آیه أَ فَلَمْ يَسيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِها أَوْ آذانٌ يَسْمَعُونَ بِها فَإِنَّها لا تَعْمَى الْأَبْصارُ وَ لكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتي فِي الصُّدُورِ [46]
آيا آنان در زمين سير نكردند، تا دل‌هايى داشته باشند كه [حقيقت را] با آن درك كنند يا گوش هايى كه با آن [نداى حق را] بشنوند؟! زيرا [بسيار مى شود كه] چشم هاى ظاهر نابينا نمى شود؛ بلكه دل‌هايى كه در سينه هاست كور مىشود.
الصّادق (علیه السلام)- سُئِلَ الصَّادِقُ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ أَ وَ لَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ قَالَ مَعْنَاهُ أَ وَ لَمْ یَنْظُرُوا فِی الْقُرْآنِ.
امام صادق ( از امام‌صادق (درباره‌ی تفسیر این سخن خداوند عزّوجلّ [که می‌فرماید:] أَ فَلَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ؛ سؤال شد؛ حضرت فرمود: «یعنی آیا در قرآن با تأمّل ننگریستند».
الصّادق (علیه السلام)- وَصَلَ اللَّهُ طَاعَهًَْ وَلِیِّ أَمْرِهِ بِطَاعَهًِْ رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) وَ طَاعَهًَْ رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) بِطَاعَتِهِ فَمَنْ تَرَکَ طَاعَهًَْ وُلَاهًِْ الْأَمْرِ لَمْ یُطِعِ اللَّهَ وَ لَا رَسُولَه (صلی الله علیه و آله) ... إِنَّ اللَّهَ قَدِ اسْتَخْلَصَ الرُّسُلَ (لِأَمْرِهِ ثُمَّ اسْتَخْلَصَهُمْ مُصَدِّقِینَ بِذَلِکَ فِی نُذُرِهِ فَقَالَ وَ إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلَّا خَلا فِیها نَذِیرٌ تَاهَ مَنْ جَهِلَ وَ اهْتَدَی مَنْ أَبْصَرَ وَ عَقَلَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یَقُولُ فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ وَ کَیْفَ یَهْتَدِی مَنْ لَمْ یُبْصِرْ وَ کَیْفَ یُبْصِرُ مَنْ لَمْ یَتَدَبَّرْ اتَّبِعُوا رَسُول‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلَ بَیْتِهِ (وَ أَقِرُّوا بِمَا نَزَلَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ اتَّبِعُوا آثَارَ الْهُدَی فَإِنَّهُمْ عَلَامَاتُ الْأَمَانَهًِْ وَ التُّقَی.
امام صادق ( خداوند اطاعت از صاحب امر خود (امام‌معصوم () را به اطاعت از رسولش (و اطاعت از رسولش (را به اطاعت از خویش پیوند داده است؛ پس هرکس اطاعت از صاحبان‌امر را رها کند از خدا و رسولش (اطاعت نکرده است... خداوند پیامبران (را برای کار خویش (بشارت و انذار بندگان) برگزید، سپس ایشان را باوردارندگان به بیم‌های‌خویش انتخاب کرده و فرمود: و هر امّتی در گذشته، انذارکننده‌ای داشته‌است. (فاطر/۲۴) هرکه ندانست، به بیراهه رفت و هرکه چشم گشود و اندیشه کرد هدایت یافت؛ خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتی فِی الصُّدُورِ؛ و کسی‌که نمی‌بیند چگونه راه یابد و کسی‌که اندیشه نکند چگونه بینا باشد. از رسول خدا (و اهل‌بیتش (پیروی کنید و به آنچه از جانب خداوند نازل‌شده اقرار نمایید و از نشانه‌های هدایت، تبعیّت کنید زیرا ایشان، نشانه‌های امانت و تقوایند.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یَقُولُ فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ وَ کَیْفَ یَهْتَدِی مَنْ لَمْ یُبْصِرْ وَ کَیْفَ یُبْصِرُ مَنْ لَمْ یُنْذَر.
امام صادق ( خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتی فِی الصُّدُورِ؛ و کسی‌که نمی‌بیند چگونه راه یابد و کسی که بیمش نداده‌اند، چگونه بینا باشد.
الباقر (علیه السلام)- قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) إِنَّمَا الْأَعْمَی عَمَی الْقَلْبِ فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ.
امام باقر ( کوری واقعی، همان کوردلی است؛ فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ.
الصّادق (علیه السلام)- لَا یَصِحُّ الِاعْتِبَارُ إِلَّا لِأَهْلِ الصَّفَا وَ الْبَصِیرَهًِْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَاعْتَبِرُوا یا أُولِی الْأَبْصارِ وَ قَالَ جَلَّ اسْمُهُ فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ فَمَنْ فَتَحَ اللَّهُ عَیْنَ قَلْبِهِ وَ بَصِیرَهًَْ عَیْنِهِ بِالِاعْتِبَارِ فَقَدْ أَعْطَاهُ مَنْزِلَهًًْ رَفِیعَهًًْ وَ زُلْفَهًًْ عَظِیمَهًًْ.
امام صادق ( پند و اندرزگرفتن فقط برای کسانی است که دلی پاک داشته و اهل بصیرت باشند، خداوند عزّوجلّ فرموده: پس عبرت بگیرید ای صاحبان بصیرت! (حشر/۲) و [در جایی دیگر] فرموده: فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ؛ هرکس را خداوند دیده‌ی دل و بصیرت عطا کند، مقام بزرگی به او داده و در جایگاهی بس بلند، قرارش داده است.
السّجاد (علیه السلام)- أَلَا إِنَ لِلْعَبْدِ أَرْبَعَ أَعْیُنٍ عَیْنَانِ یُبْصِرُ بِهِمَا أَمْرَ دِینِهِ وَ دُنْیَاهُ وَ عَیْنَانِ یُبْصِرُ بِهِمَا أَمْرَ آخِرَتِهِ فَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَیْراً فَتَحَ لَهُ الْعَیْنَیْنِ اللَّتَیْنِ فِی قَلْبِهِ فَأَبْصَرَ بِهِمَا الْغَیْبَ فِی أَمْرِ آخِرَتِهِ وَ إِذَا أَرَادَ بِهِ غَیْرَ ذَلِکَ تَرَکَ الْقَلْبَ بِمَا فِیهِ.
امام سجاد ( همانا بنده را چهار چشم باشد؛ با دو چشم کار دین و دنیای خود را ببیند و با دو چشم دیگر کار آخرت را بنگرد. چون خدا خیر بنده‌ای را خواهد دو چشم دلش را بگشاید و او امر آخرت خویش را ببیند؛ و چون برای بنده‌ای غیر از آن خواهد دلش را به حال خویش رها کند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَعْمَی الْعَمَی الضَّلَالَهًُْ بَعْدَ الْهُدَی وَ خَیْرَ الْأَعْمَالِ مَا نَفَعَ، وَ خَیْرَ الْهُدَی مَا اتُّبِعَ وَ شَرَّ الْعَمَی عَمَی الْقَلْب.
پیامبر ( شدیدترین کوری، گمراهی پس از هدایت؛ و بدترین کوری، کوردلی است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی مَا فَرَضَ الْإِیمَانَ عَلَی جَارِحَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ وَ مَا مِنْ جَارِحَهًٍْ مِنْ جَوَارِحِ الْإِنْسَانِ إِلَّا وَ قَدْ وُکِلَتْ بِغَیْرِ مَا وُکِلَتْ بِهِ الْأُخْرَی ... فَأَمَّا {مَا} فَرَضَهُ عَلَی الْقَلْبِ مِنَ الْإِیمَانِ الْإِقْرَارُ وَ الْمَعْرِفَهًُْ وَ الْعَقْدُ عَلَیْهِ وَ الرِّضَی بِمَا فَرَضَ عَلَیْهِ وَ التَّسْلِیمُ لِأَمْرِهِ وَ الذِّکْرُ وَ التَّفَکُّرُ وَ الِانْقِیَادُ إِلَی کُلِّ مَا جَاءَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فِی کِتَابِهِ مَعَ حُصُولِ الْمُعْجِزِ فَیَجِبُ عَلَیْهِ اعْتِقَادُهُ وَ أَنْ یُظْهِرَ مِثْلَ مَا بَطَنَ إِلَّا لِضَرُورَهًٍْ کَقَوْلِه تَعَالَی ... وَ یَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا وَ قَوْلِهِ تَعَالَی أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلی قُلُوبٍ أَقْفالُها وَ قَالَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ وَ مِثْلُ هَذَا کَثِیرٌ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ هُوَ رَأْسُ الْإِیمَان.
امام علی ( خداوند متعال ایمان را فقط بر یک عضو بدن واجب نکرده است و هریک از اعضای بدن، وظیفه‌ای غیر از وظیفه‌ی عضو دیگر دارد... امّا آن ایمانی‌که بر قلب واجب فرموده، اعتراف است و شناخت و رضا به آنچه خدا بر آن واجب نموده و تسلیم‌بودن در مقابل فرمان الهی و یاد خدا و اندیشه‌کردن و گردن‌نهادن در مقابل تمامی آنچه از جانب خداوند عزّوجلّ در قرآن آمده، که باید تا حدّ توان آن‌ها را به‌کار گرفت؛ اعتقاد به این وظائف بر قلب واجب است و باید آنچه درون خویش اعتقاد دارد را [در عمل نیز] آشکار کند مگر در جایی‌که ضرورت، حکم به مخفی‌کردن اعتقاد نماید (مثل مواردی‌که تقیّه در مقابل دشمن، لازم است)، همچون این‌سخن خداوند [که فرموده]: به جز آن‌ها که تحت فشار واقع شده‌اند. (نحل/۱۰۶)... و این سخن خداوند [که فرموده]: آیا آن‌ها در قرآن تدبّر نمی‌کنند، یا بر دل‌هایشان قفل نهاده شده است؟! (محمّد/۲۴) و [باز]خدای‌عزّوجلّ فرموده: فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ؛ و مانند این آیات در قرآن فراوان است و این اعتقاد قلبی، اساس ایمان می‌باشد... و امّا آنچه بر دو چشم واجب فرموده، نگریستن با دقّت به نشانه‌های الهی است و چشم‌پوشی‌کردن از آنچه خدای عزّوجلّ حرام نموده؛ خداوند متعال فرموده: ... آیا در حکومت و نظام آسمان‌ها و زمین، و آنچه خدا آفریده است [از روی دقّت و عبرت] نظر نیفکندند؟! (اعراف/۱۸۵) ... و فرموده: هر که از روی بصیرت می‌نگرد به سود خود اوست و هر که چشم بصیرت برهم نهد به زیان خودش می‌باشد. (انعام/۱۰۴) و این آیه در برگیرنده‌ی بینایی چشم‌ها و بینایی دل‌ها می‌باشد، خداوند متعال فرموده: فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی مَا فَرَضَ الْإِیمَانَ عَلَی جَارِحَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ وَ مَا مِنْ جَارِحَهًٍْ مِنْ جَوَارِحِ الْإِنْسَانِ إِلَّا وَ قَدْ وُکِلَتْ بِغَیْرِ مَا وُکِلَتْ بِهِ الْأُخْرَی فَمِنْهَا ... مَا فَرَضَهُ عَلَی الْعَیْنَیْنِ فَهُوَ النَّظَرُ إِلَی آیَاتِ اللَّهِ وَ غَضُّ النَّظَرِ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی ... فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ عَمِیَ فَعَلَیْها وَ هَذِهِ الْآیَهًُْ جَامِعَهًٌْ لِأَبْصَارِ الْعُیُونِ وَ أَبْصَارِ الظُّنُونِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُور.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی مَا فَرَضَ الْإِیمَانَ عَلَی جَارِحَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ وَ مَا مِنْ جَارِحَهًٍْ مِنْ جَوَارِحِ الْإِنْسَانِ إِلَّا وَ قَدْ وُکِلَتْ بِغَیْرِ مَا وُکِلَتْ بِهِ الْأُخْرَی فَمِنْهَا ... مَا فَرَضَهُ عَلَی الْعَیْنَیْنِ فَهُوَ النَّظَرُ إِلَی آیَاتِ اللَّهِ وَ غَضُّ النَّظَرِ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی ... فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ عَمِیَ فَعَلَیْها وَ هَذِهِ الْآیَهًُْ جَامِعَهًٌْ لِأَبْصَارِ الْعُیُونِ وَ أَبْصَارِ الظُّنُونِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَإِنَّها لا تَعْمَی الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُور.