرُوا دُورَهُمْ وَ أَنْ یُغْلِقُوا عَلَیْهَا أَبْوَاباً وَ قَالَ سَواءً الْعاکِفُ فِیهِ وَ الْبادِ قَالَ وَ فَعَلَ ذَلِکَ أَبُوبَکْرٍ وَ عُمَرُ وَ عُثْمَانُ وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) حَتَّی کَانَ فِی زَمَنِ مُعَاوِیَهًَْ.
امام علی ( رسول‌خدا (اهل مکّه را از اینکه خانه‌هایشان را اجاره دهند و برای آن‌ها درب بگذارند، نهی نموده و فرمود: سَواءً الْعاکِفُ فیهِ وَ الْبادِ. امام علی ([در ادامه] فرمود: «ابوبکر، عمر، عثمان و علی (به این دستور عمل کردند، تا اینکه در زمان معاویه این اتفاق (اجاره دادن خانه‌ها و درب گذاشتن برای آن‌ها) افتاد».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- انَّ کِرَاءَ دُورِ مکهًْ وَ بَیْعَهَا حَرَامُ.
ابن‌عبّاس ( اجاره دادن و فروش خانه های مکّه حرام است.
الباقر (علیه السلام) عَنْ زُرَارَهًَْ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: مَنْ أَقَامَ بِمَکَّهًَْ سَنَتَیْنِ فَهُوَ مِنْ أَهْلِ مَکَّهًَْ لَا مُتْعَهًَْ لَهُ فَقُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) أَ رَأَیْتَ إِنْ کَانَ لَهُ أَهْلٌ بِالْعِرَاقِ وَ أَهْلٌ بِمَکَّهًَْ قَالَ فَلْیَنْظُرْ أَیُّهُمَا الْغَالِبُ عَلَیْهِ فَهُوَ مِنْ أَهْلِهِ.
امام باقر ( زراره از امام باقر (نقل کرده که حضرت فرمود: «کسی که دو سال در مکّه اقامت کند، اهل مکّه به حساب آید و نمی‌تواند حج و عمره‌ی تمتّع به‌جا آورد». به امام (عرض کردم: «اگر چنین کسی هم در عراق، اهل و عیال داشته باشد و هم در مکّه، حکمش چیست»؟ حضرت فرمود: «باید ببیند در کدام‌یک بیشتر اقامت دارد که از اهل همان‌جا به حساب آید».
الصّادق (علیه السلام)- الْمُجَاوِرُ بِمَکَّهًَْ یَتَمَتَّعُ بِالْعُمْرَهًِْ إِلَی الْحَجِ إِلَی سَنَتَیْنِ فَإِذَا جَاوَزَ سَنَتَیْنِ کَانَ قَاطِناً وَ لَیْسَ لَهُ أَنْ یَتَمَتَّعَ.
امام صادق ( کسی که در مکّه سکونت یافته است، تا دو سال با پایان‌بردن عمره‌ی تمتّع، حج تمتّع به‌جا می‌آورد؛ و اگر بیش از دو سال ساکن مکّه باشد اهل آنجا به حساب آید و دیگر نمی‌تواند حج و عمره‌ی تمتّع به‌جا آورد.
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) لِأَهْلِ مَکَّهًَْ أَنْ یَتَمَتَّعُوا فَقَالَ لَا لَیْسَ لِأَهْلِ مَکَّهًَْ أَنْ یَتَمَتَّعُوا قَالَ قُلْتُ فَالْقَاطِنُونَ بِهَا قَالَ إِذَا أَقَامُوا سَنَهًًْ أَوْ سَنَتَیْنِ صَنَعُوا کَمَا یَصْنَعُ أَهْلُ مَکَّهًَْ فَإِذَا أَقَامُوا شَهْراً فَإِنَّ لَهُمْ أَنْ یَتَمَتَّعُوا قُلْتُ مِنْ أَیْنَ قَالَ یَخْرُجُونَ مِنَ الْحَرَمِ قُلْتُ مِنْ أَیْنَ یُهِلُّونَ بِالْحَجِّ فَقَالَ مِنْ مَکَّهًَْ نَحْواً مِمَّا یَقُولُ النَّاسُ.
امام صادق ( حلبی گوید: «از امام صادق (پرسیدم: «آیا اهل مکّه می‌توانند حج و عمره‌ی تمتّع به‌جا آورند»؟ حضرت فرمود: «خیر! نمی‌توانند چنین کاری انجام دهند». عرض کردم: «کسانی‌که قصد سکونتِ همیشگی در مکّه را دارند حکمشان چیست»؟ فرمود: «اگر یک‌سال یا دوسال در آنجا سکونت کنند، وظیفه‌ی آن‌ها مانند وظیفه‌ی اهل مکّه است (یعنی باید حج و عمره‌ی مفرده انجام دهند)؛ پس اگر یک‌ماه در مکّه سکونت کنند می‌توانند حج و عمره‌ی تمتّع به‌جا آورند». عرض کردم: «از کجا احرام می‌بندند»؟ فرمود: «از بیرون [محدوده‌ی] حرم». عرض کردم: «از کجا باید برای [شروعِ] حج، لبّیک بگویند»؟ فرمود: «از مکّه به همان صورت که دیگران می‌گویند».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَرِیزٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنِ الطَّوَافِ بِغَیْرِ أَهْلِ مَکَّهًَْ مِمَّنْ جَاوَرَ بِهَا أَفْضَلُ أَوِ الصَّلَاهًْ فَقَالَ الطَّوَافُ لِلْمُجَاوِرِینَ أَفْضَلُ وَ الصَّلَاهًُْ لِأَهْلِ مَکَّهًَْ وَ الْقَاطِنِینَ بِهَا أَفْضَلُ مِنَ الطَّوَافِ.
امام صادق ( حریز گوید: از امام صادق (پرسیدم: «برای کسانی‌که در مکّه [به‌طور موقّت] سکونت یافته‌اند انجام طواف [مستحبّی] فضیلت بیشتری دارد یا خواندن نماز [مستحبّی]»؟ حضرت فرمود: «برای کسانی‌که در مکّه [به‌طور موقّت] سکونت یافته‌اند انجام طواف [مستحبّی] فضیلت بیشتری دارد و برای اهل مکّه و کسانی‌که قصد سکونتِ همیشگی در آن کرده‌اند خواندن نماز [مستحبّی] فضیلت بیشتری نسبت به انجام طواف دارد».
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا أَقَامَ الرَّجُلُ بِمَکَّهًَْ سَنَهًًْ فَالطَّوَافُ أَفْضَلُ وَ إِذَا أَقَامَ سَنَتَیْنِ خَلَطَ مِنْ هَذَا وَ هَذَا فَإِذَا أَقَامَ ثَلَاثَ سِنِینَ فَالصَّلَاهًُْ أَفْضَلُ.
امام صادق ( کسی که یک‌سال در مکّه اقامت کند، انجام طواف [مستحبّی] برای او فضیلت بیشتری دارد؛ و اگر دوسال اقامت کند گاهی طواف [مستحبّی] و گاهی نماز [مستحبّی] انجام دهد؛ و اگر سه سال اقامت کند نماز [مستحبّی] برایش فضیلت بیشتری دارد.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ قَوْلُهُ وَ مَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذابٍ أَلِیمٍ؛ قَالَ نَزَلَتْ فِی مَنْ یُلْحِدُ بِأَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ یَظْلِمُهُ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( آیه: وَ مَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذابٍ أَلِیمٍ؛ در مورد کسانی نازل شده است که در مورد امیرالمؤمنین (کجروی می کنند و به او ستم روا می‌دارند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ مَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ؛ فَقَالَ مَنْ عَبَدَ فِیهِ غَیْرَ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَوْ تَوَلَّی فِیهِ غَیْرَ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ فَهُوَ مُلْحِدٌ بِظُلْمٍ وَ عَلَی اللَّهِ تَبَارَکَ‌وَ‌تَعَالَی أَنْ یُذِیقَهُ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ.
امام صادق ( از امام صادق (نقل شده است که درباره‌ی این سخن خداوند عزّوجلّ [که فرموده:] وَمَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحَادٍ؛ فرمود: «هرکس در سرزمین مکّه غیر از خداوند عزّوجلّ را پرستش کند و یا ولایت کسی غیر از اولیای الهی را بپذیرد، چنین کسی با انحراف از حق، روی به ستم آورده و بر خداوند رواست که از عذابی دردناک به او بچشاند».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ مَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ؛ قَالَ نَزَلَتْ فِیهِمْ حَیْثُ دَخَلُوا الْکَعْبَهًَْ فَتَعَاهَدُوا وَ تَعَاقَدُوا عَلَی کُفْرِهِمْ وَ جُحُودِهِمْ بِمَا نُزِّلَ فِی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَأَلْحَدُوا فِی الْبَیْتِ بِظُلْمِهِمُ الرَّسُولَ (صلی الله علیه و آله) وَ وَلِیَّهُ فَبُعْداً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِینَ.
امام صادق ( از امام صادق (نقل شده است که درباره‌ی این سخن خداوند عزّوجلّ [که فرموده:] وَمَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحَادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ؛ فرمود: «این آیه درباره‌ی کسانی نازل شده که وارد کعبه شدند و بر کفر و انکار خود نسبت به آنچه درباره‌ی امیرالمؤمنین (نازل شده، با یکدیگر عهد و پیمان بستند. پس ایشان در خانه‌ی خدا به‌واسطه‌ی ستمی که نسبت به پیغمبر (و جانشین او روا داشتند، دچار الحاد و کجروی شدند؛ قوم ستمکار [از رحمت خدا] دور باد (مؤمنون/۴۱).
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُعَاوِیَهًَْ‌بْنِ‌عَمَّارٍ قَال: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ مَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ؛ قَالَ کُلُّ ظُلْمٍ إِلْحَادٌ وَ ضَرْبُ الْخَادِمِ فِی غَیْرِ ذَنْبٍ مِنْ ذَلِکَ الْإِلْحَادِ.
امام صادق ( معاویه‌بن‌عمّار گوید: «از امام صادق (درباره‌ی این سخن خداوند عزّوجلّ [که فرموده:] وَمَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحَادٍ بِظُلْمٍ؛ پرسیدم». حضرت فرمود: «هرگونه ستمی انحراف و کجروی است؛ و زدن خادم بدون اینکه اشتباهی از او سرزده باشد، از آن جمله است».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حُکَیْمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ أَدْنَی الْإِلْحَادِ فَقَالَ إِنَ الْکِبْرَ أَدْنَاهُ.
امام صادق ( حُکیم گوید: «از امام صادق (پرسیدم: کم ترین مرتبه‌ی الحاد چیست»؟ امام (فرمود: «خودبزرگ‌بینی، کمترین مرتبه‌ی الحاد است».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الصَّبَّاحِ‌الْکِنَانِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ مَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذابٍ أَلِیمٍ؛ فَقَالَ کُلُّ ظُلْمٍ یَظْلِمُهُ الرَّجُلُ نَفْسُهُ بِمَکَّهًَْ مِنْ سَرِقَهًٍْ أَوْ ظُلْمِ أَحَدٍ أَوْ شَیْءٍ مِنَ الظُّلْمِ فَإِنِّی أَرَاهُ إِلْحَاداً وَ لِذَلِکَ کَانَ یُتَّقَی أَنْ یُسْکَنَ الْحَرَمُ.
امام صادق ( ابوصبّاح کنانی گوید:: «از امام صادق (درباره‌ی این سخن خداوند عزّوجلّ [که فرموده:] وَمَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحَادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ؛ پرسیدم». حضرت فرمود: «هر ستمی که انسان در مکّه در حقّ خود مرتکب شود، چه دزدی باشد و چه ظلم بر دیگری یا هر ستمی دیگر، من آن را الحاد می‌دانم؛ به همین‌خاطر نیز مسلمانان از سکونت در مکّه پرهیز می‌کرده‌اند».