آیه ۵۳ - سوره زمر

امام علی (علیه السلام)- شخصی به امیرالمؤمنین (علیه السلام) عرض کرد: «مرگ را برایم وصف کن». حضرت فرمود: «با مرد آگاهی روبرو شده‌اید. مرگ یکی از سه امری است که بر آدمی وارد می‌شود: یا نوید به نعمت‌های جاودان است و یا خبری است به عذاب همیشگی؛ و یا اندوهگین نمودن و ترسانیدن است، و کار شخص «محتضر» مبهم می‌باشد، زیرا نمی‌داند جزء کدامیک از این سه گروه خواهد بود؛ امّا انسانی که دوستدار و مطیع ما باشد، به نعمت‌های جاودان نوید داده شده، و دشمنانی که با ما سر ستیز دارند، عذاب ابدی در پیش خواهند داشت و امّا آن کس که وضعش معلوم نیست و نمی‌داند سرانجامش چه خواهد شد، مؤمنی است که به زیان خود زیاده روی نموده و مشخص نیست سرانجامش به کجا خواهد کشید، خبر مبهم و ترسناکی به او می‌رسد، ولی خداوند هرگز او را با دشمنان ما برابر نخواهد کرد، و به شفاعت ما او را از جهنّم بیرون می‌آورد، پس کار نیک انجام دهید و از خدا اطاعت کنید. مطمئن نباشید و سزای گناه را از طرف خدا ناچیز مشمارید! زیرا شفاعت شامل حال «مسرفین» نخواهد شد، مگر بعد از سیصدهزار سال.

امام کاظم (علیه السلام)- احمدبن‌محمّدبن‌ابی‌نصر گوید: به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم! من چند سال است که از خدا حاجتی درخواست کرده‌ام و از تأخیر اجابتش در دلم شبهه و نگرانی پدید آمده است»؟ فرمود: «ای احمد! مبادا شیطان بر [دل] تو راهی باز کند، تا تو را نا امید کند! امام باقر (علیه السلام) می‌فرمود: «گاهی مؤمن حاجتی از خدا می‌خواهد و خداوند اجابت آن را پس می‌اندازد و دلیل آن محبوبیّت آوازش [نزد خداوند] و محبوبیّت شنیدن صدای گریه‌اش است [و خداوند دوست دارد صدای آن بنده‌اش را بشنود]». سپس فرمود: «به خدا سوگند آنچه خدای عزّوجلّ برای آخرت مؤمنین می‌فرستد و در دنیا عطا نمی‌کند، از آنچه در دنیا به آن‌ها می‌دهد، برایشان بهتر است و دنیا چیست؟ امام باقر (علیه السلام) می‌فرمود: «سزاوار است برای مؤمن که دعایش درحال آسایش همانند دعای او در حال سختی باشد، و چون [آنچه درخواست کرده از دعا] به او داده شد سست نشود. پس تو از دعا خسته مشو زیرا که دعا نزد خدای عزّوجلّ منزلتی دارد [بس بزرگ] و بر تو باد به شکیبایی، و دنبال روزی حلال رفتن، و صله رحم کردن و مبادا با مردم اظهار دشمنی کنی، زیرا که ما خاندانی هستیم که با هرکه از ما ببرد پیوند می‌کنیم، و به هرکه به ما بدی کند نیکی می‌کنیم، پس به خدا سوگند! در این کار سرانجام نیکویی ببینیم [چه در دنیا و چه در آخرت]، کسی که در این دنیا دارای نعمت است اگر هرگاه درخواست [چیزی از خدا] کند و به او داده شود [حرصش زیاد گردد] و جز آن را نیز بخواهد، و [در نتیجه] نعمت خدا در چشم او کوچک و خوار گردد، و از هیچ‌چیز سیر نشود، و چون نعمت فراوان شود مسلمان از این راه به خطر افتد [و این خطر] به خاطر آن حقوقی [است] که بر او واجب شود، و به خاطر آن چیزی است که بیم آن رود به‌واسطه‌ی این حقوق در فتنه و آزمایش افتد [و در اداء آن‌ها کوتاهی کند]، بگو بدانم که اگر من به تو چیزی گفتم بدان وثوق و اعتماد داری»؟ عرض کردم: «فدایت شوم اگر من به گفته‌ی شما اعتماد نکنم پس به گفتار چه کسی اعتماد کنم با اینکه شما حجّت خداوند بر خلق او هستی»؟ فرمود: «پس تو به خدا [و وعده‌ها و گفتارهای او] اعتمادت بیشتر باشد، زیرا خداوند به تو وعده‌ی اجابت داده است [یا اینکه اجابت دعای تو به موعدی واگذار شده] آیا خدای عزّوجلّ نفرمود: و هرگاه پرسندت بندگان من از من، پس همانا من نزدیکم و اجابت کنم دعای آنکه مرا خواند. (بقره/۱۸۶). و فرموده است: نومید نباشید از رحمت خدا. (زمر/۵۳). و نیز فرموده است: و خدا نویدتان دهد به آمرزش و فضل. (بقره/۲۸۶). پس تو به خدای عزّوجلّ اعتمادت بیشتر باشد از دیگران، و در دل خود جز خوبی راه ندهید، که شما آمرزیده‌اید.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- دوست ندارم که به‌جای این آیه (یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ) تمام دنیا و هرچه در آن است به من داده شود.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مطعم‌بن‌نوفل به غلامش وحشی وعده داد که اگر حمزه (را بکشد او را آزاد خواهد کرد ولی وقتی وحشی، حمزه (را کشت او را آزاد نکرد. وحشی جماعتی را نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرستاد [با این پیام که] چیزی ما را از [پذیرش] دین تو منع نمی‌کند جز اینکه ما از تو شنیدیم که در کتابت اینگونه می‌خوانی: کسانی که معبود دیگری را با خدا می‌خوانند و انسانی را می‌کشند و زنا می‌کنند، مجازاتش را خواهند دید و در عذاب دوزخ جاودانه خواهند بود و ما همه‌ی این کارها را انجام داده‌ایم. [پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرستاده‌ای را] به همراه این کلام خداوند تعالی مگر کسی که توبه کند و ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد. (مریم/۶۰). به‌سوی آن‌ها فرستاد». آن‌ها گفتند: «می‌ترسیم که عمل صالح انجام ندهیم». پیامبر (صلی الله علیه و آله) این آیه را به‌سوی آن‌ها فرستاد: خداوند [هرگز] شرک را نمی‌بخشد! و پایین‌تر از آن را برای هرکس بخواهد [و شایسته بداند] می‌بخشد!. (نساء/۴۸)». آن‌ها گفتند: «می‌ترسیم که در مشیّت و خواست [خدا] وارد نشویم [و خدا نخواهد که ما را ببخشد]». پیامبر (صلی الله علیه و آله) این آیه را سوی آن‌ها فرستاد: یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً آن‌ها [با شنیدن این آیه] آمدند و اسلام آوردند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) به وحشی قاتل حمزه (فرمود: «رویت را از من بپوشان [جلوی چشم من نباش] زیرا من نمی‌توانم به تو نگاه کنم». ازاین‌رو وحشی سرش را تراشید [و به جای دور رفت] و درحالی‌که شراب می‌نوشید، مرد.

امام علی (علیه السلام)- فقیه کامل کسی است که مردم را از آمرزش خدا مأیوس نسازد.

امام صادق (علیه السلام)- گاهی مؤمن خواب هولناک می‌بیند و [به‌واسطه‌ی همان ترسی که او را گرفته] گناهش آمرزیده می‌شود، و گاهی تنش رنج کار می‌بیند و به ازای آن، گناهش آمرزیده می‌شود.

امام عسکری (علیه السلام)- ابوهاشم گوید: شنیدم امام عسکری (علیه السلام) فرمود: خداوند در روز قیامت، چنان مردم را عفو می‌کند و از گناهان آن‌ها می‌گذرد که بر قلب هیچ‌کس خطور نکرده است تا اینکه اهل شرک می‌گویند: به خداوندی که پروردگار ماست سوگند که ما مشرک نبودیم!. (انعام/۲۳)». در این هنگام، حدیثی به یادم آمد که مردی شیعه از اهل مکّه گفته بود که؛ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آیه: إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً را تلاوت کرد، شخصی گفت: «هرکس که شرک بورزد [هم بخشیده می‌شود]». از آن سخن ناخشنود شدم و نسبت به آن مرد ابراز ناخشنودی کردم و درحالی‌که پیش خود چنان می‌گفتم، امام (علیه السلام) رو به من کرد و فرمود: خداوند [هرگز] شرک را نمی‌بخشد! و پایین‌تر از آن را برای هرکس [بخواهد و شایسته بداند] می‌بخشد. (نساء/۴۸). خداوند شرک را نمی آمرزد و جز آن را برای هرکه بخواهد می‌آمرزد. او بد سخن گفت و بد چیزی روایت کرد.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این نماز را بجا آورد و این دعا را بگوید، خداوند شرّ اهل آسمان و اهل زمین و شرّ شیطان و شرّ پادشاه ستمگر را از او رفع می‌کند ... [دعا این است: خداوندا!] تو گناهان مرا بهتر از خودم [می‌دانی و] شمارش می‌کنی. پس آن‌ها را به من ببخش؛ ای خدای من! گناهان من بسیار و کارهایم زشت و جسارت و جُرم‌هایم بزرگ و اقدام من [به گناه] و جرأت و جسارت من بیشتر از آن است که احصا شود (همه‌اش شمارش شود) یا شمرده شود یا ذکر شود یا منتشر شود. ای آقای من! اعتماد من بر عفو تو و بر فضل توست که به آن وعده دادی. چرا که ای آقای من! تو که سخنت حق است اینگونه فرمودی: یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ پس گناهانی را که قبلاً انجام داده‌ام و آنچه که بعداً انجام می‌دهم و آنچه که پنهان کردم و آنچه آشکار ساختم و خطا کردم و عمداً [گناه] انجام داده‌ام و در یاد و خاطرم هست یا فراموش کردم و گواهی دادم، ببخش. رحمت تو هر شیء (چیزی) را فرا گرفته است و من هم یک شیء (چیز) هستم پس باید رحمت تو مرا هم فرا بگیرد ای مهربان‌ترین مهربانان!

امام صادق (علیه السلام)- خدایا! من با خواسته‌ام تو را قصد کرده و با در خواستم به تو رو می‌کنم و میل و رغبتم را نزد تو می‌آورم و از تو یاری می‌طلبم و به دعای تو پناه آوردم [و به این وسیله با تو هم‌صحبت شدم] بدون اینکه شایستگی این را داشته باشم که [به دعای من] گوش دهی، بدون اینکه شایسته اجابت تو باشم. و نتیجه پذیرش دستور تو در انجام طاعات و عبادات و دست‌کشیدن از گناهان باشد و بدون اینکه از منع‌کردن‌های تو، پند بگیرم و از نهی‌های تو دست بکشم [و انجام ندهم.] بلکه دلیل این درخواست چیزی نیست جز اینکه به یگانگی تو و به شناخت تو پناهنده شده‌ام، به معرفت من به اینکه پروردگاری جز تو ندارم و نیرو و کمکی جز از سوی تو وجود ندارد، زیرا ای خدای من و آقای من و مولای من! تو به بندگانت که بر خود اسراف و ستم کرده‌اند اینگونه می‌گویی: لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ ... این آیه تنها درباره‌ی پیروان امیرالمؤمنین (علیه السلام) نازل شده است.