آیه وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرينٌ [36]
و هركس از ياد خداوند رحمان، روى‌گردان شود شيطانى را بر او مسلّط مى‌سازيم كه همواره همنشين او خواهد بود.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- قِیلَ: مَعْنَاهُ وَ مَنْ یَعْمَ عَنْهُ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ معنایش این است که از ذکر خدای رحمان نابینا گردد.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ أَیْ یَعْمَی.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- مَن یعْشُ عَن ذِکْرِ الرَّحْمَنِ یعنی هرکس چشم فرو ببندد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مَنْ تَرَکَ الْأَخْذَ عَنْ أَمْرِ اللَّهِ بِطَاعَتِهِ قَیَّضَ اللَّهُ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ.
امام علی (علیه السلام)- هرکه چنگ‌زدن به اطاعت خدا را ترک کند، شیطانی برایش قرار می‌دهد که با او قرین باشد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) یَا ابْنَ‌مَسْعُودٍ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِ لَیَأْتِی عَلَی النَّاسِ زَمَانٌ یَسْتَحِلُّونَ الْخَمْرَ وَ یُسَمُّونَهُ النَّبِیذَ عَلَیْهِمْ لَعْنَةُ اللهِ وَ الْمَلائِکَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ أَنَا مِنْهُمْ بَرِیءٌ وَ هُمْ مِنِّی بِرَاءٌ یَا ابْنَ مَسْعُودٍ الزَّانِی بِأُمِّهِ أَهْوَنُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ أَنْ یَدْخُلَ فِی الرِّبَا مِثْقَالَ حَبَّهًٍْ مِنْ خَرْدَلٍ وَ شُرْبُ الْمُسْکِرِ قَلِیلًا أَوْ کَثِیراً هُوَ أَشَدُّ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ أَکْلِ الرِّبَا لِأَنَّهُ مِفْتَاحُ کُلِّ شَرٍّ أُولَئِکَ یَظْلِمُونَ الْأَبْرَارَ وَ یُصَادِقُونَ الْفُجَّارَ وَ الْفَسَقَهًَْ الْحَقُّ عِنْدَهُمْ بَاطِلٌ وَ الْبَاطِلُ عِنْدَهُمْ حَقٌّ هَذَا کُلُّهُ لِلدُّنْیَا وَ هُمْ یَعْلَمُونَ أَنَّهُمْ عَلَی غَیْرِ الْحَقِّ وَ لَکِنْ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِیلِ فَهُمْ لا یَهْتَدُونَ رَضُوا بِالْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اطْمَأَنُّوا بِها وَ ... هُمْ عَنْ آیاتِنا غافِلُونَ أُولئِکَ مَأْواهُمُ النَّارُ بِما کانُوا یَکْسِبُون یَا ابْنَ مَسْعُودٍ قَالَ تَعَالَی: وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ* وَ إِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ* حَتَّی إِذا جاءَنا قالَ یا لَیْتَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ بُعْدَ الْمَشْرِقَیْنِ فَبِئْسَ الْقَرِین.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای پسر مسعود! به خدایی که مرا به حق برانگیخته سوگند! زمانی بر مردم بیاید که شراب را حلال می‌شمارند و نامش را نبیذ می‌گذارند. لعنت خدا و فرشتگان و تمام مردم بر اینان باد، من از آنان بیزار و آنان از من به‌دورند. ای پسر مسعود! زناکننده‌ی به مادر [حسابش] آسانتر است از کسی که به‌اندازه‌ی دانه‌ی خردل از ربا در مالش داخل شود و کسی که شراب بخورد کم یا زیاد، در پیش خدا از خورنده‌ی ربا بدتر است؛ زیرا که شراب کلید همه‌ی بدی‌هاست. ای پسر مسعود! ایشان نیکان را ستم می‌کنند، فاجران و فاسقان را تصدیق می‌نمایند حق در نظر اینان باطل است، باطل در پیش آنان حق است تمام این کارها به خاطر دنیاست و ایشان می‌دانند که آنان بر غیر حقّند ولی شیطان کردارشان را زینت داده و راهشان را بسته پس ایشان هدایت نمی‌شوند. و به زندگی دنیا خشنود شدند و بر آن تکیه کردند، و آنها که از آیات ما غافلند، [همه‌ی] آنها جایگاهشان آتش است، به خاطر کارهایی که انجام می‌دادند!. (یونس/۸-۷). ای پسر مسعود! خدای تعالی فرموده است: وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ* وَ إِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ* حَتَّی إِذا جاءَنا قالَ یا لَیْتَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ بُعْدَ الْمَشْرِقَیْنِ فَبِئْسَ الْقَرِین
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا ابْنَ مَسْعُودٍ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی مَنْ رَدَّ عَنْ ذِکْرِی وَ ذِکْرِ الْآخِرَهًِْ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ وَ إِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ حَتَّی إِذا جاءَنا قالَ یا لَیْتَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ بُعْدَ الْمَشْرِقَیْنِ فَبِئْسَ الْقَرِین.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای پسر مسعود! خدای تعالی فرموده: هرکس از یاد من و آخرت برگردد؛ شیطان را به‌سراغ او می‌فرستیم پس همواره قرین اوست! و آنها [شیاطین] این گروه را از راه خدا بازمی‌دارند، درحالی‌که گمان می‌کنند هدایت‌یافتگان حقیقی آنها هستند! تا زمانی‌که [در قیامت] نزد ما حاضر شود می‌گوید: ای کاش میان من و تو فاصله‌ی مشرق و مغرب بود چه بد همنشینی بودی!. (زخرف/۳۸-۳۶)
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا أَحَبَّ اللَّهُ تَعَالَی عَبْداً نَکَتَ فِی قَلْبِهِ نُکْتَهًًْ بَیْضَاءَ وَ فَتَحَ مَسَامِعَ قَلْبِهِ وَ وَکَّلَ بِهِ مَلَکاً یُسَدِّدُهُ وَ إِذَا أَبْغَضَ عَبْداً نَکَتَ فِی قَلْبِهِ نُکْتَهًًْ سَوْدَاءَ وَ وَکَّلَ بِهِ شَیْطَاناً یُغْوِیهِ وَ عَلَی ذَلِکَ نَزَلَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ.
امام صادق (علیه السلام)- هرگاه خداوند متعال بنده‌ای را دوست بدارد، نقطه سفیدی در دلش ایجاد میکند، و گوش‌های دلش را می‌گشاید و فرشته‌ای را مأمور حفاظت او میکند و هرگاه بنده‌ای را دشمن بدارد، نقطه‌ای سیاه در دلش قرار می‌دهد و شیطانی را مأمور گمراه‌کردن او میکند و برطبق همین [سنّت]، این کلام خداوند متعال نازل شد: وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ.
الباقر (علیه السلام)- وَ لَنْ یَنْفَعَکُمُ الْیَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ آلَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) حَقَّهُمْ أَنَّکُمْ فِی الْعَذابِ مُشْتَرِکُونَ وَ هَذَا جَوَابٌ لِمَنْ تَقَدَّمَ ذِکْرُهُمْ أَمَامَ هَذِهِ الْآیَهًِْ وَ هُوَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ وَ إِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ حَتَّی إِذا جاءَنا قالَ یا لَیْتَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ بُعْدَ الْمَشْرِقَیْنِ فَبِئْسَ الْقَرِینُ.
امام باقر (علیه السلام)- جابر از امام باقر (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: امروز هرگز پشیمانی نسبت به حق محمّد و آل محمّد (صلی الله علیه و آله) برای شما سود نمی بخشد؛ چون ستم کردید. و در حقیقت شما در عذاب، مشترک خواهید بود و این پاسخی است برای کسانی که ذکر آن ها در برابر این آیه گذشت و آن سخن خدای عزّوجل است که فرمود: وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ* وَ إِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ* حَتَّی إِذا جاءَنا قالَ یا لَیْتَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ بُعْدَ الْمَشْرِقَیْنِ فَبِئْسَ الْقَرِینُ.