آیه وَ الَّذينَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذينَ سَبَقُونا بِالْإيمانِ وَ لا تَجْعَلْ في قُلُوبِنا غِلاًّ لِلَّذينَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّكَ رَؤُفٌ رَحيمٌ [10]
[همچنين] كسانى كه بعد از آن‌ها (بعد از مهاجران و انصار ) آمدند و مى‌گويند: «پروردگارا! ما و برادرانمان را كه در ايمان بر ما پيشى‌گرفتند بيامرز، و در دل‌هايمان حسد و كينه‌اى نسبت به مؤمنان قرار مده. پروردگارا، تو رئوف و مهربانى».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَرَضَ اللَّهُ الِاسْتِغْفَارَ لِعَلِیٍّ (علیه السلام) فِی الْقُرْآنِ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ هُوَ سَابِقُ الْأُمَّهًِْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- خداوند در قرآن، استغفارکردن به علی (علیه السلام) را به هر مسلمانی واجب کرده است و آن مضمون سخن خداوند است: یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ و علی سابق بود.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ تَعَالَی رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ قَالَ هُمْ ثَلَاثَهًُْ نَفَرٍ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ وَ حَبِیبٌ النَّجَّارُ صَاحِبُ مَدِینَهًِْ الْأَنْطَاکِیَّهًِْ وَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- معنعنا از ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) روایت می‌کند که گفت: رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ منظور از آن‌ها سه نفر هستند: مؤمن آل‌فرعون، حبیب نجّار ساکن شهر انطاکیه و علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام)».
الحسن (علیه السلام)- قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ وَ کَانَ أَبِی سَابِقَ السَّابِقِینَ إِلَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَقْرَبَ الْأَقْرَبِینَ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لا یَسْتَوِی مِنْکُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَهًًْ فَأَبِی کَانَ أَوَّلَهُمْ إِسْلَاماً وَ أَقْدَمَهُمْ هِجْرَهًًْ وَ أَوَّلَهُمْ نَفَقَهًًْ وَ قَالَ وَ الَّذِینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ فَالنَّاسُ مِنْ بَعْدِهِ مِنْ جَمِیعِ الْأُمَمِ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ بِسَبْقِهِمْ إِیَّاهُمْ إِلَی الْإِیمَانِ بِنَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ لَمْ یَسْبِقْهُ إِلَی الْإِیمَانِ أَحَدٌ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ لِجَمِیعِ السَّابِقِینَ وَ هُوَ سَابِقُهُمْ.
امام حسن (علیه السلام)- خداوند در قرآن می‌فرماید: و [سومین گروه] پیشگامانند، آن‌ها مقربانند. (واقعه/۱۱۱۰) پدرم از کسانی بود که قبل از همه مسلمان شد و از همگان به او نزدیک‌تر بود خداوند متعال در قرآن مجید می‌فرماید: کسانی که قبل از پیروزی انفاق کردن و جنگیدند [با کسانی که پس از پیروزی انفاق کردند] یکسان نیستند آن‌ها بلند مقام‌تر از کسانی هستند که بعد از فتح انفاق نمودند. (حدید/۱۰) پدرم نخستین مسلمان و مهاجر بود و قبل از همه انفاق کرد. در جای دیگر می‌فرماید: وَ الَّذِینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ مردم مسلمان بعد از علی (علیه السلام) همه او را دعا می‌کنند و برایش استغفار می‌نمایند زیرا او قبل از همه مسلمان شده و به رسول (صلی الله علیه و آله) آورده است و مهاجرت کرده، و هیچ‌کس قبل از او به رسول خدا ایمان نیاورد و نماز نگزارد، و با آن جناب همراهی نداشت. [و باز] خداوند متعال فرموده است: پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار، و کسانی که به نیکی از آن‌ها پیروی کردند. (توبه/۱۰۰) در این آیه‌ی شریفه از سابقان نخستین که مسلمان شدند و مهاجرت کردند سخن به میان آمده و فضیلت آن‌ها بیان‌شده و موقعیت آن‌ها در اسلام یاد شده است.
الصّادق (علیه السلام)- قَدْ رُوِّینَا عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) أَنَّ سَائِلًا سَأَلَه ... قَالَ السَّائِلُ قُلْتُ وَ إِنَ الْإِیمَانَ دَرَجَاتٌ وَ مَنَازِلُ یَتَفَاضَلُ بِهَا الْمُؤْمِنُونَ عِنْدَ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ قَالَ السَّائِلُ قُلْتُ صِفْ لِی کَیْفَ ذَلِکَ حَتَّی أَفْهَمَهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ سَبَّقَ بَیْنَ الْمُؤْمِنِینَ کَمَا یُسَبَّقُ بَیْنَ الْخَیْلِ یَوْمَ الرِّهَانِ ثُمَّ قَبِلَهُمْ عَلَی دَرَجَاتِهِمْ فِی السَّبْقِ إِلَیْهِ ثُمَّ جَعَلَ کُلَّ امْرِئٍ مِنْهُمْ عَلَی دَرَجَهًْ سَبْقِهِ لَا یَنْقُصُهُ فِیهَا مِنْ حَقِّهِ لَا یَتَقَدَّمُ مَسْبُوقٌ سَابِقاً وَ لَا مَفْضُولٌ فَاضِلًا فَبِذَلِکَ فَضَلَ أَوَّلُ هَذِهِ الْأُمَّهًْ آخِرَهَا وَ بِذَلِکَ کَانَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) أَفْضَلَ الْمُؤْمِنِینَ لِأَنَّهُ أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ مِنْهُمْ فَلَوْ لَمْ یَکُنْ لِمَنْ سَبَقَ إِلَی الْإِیمَانِ فَضْلٌ عَلَی مَنْ تَأَخَّرَ لَلَحِقَ آخِرُ هَذِهِ الْأُمَّهًْ أَوَّلَهَا، نَعَمْ وَ لَتَقَدَّمَهُمْ کَثِیرٌ مِنْهُمْ لِأَنَّا قَدْ نَجِدُ کَثِیراً مِنَ الْمُؤْمِنِینَ الْآخِرِینَ مَنْ هُوَ أَکْثَرُ عَمَلًا مِنَ الْأَوَّلِینَ أَکْثَرُ مِنْهُمْ صَلَاهًْ وَ أَکْثَرُ مِنْهُمْ صَوْماً وَ حَجّاً وَ جِهَاداً وَ إِنْفَاقاً وَ لَوْ لَمْ تَکُنْ سَوَابِقُ یَفْضُلُ بِهَا الْمُؤْمِنُونَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً لَکَانَ الْآخِرُونَ بِکَثْرَهًْ الْعَمَلِ یُقَدَّمُونَ عَلَی الْأَوَّلِینَ وَ لَکِنْ أَبَی اللَّهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ أَنْ یُدْرِکَ آخِرُ دَرَجَاتِ الْإِیمَانِ أَوَّلَهَا أَوْ یُقَدَّمَ فِیهَا مَنْ أَخَّرَ اللَّهُ أَوْ یُؤَخَّرَ فِیهَا مَنْ قَدَّمَ اللَّهُ قَالَ قُلْتُ أَخْبِرْنِی عَمَّا نَدَبَ اللَّهُ إِلَیْهِ الْمُؤْمِنِینَ مِنَ الِاسْتِبَاقِ إِلَی الْإِیمَانِ قَالَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ سابِقُوا إِلی مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُها کَعَرْضِ‌السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ قَالَ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ وَ قَالَ وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِیَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ قَالَ لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِینَ الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ أَمْوالِهِمْ یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللهِ وَ رِضْواناً وَ یَنْصُرُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ وَ قَالَ وَ الَّذِینَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإِیمانَ مِنْ قَبْلِهِمْ یُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَیْهِمْ وَ لا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَ یُؤْثِرُونَ عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَ الَّذِینَ جاؤُا مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ فَبَدَأَ بِالْمُهَاجِرِینَ الْأَوَّلِینَ عَلَی دَرَجَهًْ سَبْقِهِمْ ثُمَّ ثَنَّی بِالْأَنْصَارِ ثُمَّ ثَلَّثَ بِالتَّابِعِینَ لَهُمْ بِإِحْسَانٍ فَوَضَعَ کُلَّ قَوْمٍ عَنْ دَرَجَاتِهِمْ وَ مَنَازِلِهِمْ عِنْدَهُ وَ ذَکَرَ اسْتِغْفَارَ الْمُؤْمِنِینَ لِمَنْ تَقَدَّمَهُمْ مِنْ إِخْوَانِهِمْ لِیَدُلَّ عَلَی فَضْلِ مَنَازِلِهِمْ ثُمَّ ذَکَرَ مَا فَضَّلَ بِهِ أَوْلِیَاءَهُ بَعْضَهُمْ عَلَی بَعْضٍ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَ تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ کَلَّمَ اللهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجاتٍ وَ آتَیْنا عِیسَی ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّناتِ وَ أَیَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُس.
امام صادق (علیه السلام)- سؤال کننده گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «برای ایمان درجات و مراتبی است که مؤمنین نسبت به آن‌ها نزد خدا بر یکدیگر برتری دارند»؟ فرمود: «آری»! عرض کردم: «خدا رحمتت کند، برایم توضیح ده تا بفهمم». فرمود: «خدا میان مؤمنین مسابقه قرار داد، چنان‌که میان اسبان، در روز اسب‌دوانی مسابقه گذارند. و آن‌ها را به حسب درجات سبقت فضیلت بخشید. و هریک از مؤمنین را طبق درجه سبقتش قرار داد و حقّ او را از آن درجه نکاست و هیچ دنبالی از جلو افتاده [نزد خدا] پیشی نگیرد و نه هیچ کم‌فضیلتی بر صاحب فضیلت، از این جهت پیشینیان و پسینیان این امّت بر یکدیگر برتری یافتند و اگر پیش رو در ایمان را بر عقب افتاده فضیلتی نبود، آخر این امّت [از نظر مقام و فضیلت] به اوّلش می‌چسبید [و در یک رتبه قرار می‌گرفتند، درصورتی‌که اصحاب پیغمبر و مسلمین صدر اوّل، اسلام را پایه‌گذاری کردند و آخرین از کوشش آن‌ها بهره‌مند شدند] آری می‌چسبید و بلکه از آن‌ها پیش می‌افتادند درصورتی‌که پیش رو در ایمان را بر عقب‌افتاده آن فضیلتی نبود. لیکن خدا به‌سبب درجات ایمان پیشروان در ایمان را مقدّم داشته و به‌سبب عقب‌افتادن از ایمان کوتاهی‌کنندگان را مؤخر داشته (یعنی از لحاظ رتبه و فضیلت) زیرا بعضی از مؤمنین متأخر را می‌بینیم که نماز و روزه و حج و زکات و جهاد و انفاقشان از پیشینیان بیشتر است و اگر سوابق فضیلتی که مؤمنین به‌سبب آن بر یکدیگر ترجیح پیدا می‌کنند نمی‌بود، می‌بایست متأخّرین به‌واسطه‌ی عمل بسیار خود، بر پیشینیان مقدّم باشند، ولی خدای عزّوجلّ هرگز نخواسته شخصی که در پایین‌ترین درجات ایمان قرار دارد به‌درجه‌ی جلوتر برسد و آنکه را خدا مؤخّر داشته مقدّم شود یا آنکه را مقدّم داشته مؤخّر گردد [زیرا اوّلاً؛ فضیلت و درجه نزد خدا به زیادی عمل نیست و ثانیاً؛ پیشینیان در ایمان بر متأخّرین سبقت دارند و ایمان آن‌ها سبب ایمان متأخرین گشته علاوه بر صعوبت و مشقّت بسیاری که در ایمان‌آوردن آن‌ها بود، به‌واسطه‌ی تقیّه و قلّت عدد و آزار مشرکین]. عرض کردم: «پیشی‌گرفتن به‌سوی ایمانی که خدا مؤمنین را در این گفتار خویش دعوت فرموده است... فرمود: وَ الَّذِینَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإِیمانَ مِنْ قَبْلِهِمْ یُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَیْهِمْ وَ لا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَ یُؤْثِرُونَ عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَ الَّذِینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیم در اینجا به مهاجران نخستین به خاطر پیشی‌گرفتن در مهاجرت شروع به سخن کرده و بعد از انصار و سپس از تابعان نام برده است، و بعد هرکدام را به‌اندازه‌ی مقام خودش تعریف می‌کند. خداوند متعال پیامبران خود را هم بر یکدیگر فضیلت داده، در قرآن می‌فرماید: ما پیامبران را از هم دیگر متمایز کردیم، و بعضی را بر بعضی فضیلت دادیم. خداوند فرمود: بعضی از آن رسولان را بر بعضی دیگر برتری دادیم برخی از آن‌ها، خدا با او سخن می‌گفت و بعضی را درجاتی برتر داد و به عیسی‌بن‌مریم، نشانه‌های روشن دادیم و او را با «روح القدس» تأیید نمودیم [ولی فضیلت و مقام آن پیامبران، مانع اختلاف امّت‌ها نشد]. (بقره/۲۵۳)