آیه ۵۶ - سوره عنکبوت

آیه يا عِبادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي واسِعَةٌ فَإِيّايَ فَاعْبُدُونِ [56]

اى بندگان من كه ايمان‌آورده‌ايد! زمين من گسترده‌است، پس تنها مرا بپرستيد[و هجرت كنيد و در برابر فشارهاى دشمنان تسليم نشويد].

فرود آمدن

۱
(عنکبوت/ ۵۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَا وَرَدَ فِی رِوَایَهًِْ شُعْبَهًَْ عَنْ قَتَادَهًَْ‌عَنِ‌الْحَسَنِ فِی خَبَرٍ طَوِیلٍ نَنْقُلُ مِنْهُ مَوْضِعَ الْحَاجَهًِْ} وَ هُوَ أَنَّه لَمَّا حَضَرَتْ أَبَاطَالِبٍ (رحمة الله علیه) الْوَفَاهًُْ دَعَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ بَکَی وَ قَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنِّی أَخْرُجُ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا لِی غَمٌّ إِلَّا غَمُّکَ إِلَی أَنْ قَالَ (صلی الله علیه و آله) یَا عَمِّ إِنَّکَ تَخَافُ عَلَیَّ أَذَی أَعَادِیَّ وَ لَا تَخَافُ عَلَی نَفْسِکَ عَذَابَ رَبِّی فَضَحِکَ أَبُوطَالِبٍ (رحمة الله علیه) وَ قَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) دَعَوْتَنِی وَ کُنْتَ قُدْماً أَمِیناً وَ عَقَدَ بِیَدِهِ عَلَی ثَلَاثٍ وَ سِتِّینَ عَقَدَ الْخِنْصِرَ وَ الْبِنْصِرَ وَ عَقَدَ الْإِبْهَامَ عَلَی إِصْبَعِهِ الْوُسْطَی وَ أَشَارَ بِإِصْبَعِهِ الْمُسَبِّحَهًِْ یَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَامَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ قَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ الَّذِی بَعَثَکَ بِالْحَقِّ نَبِیّاً لَقَدْ شَفَّعَکَ فِی عَمِّکَ وَ هَدَاهُ بِکَ فَقَامَ جَعْفَرٌ وَ قَالَ لَقَدْ سُدْتَنَا فِی الْجَنَّهًِْ یَا شَیْخِی کَمَا سُدْتَنَا فِی الدُّنْیَا فَلَمَّا مَاتَ أَبُوطَالِبٍ (رحمة الله علیه) أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی یا عِبادِیَ الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِی واسِعَةٌ فَإِیَّایَ فَاعْبُدُونِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در روایتی، قتاده از حسن آمده است: هنگامی‌که وقت وفات ابوطالب (رحمة الله علیه) فرا رسید، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را صدا زد و گریه کرد و گفت: «ای محمّد! (صلی الله علیه و آله) من از دنیا می روم ولی هیچ اندوهی جز غم تو ندارم». تا اینجا که [پیامبر (صلی الله علیه و آله)] فرمود: «ای عمو جان! تو بر من از اینکه دشمنانم مرا اذیّت کنند می‌ترسی و بر خودت از عذاب پروردگارم نمی‌ترسی»؟ ابوطالب (رحمة الله علیه) خندید و گفت: «ای محمّد! (صلی الله علیه و آله) تو مرا دعوت‌کردی و آقا و امین بودی». سپس به صورت اشاره ایمان خود را فهماند و با انگشت تسبیح‌کننده‌اش (انگشت سبّابه) اشاره کرد درحالی‌که می‌گفت: «لا اله الاّّ الله محمّد رسول الله». علی (علیه السلام) برخاست و گفت: «الله اکبر! سوگند به کسی که تو را به حق به پیامبری مبعوث کرد [خدا] شفاعت تو را درباره‌ی عمویت پذیرفت و به واسطه‌ی تو، او را هدایت کرد». جعفر بلند شد و گفت: «ای شیخ من! در بهشت سیّد و آقای ما شدی همان‌گونه که در دنیا سیّد و آقای ما بودی». هنگامی‌که ابوطالب (رحمة الله علیه) از دنیا رفت خداوند متعال این آیه را نازل کرد: یا عِبادِیَ الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِی واسِعَةٌ فَإِیَّایَ فَاعْبُدُونِ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۴۱۲
بحار الأنوار، ج۳۵، ص۷۹

ای بندگان من که ایمان آورده‌اید! زمین من گسترده است، پس تنها مرا بپرستید [و هجرت کنید و در برابر فشارهای دشمنان تسلیم نشوید]

۱ -۱
(عنکبوت/ ۵۶)

الباقر (علیه السلام)- عَن أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ یا عِبادِیَ الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِی واسِعَةٌ یَقُولُ لَا تُطِیعُوا أَهْلَ الْفِسْقِ مِنَ الْمُلُوکِ فَإِنْ خِفْتُمُوهُمْ أَنْ یَفْتِنُوکُمْ عَلَی دِینِکُمْ فَإِنَّ أَرْضِی وَاسِعَةٌ وَ هُوَ یَقُولُ فِیمَ کُنْتُمْ قالُوا کُنَّا مُسْتَضْعَفِینَ فِی الْأَرْضِ فَقَالَ أَ لَمْ تَکُنْ أَرْضُ اللهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِیها.

امام باقر (علیه السلام)- در روایت ابوالجارود آمده است: امام باقر (علیه السلام) ذیل آیه: یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِی وَاسِعَةٌ فرمود: «از حاکمان فاسق، اطاعت نکنید و چنانکه بیم داشتید شما را در دینتان به فتنه اندازند، سرزمین من گسترده است و هم اوست که فرموده است: گویند: در چه [حال] بودید؟ پاسخ می‌دهند: ما در زمین از مستضعفان بودیم. آن‌گاه فرمود: مگر زمین خدا وسیع نبود تا در آن مهاجرت کنید (نساء/۹۷).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۴۱۴
بحار الأنوار، ج۷۰، ص۳۸۶/ القمی، ج۲، ص۱۵۱/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۲
(عنکبوت/ ۵۶)

الصّادق (علیه السلام)- مَعْنَاهُ إِذَا عُصِیَ اللَّهُ فِی أَرْضٍ أَنْتَ فِیها فَاخْرُجْ مِنْهَا إِلَی غَیْرِهَا.

امام صادق (علیه السلام)- معنایش این است که وقتی در سرزمینی که تو هستی معصیت خدا صورت می‌گیرد (خدا نافرمانی می‌شود) از آن‌جا به جای دیگری برو.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۴۱۴
بحار الأنوار، ج۱۹، ص۳۵/ نورالثقلین
۱ -۳
(عنکبوت/ ۵۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ فَرَّ بِدِینِهِ مِنْ أَرْضٍ إِلَی أَرْضٍ وَ إِنْ کَانَ شِبْراً مِنَ الْأَرْضِ اسْتَوْجَبَ الْجَنَّهًَْ وَ کَانَ رَفِیقَ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) وَ مُحَمَّد (صلی الله علیه و آله).

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس به خاطر دینش از جایی به جایی بگریزد، هر چند که یک وجب زمین باشد، بهشت بر او واجب می‌شود، و همراه پدرش ابراهیم (علیه السلام) و پیامبرش محمّد (صلی الله علیه و آله) می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۴۱۴
بحار الأنوار، ج۱۹، ص۳۱/ نورالثقلین
بیشتر