آیه ۵۳ - سوره فرقان

آیه وَ هُوَ الَّذي مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هذا عَذْبٌ فُراتٌ وَ هذا مِلْحٌ أُجاجٌ وَ جَعَلَ بَيْنَهُما بَرْزَخاً وَ حِجْراً مَحْجُوراً [53]

او كسى است كه دو دريا را در كنار هم قرارداد؛ اين گوارا و شيرين، و آن شور و تلخ؛ و در ميان آن‌ها برزخى قرار داد [تا با هم مخلوط نشوند گويى هريك به ديگرى مى‌گويد]: دور باش و نزديك نيا!

۱
(فرقان/ ۵۳)

أمیرالمؤمنین ( أَیُّهَا النَّاسُ عَلَیْکُمْ بِالطَّاعَهًْ وَ الْمَعْرِفَهًْ بِمَنْ لَا تُعْذَرُونَ بِجَهَالَتِهِ فَإِنَّ الْعِلْمَ الَّذِی هَبَطَ بِهِ آدَمُ وَ جَمِیعُ مَا فُضِّلَتْ بِهِ النَّبِیُّونَ إِلَی مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ فِی عِتْرَهًْ مُحَمَّدٍ (فَأَیْنَ یُتَاهُ بِکُمْ بَلْ أَیْنَ تَذْهَبُونَ یَا مَنْ نُسِخَ مِنْ أَصْلَابِ أَصْحَابِ السَّفِینَهًْ فَهَذِهِ مِثْلُهَا فِیکُمْ فَارْکَبُوهَا فَکَمَا نَجَا فِی هَاتِیکَ مَنْ نَجَا کَذَلِکَ یَنْجُو فِی هَذِی مَنْ دَخَلَهَا أَنَا رَهِینٌ بِذَلِکَ قَسَماً حَقّاً وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ الْوَیْلُ لِمَنْ تَخَلَّفَ ثُمَّ الْوَیْلُ لِمَنْ تَخَلَّفَ أَ مَا بَلَغَکُمْ مَا قَالَ فِیهِمْ نَبِیُّکُمْ (حَیْثُ یَقُولُ فِی حَجَّهًْ الْوَدَاعِ إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ الثَّقَلَیْنِ مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِی کِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی وَ إِنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْضَ فَانْظُرُوا کَیْفَ تَخْلُفُونِّی فِیهِمَا أَلَا هذا عَذْبٌ فُراتٌ فَاشْرَبُوا وَ هذا مِلْحٌ أُجاجٌ فَاجْتَنِبُوا.

امام علی ( ای مردم، بر شما باد به پیروی کردن و شناختن کسی که به شناختنش معذور نیستید، [منظور شناختن ائمه (است] زیرا که آن دانش و علمی که آدم (از آسمان فرود آورد و همه‌ی آنچه پیامبران (بدان واسطه برتری جستند تا به پیامبر شما خاتم النّبیّین رسیده همگی نزد عترت [و خاندان] محمّد (است، پس در کجا سرگردان شده‌اید؟ بلکه به‌کجا می‌روید؟ ای کسانی که از صلب‌های اصحاب کشتی [نوح (] کنده شده‌اید مَثَل عترت در میان شما همانند کشتی نوح (است، پس بر آن سوار شوید. و چنانچه نجات‌یافتگان نجات یافتند؛ هرکه در این کشتی درآید نیز نجات یابد، و من به آنچه می‌گویم با سوگند در گرو این گفتار هستم، و سخن زور نمی‌گویم، و وای بر آن‌کس که [از آن] روی برتابد، سپس وای بر آن‌کس که روی برتابد، آیا آنچه پیامبر شما درباره‌ی ایشان فرموده به شما نرسیده و نشنیده‌اید که در سفر حجه‌الوداع فرمود: «[مردم] همانا من در میان شما دو چیز سنگین و گران می‌گذارم. چیزی که اگر بدان چنگ زنید، هرگز پس از من گمراه نشوید: [یکی] کتاب خدا [قرآن] و [دیگر] عترت من اهل بیتم، و [همانا] این دو از یکدیگر جدا نشوند تا در کنار حوض کوثر بر من درآیند، پس بنگرید چگونه پس از من درباره‌ی آن دو رفتار کنید. آگاه باشید که این (تمسک به عترت)، آب خوش‌گوار و شیرین است، پس بیاشامید و آن دیگر (یعنی روی برتافتن از ایشان) آب شور و تلخ است، از آن بپرهیزید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۴۲
بحارالأنوار، ج۲، ص۹۹
۲
(فرقان/ ۵۳)

أمیرالمؤمنین ( قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (سَمُّوهُمْ بِأَحْسَنِ أَمْثَالِ الْقُرْآنِ یَعْنِی عِتْرَهًَْ النَّبِیِّ (هذا عَذْبٌ فُراتٌ فَاشْرَبُوا وَ هذا مِلْحٌ أُجاجٌ فَاجْتَنِبُوا.

امام علی ( از امام باقر (از پدرشان از جدّشان روایت شده که امیرالمؤمنین (فرمود: «آن‌ها را به بهترین مثل‌های قرآن، یعنی عترت پیامبر (نامگذاری کنید. هَذَا عَذْبٌ فُراتٌ، پس از آن بنوشید و هَذَا مِلْحٌ أُجاجٌ، پس از آن دوری کنید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۴۲
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۱۱۵
۳
(فرقان/ ۵۳)

الباقر ( یَا أَبَا سَعِیدٍ تَأْتِی مَاءً یُنْکِرُ وَلَایَتَنَا فِی کُلِّ یَوْمٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَرَضَ وَلَایَتَنَا عَلَی الْمِیَاهِ فَمَا قَبِلَ وَلَایَتَنَا عَذُبَ وَ طَابَ وَ مَا جَحَدَ وَلَایَتَنَا جَعَلَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مُرّاً أَوْ مِلْحاً أُجَاجا.

امام باقر ( ای اباسعید! تو بر سر آبی می‌روی که ولایت ما را در هر روزی سه‌بار انکار می‌کند؛ راستی خدای عزّوجلّ ولایت ما را بر آن‌ها پیشنهاد کرد و هرکدام ولایت ما را پذیرفتند، شیرین و پاکیزه شدند و آنکه منکر ولایت ما شد، خدای عزّوجلّ او را تلخ و شور و بدمزه ساخت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۴۲
الکافی، ج۶، ص۳۹۰ / نورالثقلین
۴
(فرقان/ ۵۳)

الصّادق ( یَا أَبْرَشُ هُوَ کَمَا وَصَفَ نَفْسَهُ وَ کانَ عَرْشُهُ عَلَی الْماءِ وَ الْمَاءُ عَلَی الْهَوَاءِ وَ الْهَوَاءُ لَا یُحَدُّ وَ لَمْ یَکُنْ یَوْمَئِذٍ خَلْقٌ غَیْرُهُمَا وَ الْمَاءُ یَوْمَئِذٍ عَذْبٌ فُرَات ... وَ کَانَتِ السَّمَاءُ خَضْرَاءَ عَلَی لَوْنِ الْمَاءِ الْأَخْضَرِ وَ کَانَتِ الْأَرْضُ غَبْرَاءَ عَلَی لَوْنِ الْمَاءِ الْعَذْب.

امام صادق ( ای ابرش خداوند همان‌طور که خود وصف کرده است، وَ کانَ عَرْشُهُ عَلَی الْماءِ و آب نیز بر روی هواست و هوا نیز نامحدود است و در آن غیر از این‌ها چیز دیگری خلق نشده بود و آب در آن روز شیرین و گوارا بود ... آسمان سبز بود و رنگی همچون آب سبز داشت و زمین نیز خاکستری بود و به رنگ آب گوارا.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۴۲
القمی، ج۲، ص۶۹
۵
(فرقان/ ۵۳)

علی‌بن‌إبراهیم ( وَ قَولُهُ مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ هذا عَذْبٌ فُراتٌ وَ هذا مِلْحٌ أُجاجٌ فالأجاج المر وَ جَعَلَ بَیْنَهُما بَرْزَخاً یَقُولُ حَاجِزاً وَ هُوَ المُنتَهَی وَ حِجْراً مَحْجُوراً یَقُولُ حَرَاماً مُحَرَّماً بِأَنْ یُغَیِّرَ طَعْمَ وَاحِدٍ مِنْهُمَا طَعْمَ الْآخَرِ.

علیّ‌ّبن‌ابراهیم ( مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ هذا عَذْبٌ فُراتٌ وَ هذا مِلْحٌ أُجاجٌ پس اُجاج در اینجا مر (تلخ) است وَ جَعَلَ بَیْنَهُما بَرْزَخاً در اینجا به‌معنی حائل است و منظور از آن همین است و منظور از وَ حِجْرًا مَّحْجُورًا نیز حراماً محرَّماً است، یعنی محال است که یکی از این دو، طعم دیگری را تغییر دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۴۴
القمی، ج۲، ص۱۱۵/ البرهان

دعا

۱
(فرقان/ ۵۳)

الحسن ( اللَّهُمَّ یَا مَنْ جَعَلَ بَیْنَ الْبَحْرَیْنِ حاجِزاً وَ بَرْزَخاً وَ حِجْراً مَحْجُوراً یَا ذَا الْقُوَّهًْ وَ السُّلْطَانِ یَا عَلِیَّ الْمَکَانِ کَیْفَ أَخَافُ وَ أَنْتَ أَمَلِی وَ کَیْفَ أُضَامُ وَ عَلَیْکَ مُتَّکَلِی فَغُطَّنِی مِنْ أَعْدَائِکَ بِسِتْرِکَ وَ أَفْرِغْ عَلَیَّ مِنْ صَبْرِکَ وَ أَظْهِرْنِی عَلَی أَعْدَائِی بِأَمْرِکَ وَ أَیِّدْنِی بِنَصْرِکَ إِلَیْکَ اللَّجَأُ وَ نَحْوَکَ الْمُلْتَجَأُ فَاجْعَلْ لِی مِنْ أَمْرِی فَرَجاً وَ مَخْرَجا.

امام حسن ( خداوندا! ای کسی که میان دو دریا مانع و حائلی قرار داده است ای دارای نیرو و سلطنت، ای دارای جایگاه بلند! چگونه بترسم و حال آنکه تویی امید من و چگونه مورد ستم واقع شوم با اینکه تکیه‌گاهم تویی! پس مرا از دشمنان با پوشش خود بپوشان و شکیبایی خود را بر من فرو ریز! و با فرمان خودت مرا بر دشمنانم پیروز کن! و با یاری‌ات مرا تأکید کن! پناه به‌سوی توست و توسّل به تو می‌شود پس برابر من راه نجات و گشایش در کارم قرار ده!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۴۴۴
بحارالأنوار، ج۹۱، ص۳۷۳
بیشتر