آیه قالَ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَني مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طينٍ [76]
گفت: «من از او بهترم! مرا از آتش آفريده‌اى و او را از گِل».
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَارِثِ‌بْنِ‌التَّیِّهَانِ قَالَ: قَالَ ابْنُ شُبْرُمَهًَْ: دَخَلْتُ أَنَا وَ أَبُوحَنِیفَهًَْ عَلَی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) فَسَلَّمْتُ عَلَیْهِ وَ کُنْتُ لَهُ صَدِیقاً ثُمَّ أَقْبَلْتُ عَلَی جَعْفَرٍ (علیه السلام) فَقُلْتُ: أَمْتَعَ اللَّهُ بِکَ هَذَا رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْعِرَاقِ لَهُ فِقْهٌ وَ عَقْلٌ فَقَالَ لَهُ جَعْفَرٌ (علیه السلام): لَعَلَّهُ الَّذِی یَقِیسُ الدِّینَ بِرَأْیِهِ ثُمَ أَقْبَلَ عَلَیَ فَقَالَ: هَذَا النُّعْمَانُ‌بْنُ‌ثَابِتٍ؟ فَقَالَ أَبُوحَنِیفَهًَْ: نَعَمْ أَصْلَحَکَ اللَّهُ. فَقَالَ (علیه السلام): اتَّقِ اللَّهَ وَ لَا تَقِسِ الدِّینَ بِرَأْیِکَ فَإِنَّ أَوَّلَ مَنْ قَاسَ إِبْلِیسُ إِذْ أَمَرَهُ اللَّهُ بِالسُّجُودِ فَقَالَ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ.
امام صادق (علیه السلام)- حارث‌بن‌تیهان گوید: ابن شبرمه برایم نقل کرد: من و ابو حنیفه که با وی دوست بودم، بر حضرت جعفربن‌محمد (علیه السلام) وارد شدیم و بر او سلام کردیم، من رو به سوی امام صادق (علیه السلام) کرده، عرض کردم: «خدا برایت مردی از عراق را که دارای فقه و آگاهی دینی و عقل هست رساند». امام (علیه السلام) به ابو حنیفه فرمود: «شاید او همان کسی است که دین خدا را به رأی خودش قیاس می‌کند»؟ و سپس رو به من کرد و فرمود: «این نعمان‌بن‌ثابت است»؟ ابوحنیفه گفت: «بلی، خدا حالتان را نیکو گرداند». حضرت فرمود: «از خدا بترس و با رأی خود در دین قیاس مکن ... چون اوّلین کسی که قیاس کرد، ابلیس بود. زمانی‌که خداوند متعال به او امر کرد که [به آدم (علیه السلام) سجده کند]، گفت: «من از او بهترم! مرا از آتش آفریده‌ای و او را از گِل».
الصّادق (علیه السلام)- عَن إِسْحَاقَ‌بْنِ‌جَرِیرٍ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) أَیَّ شَیْءٍ یَقُولُ أَصْحَابُکَ فِی قَوْلِ إِبْلِیسَ خَلَقْتَنِی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَدْ قَالَ ذَلِکَ وَ ذَکَرَهُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ قَالَ کَذَبَ یَا إِسْحَاقُ مَا خَلَقَهُ اللَّهُ إِلَّا مِنْ طِین ثُمَّ قَالَ قَالَ اللَّهُ الَّذِی جَعَلَ لَکُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ ناراً فَإِذا أَنْتُمْ مِنْهُ تُوقِدُونَ خَلَقَهُ اللَّهُ مِنْ ذَلِکَ النَّارِ مِنْ تِلْکَ الشَّجَرَهًِْ وَ الشَّجَرَهًُْ أَصْلُهَا مِنْ طِینٍ.
امام صادق (علیه السلام)- اسحاق‌بن‌جریر گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: «یاران تو درباره‌ی سخن شیطان: خَلَقْتَنِی مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِینٍ چه می‌گویند»؟ عرض کردم: «فدایت شوم! شیطان این سخن را گفت و خداوند متعال در کتاب خود از آن یاد کرد». امام (علیه السلام) فرمود: «شیطان که لعنت خدا بر او باد! دروغ گفت، ای اسحاق! خداوند او را تنها از گِل آفرید. خداوند متعال فرمود: همان کسی که برای شما از درخت سبز، آتش آفرید و شما به‌وسیله‌ی آن، آتش می‌افروزید!. (یس/۸۰) خداوند او را از آن آتش آفرید و آتش از آن درخت است و اصل درخت از گِل است».
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ إِبْلِیسَ قَاسَ نَفْسَهُ بِآدَمَ (علیه السلام) فَقَالَ: خَلَقْتَنِی مِنْ نَارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ وَ لَوْ قَاسَ الْجَوْهَرَ الَّذِی خَلَقَ اللَّهُ مِنْهُ آدَمَ (علیه السلام) بِالنَّارِ کَانَ ذَلِکَ أَکْثَرَ نُوراً وَ ضِیَاءً مِنَ النَّارِ.
امام صادق (علیه السلام)- شیطان خود را با آدم (علیه السلام) قیاس کرد و [به خداوند متعال] عرض کرد: خَلَقْتَنِی مِن نَّارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِن طِینٍ، امّا اگر جوهری را که خداوند از آن، آدم (علیه السلام) را آفریده بود با آتش قیاس می کرد، آن را پرنورتر و درخشنده‌تر از آتش می‌یافت.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ الْمَلَائِکَهًَْ کَانُوا یَحْسَبُونَ أَنَّ إِبْلِیسَ مِنْهُمْ وَ کَانَ فِی عِلْمِ اللَّهِ أَنَّهُ لَیْسَ مِنْهُمْ فَاسْتَخْرَجَ مَا فِی نَفْسِهِ بِالْحَمِیَّهًِْ وَ الْغَضَبِ فَقَالَ خَلَقْتَنِی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ.
امام صادق (علیه السلام)- همانا فرشتگان می‌پنداشتند که ابلیس از آنان است ولی در علم خداوند ابلیس از فرشتگان نبود و او به خاطر غیرت نابجا و خشم، آنچه را که در درون داشت بیرون ریخت و گفت: خَلَقْتَنِی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ: کَانَ مَوْلَانَا أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ الْبَاقِرُ (علیه السلام) جَالِساً فِی الْحَرَمِ وَ حَوْلَهُ عِصَابَهًٌْ مِنْ أَوْلِیَائِهِ إِذْ أَقْبَلَ طَاوُسٌ الْیَمَانِیُّ فِی جَمَاعَهًٍْ مِنْ أَصْحَابِهِ ثُمَّ قَالَ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) ائْذَنْ لِی بِالسُّؤَالِ قَالَ أَذِنَّا لَکَ فَسَل ... قَالَ فَأَخْبِرْنِی عَنْ أَوَّلِ کَذِبَهًٍْ کُذِبَتْ مَنْ صَاحِبُهَا قَالَ إِبْلِیسُ حِینَ قَالَ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِین.
امام باقر (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: طاووس یمانی به امام باقر (علیه السلام) گفت: [به من بگو]: «اوّلین دروغی که در عالم گفته شد چه کسی گفت»؟ فرمود: «شیطانر [است]، هنگامی که گفت: أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طین».