آیه وَ اعْلَمُوا أَنَّ فيكُمْ رَسُولَ اللهِ لَوْ يُطيعُكُمْ في كَثيرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَ لكِنَّ اللهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإيمانَ وَ زَيَّنَهُ في قُلُوبِكُمْ وَ كَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ أُولئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ [7]
و بدانيد پيامبر خدا در ميان شماست؛ هرگاه در بسيارى از كارها از شما اطاعت كند، به مشقّت خواهيد افتاد؛ ولى خداوند ايمان را محبوب شما قرار داده و آن را در دل‌هايتان زينت بخشيده، و كفر و فسق و گناه را منفورتان قرار داده است؛ كسانى‌كه داراى اين صفاتند هدايت يافتگانند.
فقه الرّضا (علیه السلام)- الفِقْهُ المَنْسُوبُ إلَی الْإمَامِ الرِّضَا (علیه السلام): رُوِیتُ عَنِ الْعَالِمِ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ الْقَدَرُ وَ الْعَمَلُ بِمَنْزِلَهًِْ الرُّوحِ وَ الْجَسَدِ فَالرُّوحُ بِغَیْرِ الْجَسَدِ لَا یَتَحَرَّکُ وَ لَا یُرَی وَ الْجَسَدُ بِغَیْرِ الرُّوحِ صُورَهًٌْ لَا حِرَاکَ لَهُ فَإِذَا اجْتَمَعَا قَوِیَا وَ صَلُحَا وَ حَسُنَا وَ مَلُحَا کَذَلِکَ الْقَدَرُ وَ الْعَمَلُ فَلَوْ لَمْ یَکُنِ الْقَدَرُ وَاقِعاً عَلَی الْعَمَلِ لَمْ یُعْرَفِ الْخَالِقُ مِنَ الْمَخْلُوقِ وَ لَوْ لَمْ یَکُنِ الْعَمَلُ بِمُوَافَقَهًٍْ مِنَ الْقَدَرِ لَمْ یَمْضِ وَ لَمْ یَتِمَّ وَ لَکِنْ بِاجْتِمَاعِهِمَا قَوِیَا وَ صَلُحَا وَ لِلَّهِ فِیهِ الْعَوْنُ لِعِبَادِهِ الصَّالِحِینَ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ لکِنَّ اللهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ الْآیَهًَْ ثُمَّ قَالَ وَجَدْتُ ابْنَ آدَمَ (علیه السلام) بَیْنَ اللَّهِ وَ بَیْنَ الشَّیْطَانِ فَإِنْ أَحَبَّهُ اللَّهُ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُهُ خَلَّصَهُ وَ اسْتَخْلَصَهُ وَ إِلَّا خَلَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ عَدُوِّه.
فقه الرضا (علیه السلام)- در فقه الرضا (علیه السلام) آمده است: از عالم (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «قَدَر و عمل به منزله‌ی روح و پیکرند؛ روح بدون پیکر حرکتی ندارد و دیده نمی شود، و پیکر بدون روح صورتی است که حرکتی ندارد. این دو وقتی با هم باشند، قوّت می یابند و درست و نیکو و نَمَکین می شوند. قدَر و عمل نیز همین طورند؛ اگر عملی تقدیر نداشته باشد، خالق از مخلوق بازشناخته نمی شود و اگر عملی موافق با تقدیر نباشد، [آن عمل] واقع نمی شود و به انجام نمی‌رسد. ولی هنگامی که با هم باشند، قوی می شوند و سامان می گیرند. و خداوند در انجام اعمال به بندگان شایسته اش کمک می کند. سپس این آیه را تلاوت کردند: وَ لکِنَّ اللهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ ...». سپس فرمود: «فرزند آدم را بین خدا و شیطان یافتم، اگر خداوند که نام هایش مقدّس است او را دوست داشته باشد، او را خالص و خاص می گرداند، و اگر نه او را با دشمنش رها می کند».
الصّادق (علیه السلام)- عَن الْحَسَنِ‌بْنِ‌زِیَادٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ هَلْ لِلْعِبَادِ بِمَا حَبَّبَ صُنْعٌ قَالَ لَا وَ لَا کَرَامَهًْ.
امام صادق (علیه السلام)- حسن‌بن‌زیاد گوید: پیرامون آیه: حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ؛ از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «آیا بندگان در آنچه خداوند محبوب قرار داده دخالتی دارند»؟ حضرت فرمود: «خیر! و [محبوبیّتی که با دخالت بندگان حاصل شود] خوشایند هم نیست».
الصّادق (علیه السلام)- حَرَامٌ عَلَی قُلُوبِکُمْ أَنْ تَعْرِفَ حَلَاوَهًَْ الْإِیمَانِ حَتَّی تَزْهَدَ فِی الدُّنْیا.
امام صادق (علیه السلام)- حرام است بر دل‌های شما که شیرینی ایمان را تشخیص بدهد، مگر آنکه به دنیا بی‌رغبت باشد.
الصّادق (علیه السلام)- عن فُضَیْلِ‌بْنِ‌یَسَارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنِ الْحُبِّ وَ الْبُغْضِ أَ مِنَ الْإِیمَانِ هُوَ فَقَالَ وَ هَلِ الْإِیمَانُ إِلَّا الْحُبُّ وَ الْبُغْضُ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ وَ کَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیانَ أُولئِکَ هُمُ الرَّاشِدُونَ.
امام صادق (علیه السلام)- فضیل‌بن‌یسار گوید: از امام صادق (علیه السلام) سؤال‌کردم: «آیا حبّ و بغض ارتباطی با ایمان دارند»؟ آن حضرت فرمود: «آیا ایمان چیزی جز حبّ و بغض است»؟ سپس آیه زیر را تلاوت کرد: حَبَّبَ إِلیْکُمُ الإِیمَانَ وزَیَّنَهُ فِی قُلوبِکُمْ وکَرَّهَ إِلیْکُمُ الکُفْرَ والفُسُوقَ والعِصْیَانَ أُولئِکَ هُمُ الرَّاشِدُونَ.
الباقر (علیه السلام)- هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحُبُّ أَ لَا تَرَی إِلَی قَوْلِهِ قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللهُ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ أَ وَ لَا تَرَی قَوْلَ اللَّهِ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ وَ قَالَ یُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَیْهِمْ فَقَالَ الدِّینُ هُوَ الْحُبُّ وَ الْحُبُّ هُوَ الدِّین.
امام باقر (علیه السلام)- از ابوعبیده حذّاء نقل شده است: امام محمّدباقر (علیه السلام) خطاب به او فرمود: «ای زیاد! وای بر تو! آیا دین چیزی جز محبّت است؟ مگر نخوانده‌ای که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: اگر خدا را دوست دارید از من پیروی کنید تا خدا دوستتان بدارد و گناهان شما را بر شما ببخشاید. (آل عمران/۳۱). مگر ندیده‌ای که خداوند خطاب به پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرموده است: حَبَّبَ إِلیْکُمُ الإِیمَانَ وزَیَّنَهُ فِی قُلوبِکُمْ و همچنین فرموده است: هرکس را که به سوی آنان کوچ کرده است، دوست دارند. (حشر/۹)؟ دین همان محبّت است و محبّت، نشان‌دهنده‌ی دین فرد است».
الباقر (علیه السلام)- أَنَّ زِیَاداً الْأَسْوَدَ دَخَلَ عَلَیْهِ فَنَظَرَ إِلَی رِجْلَیْهِ قَدْ تَشَقَّقَتَا فَقَالَ لَهُ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام): مَا هَذَا یَا زِیَادُ فَقَالَ: یَا مَوْلَایَ أَقْبَلْتُ عَلَی بَکْرٍ لِی ضَعِیفٍ فَمَشَیْتُ عَامَّهًَْ الطَّرِیقِ وَ ذَلِکَ أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ عِنْدِی مَا أَشْتَرِی بِهِ مُسِنّاً وَ إِنَّمَا ضَمَمْتَ شَیْئاً إِلَی شَیْءٍ حَتَّی اشْتَرَیْتُ هَذَا الْبَکْرَ قَالَ فَرَقَّ لَهُ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) حَتَّی رَأَیْنَا عَیْنَیْهِ تَرَقْرَقَتَا دُمُوعاً فَقَالَ لَهُ زِیَادٌ: جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاکَ إِنِّی وَ اللَّهِ کَثِیرُ الذُّنُوبِ مُسْرِفٌ عَلَی نَفْسِی حَتَّی رُبَّمَا قُلْتُ قَدْ هَلَکْتُ ثُمَّ أَذْکُرُ وَلَایَتِی إِیَّاکُمْ وَ حُبِّی لَکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ فَأَرْجُو بِذَلِکَ الْمَغْفِرَهًَْ. فَأَقْبَلَ عَلَیْهِ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) عِنْدَ ذَلِکَ بِوَجْهِهِ وَ قَالَ: سُبْحَانَ اللَّهِ وَ هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحُبُّ؟ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَقُولُ فِی کِتَابِه حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ.
امام باقر (علیه السلام)- زیاد اسود بر امام باقر (علیه السلام) وارد شد. امام (علیه السلام) نگاهی به پاهای او کرد که چاک‌چاک شده‌بود. حضرت به او فرمود: «زیاد! چرا پاهایت چنین شده «؟ عرض‌کرد: «مولای من! با بچّه‌شتری‌ناتوان‌که دارم، آمدم و بیشتر راه را پیاده پیمودم؛ علّتش هم این است که پولی نداشتم شتری بزرگسال بخرم و همین بچّه‌شتر را نیز با کنار هم گذاشتن دو چیز [و فروختن آنها] توانستم بخرم». [راوی] گوید: «دل امام‌باقر (علیه السلام) برای او سوخت به‌طوری‌که دیدیم اشک از چشمان‌مبارک‌حضرت سرازیر شد». زیاد به ایشان عرض‌کرد: «خداوند مرا فدایت گرداند! به خدا سوگند! گناهان‌من بسیار است و [با این گناهان] بر خودم ستم کرده‌ام تا جایی‌که گاهی [به خودم] گفته‌ام: «حتماً هلاک گشته‌ام»؛ آنگاه داشتن ولایت‌شما و محبّتی که نسبت به شما اهل‌بیت دارم را به یاد می‌آورم و بواسطه‌ی آن امید به بخشش [از طرف خداوند] دارم». چون زیاد چنین گفت، امام‌باقر (علیه السلام) به او رو کرده و فرمود: «پاک و منزّه است خدا! آیا دین چیزی جز محبّت است؟ خداوند تبارک‌وتعالی در کتابش می‌فرماید: حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ.
الصّادق (علیه السلام)- وَ قَالَ لَهُ زِیَادٌ الْأَسْوَدُ: إِنِّی أُلِمُ بِالذُّنُوبِ فَأَخَافُ الْهَلَکَهًَْ ثُمَّ أَذْکُرُ حُبَّکُمْ فَأَرْجُو النَّجَاهًَْ. فَقَالَ (علیه السلام): وَ هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحُبُّ؟ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی: حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ قَالَ: إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّه.
امام صادق (علیه السلام)- زیاد اسود به امام‌صادق (علیه السلام) عرض کرد: «من به‌یاد گناهانم می‌افتم و می ترسم که هلاک شوم؛ بعد به یاد محبّت [خود نسبت به] شما می‌افتم و امیدوار به نجات می‌شوم». امام (علیه السلام) فرمود: «آیا دین چیزی جز محبّت است؟ خداوند فرموده: حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ؛ و فرموده: بگو: اگر خدا را دوست می‌دارید، از من پیروی کنید! تا خدا (نیز) شما را دوست بدارد (آل عمران/۳۱)».
الباقر (علیه السلام)- عن بُرَیْدِ‌بْنِ‌مُعَاوِیَهًَْ قَالَ کُنْتُ عِنْدَ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی فُسْطَاطٍ لَهُ بِمِنًی فَنَظَرَ إِلَی زِیَادٍ الْأَسْوَدِ مُنْقَلِعَ الرِّجْلِ فَرَثَی لَهُ فَقَالَ لَهُ مَا لِرِجْلَیْکَ هَکَذَا قَالَ جِئْتُ عَلَی بَکْرٍ لِی نِضْوٍ فَکُنْتُ أَمْشِی عَنْهُ عَامَّهًَْ الطَّرِیقِ فَرَثَی لَهُ وَ قَالَ لَهُ عِنْدَ ذَلِکَ زِیَادٌ إِنِّی أُلِمُّ بِالذُّنُوبِ حَتَّی إِذَا ظَنَنْتُ أَنِّی قَدْ هَلَکْتُ ذَکَرْتُ حُبَّکُمْ فَرَجَوْتُ النَّجَاهًَْ وَ تَجَلَّی عَنِّی فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) وَ هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحُبُّ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ.
امام باقر (علیه السلام)- از بریدبن‌معاویه روایت شده است که گفت: در منی در محضر امام باقر (علیه السلام) نشسته بودم. آن حضرت به زیاد که فردی سیاه پوست بود و هر دو پایش قطع شده بود نگاه کرد و نسبت به او اظهار ترحّم کرد و فرمود: «چه بر سر پاهایت آمده است؟ چطور به این جا آمده‌ای»؟ زیاد گفت: «سوار بر شتر لاغری بودم امّا بیشتر راه را خودم آمدم». امام (علیه السلام) نسبت به او اظهار مهربانی کرد. زیاد گفت: «گناه می‌کنم تا جایی که احساس می‌کنم در حال هلاک شدن هستم، محبّت شما در خاطرم زنده می‌شود به همین دلیل به نجات خود امیدوار می‌شوم و احساس ناخوشایند گناه برطرف می‌شود». امام باقر (علیه السلام) فرمود: «آیا گمان می‌کنی دین، چیزی جز محبّت است»؟ پروردگار فرموده است: حَبَّبَ إِلیْکُمُ الإِیمَانَ وزَیَّنَهُ فِی قُلوبِکُمْ.
الصّادق (علیه السلام)- فی قَوْلِهِ تَعَالَی حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ یَعْنِی أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ کَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیانَ بُغْضُنَا لِمَنْ خَالَفَ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ خَالَفَنَا.
امام صادق (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) نقل شده درباره‌ی آیه: حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ؛ فرمود: «منظور امیرالمؤمنین (علیه السلام) است». وَ کَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیانَ؛ «منظور، بغض و دشمنی ما اهل‌بیت نسبت به کسانی است که مخالفت با پیامبر (صلی الله علیه و آله) و مخالفت با ما نموده‌اند».
الباقر (علیه السلام)- حُبُّ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) إِیمَانٌ وَ بُغْضُهُ نِفَاقٌ ثُمَّ قَرَأَ وَ لکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ إِلَی قَوْلِهِ نِعْمَهًًْ.
امام باقر (علیه السلام)- از امام باقر (علیه السلام) نقل‌شده که فرمود: «دوستی امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) ایمان و دشمنی او نفاق (دو رویی) است». آنگاه این آیه را تلاوت فرمود: وَ لکِنَّ اللهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ ...
الباقر (علیه السلام)- حُبُّنَا إِیمَانٌ وَ بُغْضُنَا کُفْرٌ ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ لکِنَّ اللهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ.
امام باقر (علیه السلام)- ابوالجارود از امام باقر (علیه السلام) نقل‌کرد که فرمود: «حبّ ما ایمان و بغض و کینه‌ی ما کفر است»؛ آنگاه این آیه را تلاوت فرمود: وَ لکِنَّ اللهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ.
الباقر (علیه السلام)- کَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیان قِیلَ الْفُسُوقُ الْکَذِب.
امام باقر (علیه السلام)- کَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیان؛ منظور از فسوق همان دروغ است.