آیه وَ فِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجَاوِرَاتٌ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنَابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوَانٌ وَ غَیْرُ صِنْوَانٍ یُسْقَي بِمَاءٍ وَاحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ فِي الْأُکُلِ إِنَّ فِي ذالِکَ لَأَیَاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ [4]
و در روى زمین، قطعات متفاوتى در کنار هم وجود دارد؛ و باغ‌هایى از انگور و زراعت و نخل‌ها، [و درختان میوه‌ی گوناگون] که گاه بر یک پایه مى‌رویند و گاه بر دو پایه؛ [و عجب آنکه] همه‌ی آن‌ها از یک آب سیراب مى‌شوند! و با این حال، بعضى از آن‌ها را از جهت میوه بر دیگرى برترى مىدهیم؛ در این‌ها نشانه‌هایى است براى گروهى که مى‌اندیشند.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ فِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجاوِراتٌ أَیْ مُتَّصِلَهًٌْ بَعْضُهَا إِلَی بَعْضٍ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ أَیْ بَسَاتِینُ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ الصِّنْوَانُ الْفَتَالَهًُْ الَّتِی نَبَتَ مِنْ أَصْلِ الشَّجَرَهًِْ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلی بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ فَمِنْهُ حُلْوٌ وَ مِنْهُ حَامِضٌ وَ مِنْهُ مُرٌّ یُسْقَی بِماءٍ وَاحِدٍ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ فِی الأَرْضِ قِطَعٌ مُّتَجَاوِرَاتٌ؛ یعنی به همدیگر وصل هستند. و منظور از وَ جَنَّاتٌ مِّنْ أَعْنَابٍ؛ یعنی باغ‌ها. وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوَانٌ؛ مقصود از صِنْوَانٌ؛ نهال درخت خرما و درختان کوچک خرما می‌باشند که از ریشه درخت خرما سر برمی‌آورند و می‌رویند. وَ غَیْرُ صِنْوَانٍ یُسْقَی بِمَاء وَاحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَی بَعْضٍ فِی الأُکُلِ؛ برخی از این میوه‌ها شیرین هستند و برخی ترش و برخی تلخ که همگی با یک آب سیراب شده و آبیاری می‌شود. در این‌ها نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- جَنَّاتٌ أَیْ بَسَاتِینُ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ أَیْ نَخَلَاتٌ مِنْ أَصْلٍ وَاحِدٍ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ أَیْ نَخَلَاتٌ مِنْ أُصُولٍ شَتَّی.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- جَنَّاتٌ؛ یعنی بوستان‌هایی از انگور و زراعت [در روی زمین قراردارد]. وَ نَخِیلٌ صِنْوَانٌ؛ یعنی نخل‌های خرما که از یک ریشه هستند. وَ غَیْرُ صِنْوَانٍ؛ یعنی نخل‌های خرما که ریشه‌های مختلف دارند.
الصّادق (علیه السلام)- عَن صَفْوَانَ قَال اسْتَأْذَنْتُ الصَّادِقَ (علیه السلام)ل ِزِیَارَهًِْ مَوْلَایَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) وَ سَأَلْتُهُ أَنْ یُعَرِّفَنِی مَا أَعْمَلُ عَلَیْهِ فَقَالَ یَا صَفْوَان ... فَإِذَا اغْتَسَلْتَ فَقُلْ فِی غُسْلِکَ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ نُوراً وَ طَهُوراً وَ حِرْزاً وَ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ آفَهًٍْ وَ سُقْمٍ وَ عَاهَهًٍْ اللَّهُمَّ طَهِّرْ بِهِ قَلْبِی وَ اشْرَحْ بِهِ صَدْرِی وَ سَهِّلْ بِهِ أَمْرِی فَإِذَا فَرَغْتَ مِنْ غُسْلِکَ فَالْبَسْ ثَوْبَیْنِ طَاهِرَیْنِ وَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ خَارِجَ الْمَشْرَعَهًِْ وَ هُوَ الْمَکَانُ الَّذِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَی: وَ فِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجاوِراتٌ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلی بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ فَإِذَا فَرَغْتَ مِنْ صَلَاتِکَ فَتَوَجَّهْ نَحْوَ الْحَائِرِ.
امام صادق (علیه السلام)- صفوان گوید: از امام صادق (علیه السلام) برای زیارت مولایم امام حسین (علیه السلام) اجازه خواستم و از او خواستم که اعمال [زیارت] را به من بشناساند. فرمود: «ای صفوان! وقتی غسل می‌کنی، موقع غسل‌کردن بگو: به نام خدا و به یاری او. خدایا آن را نور، پاکی، نگهداری‌کننده و شفای از هر بیماری، آسیب و آفتی قرار بده. خدایا! به‌وسیله‌ی آن قلب مرا پاک و به‌وسیله‌ی آن سینه‌ام را گشاده و به‌وسیله‌ی آن کارم را آسان‌گردان. و وقتی از غسل فارغ شدی، دو لباس پاکیزه بپوش و دو رکعت نماز بخوان و آن مکانی است که خدای تعالی [درباره‌ی آن] فرموده: وَ فِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجاوِراتٌ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلی بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ؛ و وقتی از نماز فارغ‌شدی، به طرف قتلگاه حرکت کن».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَوْلُهُ تَعَالَی: وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ عَنْ جَابِرِبْنِ‌عَبْدِاللَّهِ أَنَّهُ سَمِعَ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ النَّاسُ مِنْ شَجَرٍ شَتَّی وَ أَنَا وَ أَنْتَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) مِنْ شَجَرَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ ثُمَّ قَرَأَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) الْآیَهًَْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در کتاب کشف‌الغمه آمده است: وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ، از جابربن‌عبداللَّه (رحمة الله علیه) روایت شده که از پیامبر (صلی الله علیه و آله) شنیده است که فرمود: «مردم از درختان گوناگونند و من و تو ای علی! از یک درختیم». و سپس این آیه را تلاوت فرمود.
الصّادق (علیه السلام)- التَّقْوَی عَلَی ثَلَاثَهًِْ أَوْجُهٍ تَقْوَی بِاللَّهِ فِی اللَّهِ وَ هُوَ تَرْکُ الْحَلَالِ فَضْلًا عَنِ الشُّبْهَهًِْ وَ هُوَ تَقْوَی خَاصِّ الْخَاصِّ وَ تَقْوَی مِنَ اللَّهِ وَ هُوَ تَرْکُ الشُّبُهَاتِ فَضْلًا عَنْ حَرَامٍ وَ هُوَ تَقْوَی الْخَاصِّ وَ تَقْوَی مِنْ خَوْفِ النَّارِ وَ الْعِقَابِ وَ هُوَ تَرْکُ الْحَرَامِ وَ هُوَ تَقْوَی الْعَامِّ وَ مَثَلُ التَّقْوَی کَمَاءٍ یَجْرِی فِی نَهَرٍ وَ مَثَلُ هَذِهِ الطَّبَقَاتِ الثَّلَاثِ فِی مَعْنَی التَّقْوَی کَأَشْجَارٍ مَغْرُوسَهًٍْ عَلَی حَافَّهًِْ ذَلِکَ النَّهَرِ مِنْ کُلِّ لَوْنٍ وَ جِنْسٍ وَ کُلُّ شَجَرَهًٍْ مِنْهَا یَسْتَمِصُّ الْمَاءَ مِنْ ذَلِکَ النَّهَرِ عَلَی قَدْرِ جَوْهَرِهِ وَ طَعْمِهِ وَ لَطَافَتِهِ وَ کَثَافَتِهِ ثُمَّ مَنَافِعُ الْخَلْقِ مِنْ ذَلِکَ الْأَشْجَارِ وَ الثِّمَارِ عَلَی قَدْرِهَا وَ قِیمَتِهَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی: صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلی بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ ... فَالتَّقْوَی لِلطَّاعَاتِ کَالْمَاءِ لِلْأَشْجَارِ وَ مَثَلُ طَبَائِعِ الْأَشْجَارِ وَ الثِّمَارِ فِی لَوْنِهَا وَ طَعْمِهَا مَثَلُ مَقَادِیرِ الْإِیمَانِ.
امام صادق (علیه السلام)- تقوی بر سه قسم است، تقوی به خاطر خدا و در راه خدا و آن ترک حلال است چه رسد به اینکه انسان دست از شبهه بردارد و این را تقوای ویژگان یا خاص‌الخاص گویند. دوّم، تقوی از خداوند و آن خودداری از شبهات می‌باشد چه رسد به دوری از حرام، این را تقوی خاص گویند، سوّم، تقوی از ترس دوزخ و عقاب که آن خودداری از حرام است و آن را تقوی عام و همگانی گویند. تقوی مانند آبی است که در نهر جاری می‌شود، و این سه طبقات که در معنی تقوی ذکر شد مانند درختانی هستند که در کنار آن نهر کاشته شده‌اند، آن درختان هر کدام رنگی و جنسی دارند و همه‌ی آن‌ها از آن آب استفاده می‌کنند. آن درختان هرکدام به اندازه‌ی جوهر و طعم و لطافت خود از آن بهره‌مند می‌گردند، و به‌اندازه‌ی جثه و بزرگی و کوچکی خود از آن آب بر می‌دارند، و بعد مردم به‌اندازه‌ی قدرت و توانایی خود از میوه‌ی آن درختان می‌خورند. خداوند متعال می‌فرماید: صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلی بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ؛.. پس تقوی برای طاعات مانند آب برای درختان است، و طبیعت میوه‌های درختان در رنگ و طعم آن‌ها مانند اندازه‌ی ایمان در مردم می‌باشد.