آیه كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنا تُرْجَعُونَ [57]
هر انسانى مرگ را می‌چشد؛ سپس به سوى ما باز گردانده مى‌شويد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عُیُونُ أَخْبَارِ الرِّضَا (علیه السلام) بِالْأَسَانِیدِ الثَّلَاثَهًِْ عَنْهُ (علیه السلام) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ إِنَّکَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ قُلْتُ یَا رَبِّ أَ یَمُوتُ الْخَلَائِقُ وَ یَبْقَی الْأَنْبِیَاءُ فَنَزَلَتْ کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَیْنا تُرْجَعُونَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در کتاب «عیون اخبار الرّضا (علیه السلام)» نقل شده است که امام رضا (علیه السلام) فرمود: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: هنگامی‌که آیه‌ی شریفه: تو می‌میری و آن‌ها نیز میمیرند. (زمر/۳۰) فرود آمد. گفتم: «بار خدایا! مگر همه‌ی مردم خواهند مرد و پیامبران باقی خواهند بود»؟ سپس آیه‌ی شریفه فرود آمد: کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَیْنا تُرْجَعُونَ.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الْمَغْرَاءِ قَالَ حَدَّثَنِی یَعْقُوبُ الْأَحْمَرُ قَالَ دَخَلْنَا عَلَی أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) یَمُوتُ أَهْلُ الْأَرْضِ حَتَّی لَا یَبْقَی أَحَدٌ ثُمَّ یَمُوتُ أَهْلُ السَّمَاءِ حَتَّی لَا یَبْقَی أَحَدٌ إِلَّا مَلَکُ الْمَوْتِ وَ حَمَلَهًُْ الْعَرْشِ وَ جَبْرَئِیلُ وَ مِیکَائِیلُ قَالَ فَیَجِیءُ مَلَکُ الْمَوْتِ حَتَّی یَقُومَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَیُقَالُ لَهُ مَنْ بَقِیَ وَ هُوَ أَعْلَمُ فَیَقُولُ یَا رَبِ لَمْ یَبْقَ إِلَّا مَلَکُ الْمَوْتِ وَ حَمَلَهًُْ الْعَرْشِ وَ جَبْرَئِیلُ وَ مِیکَائِیلُ فَیُقَالُ لَهُ قُلْ لِجَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ فَلْیَمُوتَا فَتَقُولُ الْمَلَائِکَهًُْ عِنْدَ ذَلِکَ یَا رَبِّ رَسُولَیْکَ وَ أَمِینَیْکَ فَیَقُولُ إِنِّی قَدْ قَضَیْتُ عَلَی کُلِّ نَفْسٍ فِیهَا الرُّوحُ الْمَوْتَ ثُمَّ یَجِیءُ مَلَکُ الْمَوْتِ حَتَّی یَقِفَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَیُقَالُ لَهُ مَنْ بَقِیَ وَ هُوَ أَعْلَمُ فَیَقُولُ یَا رَبِ لَمْ یَبْقَ إِلَّا مَلَکُ الْمَوْتِ وَ حَمَلَهًُْ الْعَرْشِ فَیَقُولُ قُلْ لِحَمَلَهًِْ الْعَرْشِ فَلْیَمُوتُوا قَالَ ثُمَّ یَجِیءُ کَئِیباً حَزِیناً لَا یَرْفَعُ طَرْفَهُ فَیُقَالُ مَنْ بَقِیَ فَیَقُولُ یَا رَبِ لَمْ یَبْقَ إِلَّا مَلَکُ الْمَوْتِ فَیُقَالُ لَهُ مُتْ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ فَیَمُوتُ ثُمَّ یَأْخُذ الْأَرْضَ بِیَمِینِهِ وَ السَّمَاوَاتِ بِیَمِینِهِ وَ یَقُولُ أَیْنَ الَّذِینَ کَانُوا یَدْعُونَ مَعِی شَرِیکاً أَیْنَ الَّذِینَ کَانُوا یَجْعَلُونَ مَعِی إِلَهاً آخَر.
امام صادق (علیه السلام)- ابوالمغراء گوید: یعقوب‌احمر برایم حدیث کرد: در محضر امام صادق (علیه السلام) وارد شدیم فرمود: زمینیان همه می میرند آن‌چنان که هیچ‌کس باقی نمی ماند؛ سپس آسمانیان میمیرند آن‌چنان که هیچ‌کس باقی نمی ماند به جز فرشته مرگ و حاملان عرش و جبرئیل و میکائیل. آن‌گاه فرشته مرگ می آید و در برابر خداوند عزّوجلّ می ایستد. خداوند به او می فرماید: «چه کسی باقی ماند»؟ حال آنکه خود بهتر می‌داند او عرض می کند: «پروردگارا! هیچ‌کس باقی نماند جز فرشته‌ی مرگ و حاملان عرش و جبرئیل و میکائیل». خداوند می فرماید: «به جبرئیل و میکائیل بگو بمیرید». در آن‌هنگام فرشتگان عرض می کنند: «پروردگارا! آن دو، رسول و امین تو هستند»! خداوند میفرماید: «من بر هر نفسی که روح در آن است، حکم مرگ داده ام». سپس فرشته مرگ می آید و در برابر خداوند عزّوجلّ می ایستد، خداوند به او می فرماید: «چه کسی باقی ماند»؟ حال آن که خود بهتر می‌داند او عرض می کند: «پروردگارا! هیچ‌کس باقی نماند جز فرشته مرگ و حاملان عرش». خداوند میفرماید: «به حاملان عرش بگو بمیرید». سپس فرشته مرگ، افسرده و غمگین و سر به زیر می آید، خداوند به او می فرماید: «چه کسی باقی ماند»؟ او عرض می کند: «پرودگارا! هیچ‌کس باقی نماند جز فرشته مرگ». خداوند میفرماید: «بمیر ای فرشته مرگ»! پس او می میرد، آن‌گاه خداوند زمین را با دست راست خود و آسمان را با دست راست خود می گیرد و می فرماید: «کجایند آنان که ادّعا می کردند با من شریکند؟ کجایند آنان که با من دیگری را به خدایی می گرفتند»؟
الباقر (علیه السلام)- یَا ذَا الَّذِی کَانَ قَبْلَ کُلِ شَیْءٍ ثُمَ خَلَقَ کُلَّ شَیْءٍ ثُمَّ یَبْقَی وَ یَفْنَی کُلُّ شَیْء.
امام باقر (علیه السلام)- ای کسی‌که قبل از هر چیزی بودی سپس هر چیزی را آفریدی سپس نگه می‌داری و هر چیزی را از بین می‌بری.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ کَرِهْتُ أَنْ أَسْأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنِ الرَّجْعَهًِْ، وَ اسْتَخْفَیْتُ ذَلِکَ، قُلْتُ: لَأَسْأَلَنَّ مَسْأَلَهًًْ لَطِیفَهًًْ أَبْلُغُ فِیهَا حَاجَتِی، فَقُلْتُ: أَخْبِرْنِی عَمَّنْ قُتِلَ، أَ مَاتَ؟ قَالَ: لَا، الْمَوْتُ مَوْتٌ وَ الْقَتْلُ قَتْلٌ. قُلْتُ: مَا أَحَدٌ یُقْتَلُ إِلَّا مَاتَ. قَالَ: فَقَالَ: قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَصْدَقُ مِنْ قَوْلِکَ، فَرَّقَ بَیْنَهُمَا فِی الْقُرْآنِ، فَقَالَ: أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ. وَ قَالَ: لَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَی اللهِ تُحْشَرُونَ. وَ لَیْسَ کَمَا قُلْتَ یَا زُرَارَهًُْ، الْمَوْتُ مَوْتٌ وَ الْقَتْلُ قَتْلٌ. قُلْتُ: فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ: کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ. قَالَ: مَنْ قُتِلَ لَمْ یَذُقِ الْمَوْتَ. ثُمَّ قَالَ: لَا بُدَّ مِنْ أَنْ یَرْجِعَ حَتَّی یَذُوقَ الْمَوْتَ.
امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: «مطلبی داشتم که نمی‌خواستم ابتدا آن را از امام باقر (علیه السلام) بپرسم. سؤال لطیفی را پیش کشیدم تا در خلال آن به مسئله‌ی مورد نظرم برسم. از آن حضرت پرسیدم: «آیا کسی که کشته می‌شود، مرده است»؟ فرمود: «نه! مرگ مرگ و کشته‌شدن کشته‌شدن است [یعنی هر کدام حساب جداگانه دارند]». عرض‌کردم: «جایی را در قرآن نمی‌یابم که خداوند میان کشته شدن و مردن فرق گذاشته باشد». حضرت این دو آیه: آیا اگر بمیرد یا کشته شود (آل‌عمران/۱۴۴) و اگر بمیرید یا کشته شوید هر آینه در پیشگاه خداوند محشور می‌شوید. (آل‌عمران/۱۵۸) را که خداوند مرگ و کشته‌شدن را از هم جدا ساخته‌است، خواند و سپس فرمود: «ای زراره! بنابراین مرگ، مرگ و کشته‌شدن، کشته شدن است». عرض‌کردم: «خداوند در آیه‌ی دیگر میفرماید: هرکس طعم مرگ را می‌چشد. آیا می‌فرمائید: کسی که کشته‌می‌شود مرگ را نمی‌چشد»؟ فرمود: «کسی‌که با شمشیر در راه خدا کشته‌می‌شود با آن‌کس که در بسترش جان می‌دهد یکسان نیستند، کسی که کشته‌می‌شود ناچار می‌باید به دنیا برگردد [و مجدداً زندگی کند و بعد بمیرد] تا مزه مرگ را بچشد».