آیه وَ إِنّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ [166]
و ما همه تسبيح‌گو [ى او] هستيم.
الباقر ( فَنَحْنُ أَوَّلُ خَلْقِ اللَّهِ وَ أَوَّلُ خَلْقٍ عَبَدَ اللَّهَ وَ سَبَّحَهُ وَ نَحْنُ سَبَبُ خَلْقِ الْخَلْقِ وَ سَبَبُ تَسْبِیحِهِمْ وَ عِبَادَتِهِمْ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ الْآدَمِیِّینَ فَبِنَا عُرِفَ اللَّهُ وَ بِنَا وُحِّدَ اللَّهُ وَ بِنَا عُبِدَ اللَّهُ وَ بِنَا أَکْرَمَ اللَّهُ مَنْ أَکْرَمَ مِنْ جَمِیعِ خَلْقِهِ وَ بِنَا أَثَابَ مَنْ أَثَابَ وَ بِنَا عَاقَبَ مَنْ عَاقَبَ ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ تَعَالَی وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ.
امام باقر ( ما اوّلین مخلوق خدا و اوّلین پرستنده‌ی او و تسبیح‌کننده‌ی او بودیم. ما سبب آفرینش و موجب تسبیح و عبادت ملائکه و انسان‌ها بودیم. و به‌سبب ما خدا شناخته شد و به وحدانیّت پرستش گردید و به‌واسطه‌ی ما گرامی شد. هرکس از مخلوقات مقامی یافت، ما سبب پاداش، پاداش‌گیران و کیفر تبهکاران هستیم. وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ* وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ.
الصّادق ( إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی کَانَ وَ لَا شَیْءَ فَخَلَقَ خَمْسَهًًْ مِنْ نُورِ جَلَالِهِ وَ اشْتَقَّ لِکُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمُ اسْماً مِنْ أَسْمَائِهِ الْمُنْزَلَهًِْ فَهُوَ الْحَمِیدُ وَ سَمَّانِی مُحَمَّداً (وَ هُوَ الْأَعْلَی وَ سَمَّی أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (عَلِیّاً وَ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی فَاشْتَقَّ مِنْهَا حَسَناً وَ حُسَیْناً وَ هُوَ فَاطِرٌ فَاشْتَقَّ لِفَاطِمَهًَْ (مِنْ أَسْمَائِهِ اسْماً فَلَمَّا خَلَقَهُمْ جَعَلَهُمْ فِی الْمِیثَاقِ عَنْ یَمِینِ الْعَرْشِ وَ خَلَقَ الْمَلَائِکَهًَْ مِنْ نُورٍ فَلَمَّا أَنْ نَظَرُوا إِلَیْهِمْ عَظَّمُوا أَمْرَهُمْ وَ شَأْنَهُمْ وَ لُقِّنُوا التَّسْبِیحَ فَذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ.
امام صادق ( خداوند تبارک‌وتعالی بود و هیچ چیزی با او نبود. پنج نور از نور جلالش آفرید؛ و برای هریک از آن‌ها اسمی از اسماء خودش که نازل شده است را قرار داد. او حمید است و مرا محّمد نامید و او اعلی است و امیرالمؤمنین (را علی نامید. نامهای نیکوتر از آن اوست! که از آن‌ها حسن (و حسین (را مشتق کرد. و او فاطر است و برای فاطمه (از اسماء خودش، نامی را برگزید. و وقتی آن‌ها را خلق کرد، از سمت راست عرش در میثاق قرارشان داد و ملائکه را از یک نور آفرید. هنگامی‌که [ملائکه] به آن‌ها (نور پنج تن) نگاه کردند، امر و شأن آن‌ها را بزرگ دانستند و تسبیح به آن‌ها تلقین داده شد و این همان [معنای] کلام خداوند متعال است: وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ.
الرّسول ( سَأَلَ ابْنُ‌مِهْرَانَ عَبْدَاللَّهِ‌بْنَ‌الْعَبَّاسِ عَنْ تَفْسِیرِ قَوْلِهِ تَعَالَی وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ فَقَالَ ابْنُ‌عَبَّاسٍ (إِنَّا کُنَّا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (فَأَقْبَلَ عَلِیُّبْنُأَبِیطَالِبٍ (فَلَمَّا رَآهُ النَّبِیُّ (تَبَسَّمَ فِی وَجْهِهِ وَ قَالَ مَرْحَباً بِمَنْ خَلَقَهُ اللَّهُ قَبْلَ آدَمَ (بِأَرْبَعِینَ أَلْفَ عَامٍ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (أَکَانَ الِابْنُ قَبْلَ الْأَبِ قَالَ نَعَمْ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی خَلَقَنِی وَ خَلَقَ عَلِیّاً (قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ آدَمَ (بِهَذِهِ الْمُدَّهًِْ خَلَقَ نُوراً فَقَسَمَهُ نِصْفَیْنِ فَخَلَقَنِی مِنْ نِصْفِهِ وَ خَلَقَ عَلِیّاً (مِنَ النِّصْفِ الْآخَرِ قَبْلَ الْأَشْیَاءِ کُلِّهَا ثُمَّ خَلَقَ الْأَشْیَاءَ فَکَانَتْ مُظْلِمَهًًْ فَنُورُهَا مِنْ نُورِی وَ نُورِ عَلِیٍّ (ثُمَّ جَعَلَنَا عَنْ یَمِینِ الْعَرْشِ ثُمَّ خَلَقَ الْمَلَائِکَهًَْ فَسَبَّحْنَا فَسَبَّحَتِ الْمَلَائِکَهًُْ وَ هَلَّلْنَا فَهَلَّلَتِ الْمَلَائِکَهًُْ وَ کَبَّرْنَا فَکَبَّرَتِ الْمَلَائِکَهًُْ فَکَانَ ذَلِکَ مِنْ تَعْلِیمِی وَ تَعْلِیمِ عَلِیٍّ (وَ کَانَ ذَلِکَ فِی عِلْمِ اللَّهِ السَّابِقِ أَنْ لَا یَدْخُلَ النَّارَ مُحِبٌّ لِی وَ لِعَلِیٍّ (وَ لَا یَدْخُلَ الْجَنَّهًَْ مُبْغِضٌ لِی وَ لِعَلِیٍّ (أَلَا وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ مَلَائِکَهًًْ بِأَیْدِیهِمْ أَبَارِیقُ اللُّجَیْنِ مَمْلُوَّهًًْ مِنْ مَاءِ الْحَیَاهًِْ مِنَ الْفِرْدَوْسِ فَمَا أَحَدٌ مِنْ شِیعَهًِْ عَلِیٍّ (إِلَّا وَ هُوَ طَاهِرُ الْوَالِدَیْنِ تَقِیٌّ نَقِیٌّ مُؤْمِنٌ بِاللَّهِ فَإِذَا أَرَادَ أَحَدُهُمْ أَنْ یُوَاقِعَ أَهْلَهُ جَاءَ مَلَکٌ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ الَّذِینَ بِأَیْدِیهِمْ أَبَارِیقُ مَاءِ الْجَنَّهًِْ فَیَطْرَحُ مِنْ ذَلِکَ الْمَاءِ فِی الْآنِیَهًِْ الَّتِی یَشْرَبُ مِنْهَا فَیَشْرَبُهُ فَبِذَلِکَ الْمَاءِ یَنْبُتُ الْإِیمَانُ فِی قَلْبِهِ کَمَا یَنْبُتُ الزَّرْعُ فَهُمْ عَلَی بَیِّنَهًٍْ مِنْ رَبِّهِمْ وَ مِنْ نَبِیِّهِمْ وَ مِنْ وَصِیِّهِ عَلِیٍّ (وَ مِنِ ابْنَتِیَ الزَّهْرَاءِ (ثُمَّ الْحَسَنِ ثُمَّ الْحُسَیْنِ ثُمَّ الْأَئِمَّهًِْ (مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ (فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (وَ مَنْ هُمُ الْأَئِمَّهًُْ (قَالَ أَحَدَ عَشَرَ مِنِّی وَ أَبُوهُمْ عَلِیُّبْنُأَبِیطَالِبٍ (ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ (الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مَحَبَّهًَْ عَلِیٍّ (وَ الْإِیمَانَ بِهِ سَبَبَیْنِ یَعْنِی سَبَباً لِدُخُولِ الْجَنَّهًِْ وَ سَبَباً لِلنَّجَاهًِْ مِنَ النَّارِ.
پیامبر ( ابن مهران از عبدالله‌بن‌عباس (در مورد تفسیر این آیه: وَإِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ* وَإِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ پرسید. ابن‌عباس (گفت: روزی خدمت رسول خدا (بودیم، علی‌بن‌ابی‌طالب (وارد شد. چون رسول خدا (ایشان را دید، بر چهره اش لبخند زد و فرمود: «خوش آمدی! ای آنکه خداوند، چهل‌هزار سال پیش از آدم (او را آفرید»! عرض کردم: «ای رسول خدا (! آیا پسر پیش از پدر زاده شد»؟ فرمود: «بله، خداوند متعال چهل‌هزار سال پیش از آنکه آدم (را بیافریند، مرا و علی (را آفرید. او پیش از هر چیز نوری بیافرید و آن را دو نیم کرد و از نیمی مرا آفرید و از نیمی دیگر علی (را؛ سپس چیزهایی آفرید و همه در تاریکی بودند، در آن هنگام از نور من و نور علی (آن‌ها را روشن کرد؛ سپس ما را در جانب راست عرش نهاد و فرشتگان را آفرید، ما سبحان الله گفتیم و آنگاه فرشتگان گفتند: سبحان الله، و ما لا اله الّا الله گفتیم و آنگاه فرشتگان گفتند: لا اله الّا الله، و ما الله اکبر گفتیم و آنگاه فرشتگان گفتند: الله اکبر، و این هر سه را من و علی (به آن‌ها آموختیم و در علم پیشین خداوند رقم خورده بود که دوستداران من و علی (به دوزخ وارد نمی‌شوند و کینه توزان من و علی (به بهشت وارد نمی‌شوند. بدانید که خداوند عزّوجلّ فرشتگانی آفریده که جام های سیمین، لبریز از آب زندگانی بهشت در دست دارند. از آنجا که هیچ‌کس شیعه‌ی علی (نباشد، مگر آنکه پاک‌زاده و پارسا و پاک‌دامن و به خدا مؤمن باشد، وقتی پدر یکی از ایشان بخواهد با مادرش درآمیزد، از میان آن فرشتگان که جام های سیمین آب بهشت در دست دارند، فرشته ای می آید و از آن آب در کاسه‌ی آب خوردن وی می ریزد و او از آن آب می آشامد و این‌گونه ایمان همچون بذری از قلبش سر بر می آورد؛ ایشان از جانب پروردگارشان و پیامبرشان و وصیّ او علی (و دختر من زهرا (و سپس حسن (و سپس حسین (و سپس امامان از نسل حسین (نشانه های آشکاری دارند». عرض کردم: «ای رسول خدا (! آن امامان چه کسانی می باشند»؟ فرمود: «یازده تن از فرزندان من هستند که پدر ایشان علی‌بن‌ابی‌طالب (است». سپس پیامبر اکرم (فرمود: «سپاس و ستایش از برای خداوندی که دوستی علی (و ایمان را دو سبب قرار داد. یعنی سببی برای راه یافتن به بهشت، و سببی برای رهایی از دوزخ».
الصّادق ( عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ سَمِعْتُ الصَّادِقَ (یَقُولُ یَا شِهَابُ نَحْنُ شَجَرَهًُْ النُّبُوَّهًِْ وَ مَعْدِنُ الرِّسَالَهًِْ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِکَهًِْ وَ نَحْنُ عَهْدُ اللَّهِ وَ ذِمَّتُهُ وَ نَحْنُ وَدَائِعُ اللَّهِ وَ حُجَّتُهُ کُنَّا أَنْوَاراً صُفُوفاً حَوْلَ الْعَرْشِ نُسَبِّحُ فَیُسَبِّحُ أَهْلُ السَّمَاءِ بِتَسْبِیحِنَا إِلَی أَنْ هَبَطْنَا إِلَی الْأَرْضِ فَسَبَّحْنَا فَسَبَّحَ أَهْلُ الْأَرْضِ بِتَسْبِیحِنَا وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ* وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ فَمَنْ وَفَی بِذِمَّتِنَا فَقَدْ وَفَی بِعَهْدِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ ذِمَّتِهِ وَ مَنْ خَفَرَ ذِمَّتَنَا فَقَدْ خَفَرَ ذِمَّهًَْ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ عَهْدَهُ.
امام صادق ( شهاب گوید: از امام صادق (شنیدم که فرمود: «ای شهاب! ما دودمان نبوّت و تبار رسالت و جایگاه آمدوشد فرشتگانیم و ما عهد و پیمان خداییم و ما امانت و حجّت خداییم، ما گرداگرد عرش، نورهایی صف‌زده بودیم و خدا را تسبیح می گفتیم و فرشتگان با ستایش ما، تسبیح او می گفتند، تا آنکه بر زمین فرود آمدیم و آنگاه خدا را تسبیح گفتیم و زمینیان با ستایش ما، تسبیح او گفتند و در حقیقت، ماییم که صف بسته ایم* و ماییم که تسبیح گویانیم. هرکه به عهد ما وفا کند، به عهد و پیمان خداوند عزّوجلّ وفا کرده و هرکه عهد ما را پاس دارد، عهد و پیمان خداوند عزّوجلّ را پاس داشته است».
الرّسول ( عَنِ الْعَلَا بْنِ سَعْد أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (قَالَ یَوْماً لِجُلَسَائِهِ أَطَّتِ السَّمَاءُ وَ حَقٌّ لَهَا أَنْ تَئِطَّ لَیْسَ مِنْهَا مَوْضِعُ قَدَمٍ إِلَّا عَلَیْهِ مَلَکٌ رَاکِعٌ أَوْ سَاجِدٌ ثُمَّ قَرَأَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ.
پیامبر ( علابن‌سعد گوید: روزی رسول خدا (به همنشینانش فرمود: «آسمان نالید درحالی‌که شایسته‌ی آن است که بنالد. جای پایی در آن نیست مگر آنکه فرشتهای در رکوع یا سجود است. سپس [این آیات] را تلاوت کرد: وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ* وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُون».
الباقر ( فَقَالَ جَبْرَئیلُ (یَا مُحَمَّدُ (إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ.
امام باقر ( پس جبرئیل (به محمّد (گفت: و ما همگی (برای فرمان خداوند) به صفّ ایستاده‌ایم* و ما همه تسبیح‌گوی او هستیم.
أمیرالمؤمنین ( فِی نَهْجُ البَلَاغَهًِْ: قال (فِی وَصْفِ الْمَلَائِکَهًِْ وَ صَافُّونَ لَا یَتَزَایَلُونَ وَ مُسَبِّحُونَ لَا یَسْأَمُونَ.
امام علی ( در نهج البلاغه آمده است که امام علی (در وصف ملائکه فرمود: «گروهی [از فرشتگان] در صف‌هایی ایستاده‌اند که پراکنده نمی‌شوند و گروهی همواره تسبیح می‌گویند، بی‌آنکه خسته شوند».