آیه قُلْ أَ إِنَّكُمْ لَتَكْفُرُونَ بِالَّذي خَلَقَ الْأَرْضَ في يَوْمَيْنِ وَ تَجْعَلُونَ لَهُ أَنْداداً ذلِكَ رَبُّ الْعالَمينَ [9]
بگو: «آيا شما به آن كس كه زمين را در دو روز (در دوران) آفريد كافر مى‌شويد و براى او همانندهايى قرار مى‌دهيد؟! او پروردگار جهانيان است.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ مَعْنَی یَوْمَیْنِ أَیْ وَقْتَیْنِ ابْتِدَاءُ الْخَلْقِ وَ انْقِضَاؤُه.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( یعنی در دو وقت؛ آغاز آفرینش و پایانش.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَلَمَّا أَخَذَ فِی رِزْقِ خَلْقِهِ خَلَقَ السَّمَاءَ وَ جَنَّاتِهَا وَ الْمَلَائِکَهًَْ یَوْمَ الْخَمِیسِ وَ خَلَقَ الْأَرْضَ یَوْمَ الْأَحَدِ وَ خَلَقَ دَوَابَّ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ وَ هُمَا الْیَوْمَانِ اللَّذَانِ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّوجَلَّ أَ‌إِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْن.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( زمانی‌که آفرینش روزی مخلوقاتش را شروع کرد، آسمان و بهشت و فرشته‌ها را روز پنج شنبه آفرید، و زمین را یک شنبه، و جانوران بیابان و دریا را روز دوشنبه و آن دو روزی است که خدای عزّوجلّ فرماید: أَ‌إِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْن.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ خَلَقَ الْجِبَالَ فِیهَا وَ أَقْوَاتَ أَهْلِهَا وَ شَجَرَهَا وَ مَا یَنْبَغِی لَهَا فِی یَوْمَیْنِ فِی یَوْمِ الثَّلَاثَاءِ وَ یَوْمِ الْأَرْبِعَاءِ کَمَا قَالَ تَعَالَی أَ‌إِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ إِلَی قَوْلِهِ ثُمَّ اسْتَوی إِلَی السَّماءِ وَ هِیَ دُخانٌ فَکَانَ ذَلِکَ الدُّخَانُ مِنْ نَفْسِ الْمَاءِ حِینَ تَنَفَّسَ فَجَعَلَهَا سَمَاءً وَاحِدَهًًْ ثُمَّ فَتَقَهَا وَ جَعَلَهَا سَبْعاً فِی یَوْمَیْنِ فِی یَوْمِ الْخَمِیسِ وَ یَوْمِ الْجُمُعَهًِْ وَ إِنَّمَا سُمِّیَ بِالْجُمُعَهًِْ لِأَنَّهُ جُمِعَ فِیهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ثُمَّ قَالَ تَعَالَی وَ أَوْحی فِی کُلِّ سَماءٍ أَمْرَها أَیْ وَ جَعَلَ فِی کُلِّ سَمَاءٍ خَلْقَهَا مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ الْبِحَارِ وَ جِبَالِ الْبَرَدِ.
ابن‌عبّاس ( کوه‌ها و درخت‌ها و آنچه شایسته‌ی آن‌ها بود را در روز سه‌شنبه و چهارشنبه، آفرید؛ چنانچه خدا فرموده: أَ‌إِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ ... ثُمَّ اسْتَوی إِلَی السَّماءِ وَ هِیَ دُخانٌ؛ این دود از دم‌زدن آب بر آمد و خدا آن را یک آسمان نمود و سپس آن را در دو روز پنجشنبه و جمعه از هم گشود و هفت آسمان نمود، و آن روز جمعه نامیده شد، برای اینکه آفرینش آسمان‌ها و زمین در آن جمع شد. سپس خداوند متعال فرمود: وَ أَوْحی فِی کُلِّ سَماءٍ أَمْرَها؛ یعنی در هر آسمانی آفریده‌هایی از فرشته‌ها و دریاها و کوه‌های سرد ساخت.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ مِنْ دُخَانٍ ثُمَّ ابْتَدَأَ خَلْقَ الْأَرْضِ یَوْمَ الْأَحَدِ وَ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ أَ‌إِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ ثُمَّ قَدَّرَ فِیهَا أَقْوَاتَهَا فِی یَوْمِ الثَّلَاثَاءِ وَ یَوْمِ‌الْأَرْبِعَاءِ فَذَلِکَ قَوْلُهُ وَ قَدَّرَ فِیها أَقْواتَها فِی‌أَرْبَعَةِ أَیَّامٍ سَواءًلِلسَّائِلِینَ.
ابن‌عبّاس ( سپس خلق زمین را در روز یک شنبه و روز دوشنبه آغاز کرد و این است کلام او: أَ‌إِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ سپس قوت‌هایش را در روز سه‌شنبه و چهارشنبه مقرّر کرد، و این است کلام او: وَ قَدَّرَ فِیها أَقْواتَها فِی‌أَرْبَعَةِ أَیَّامٍ سَواءًلِلسَّائِلِینَ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَنَّ الْیَهُودَ أَتَتِ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) فَسَأَلَتْهُ عَنْ خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ فَقَالَ خَلَقَ اللَّهُ الْأَرْضَ یَوْمَ الْأَحَدِ وَ الْإِثْنَیْنِ وَ خَلَقَ الْجِبَالَ وَ مَا فِیهِنَّ مِنْ مَنَافِعَ یَوْمَ الثَّلَاثَاءِ وَ خَلَقَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ الشَّجَرَ وَ الْمَاءَ وَ الْمَدَائِنَ وَ الْعُمْرَانَ وَ الْخَرَابَ فَهَذِهِ أَرْبَعَهًٌْ فَقَالَ تَعَالَی قُلْ أَ إِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ إِلَی قَوْلِهِ فِی أَرْبَعَةِ أَیَّامٍ سَواءً لِلسَّائِلِین.
ابن‌عبّاس ( یهودیان نزد پیغمبر (صلی الله علیه و آله) آمدند و از خلق آسمان‌ها و زمین پرسیدند، فرمود: «خداوند متعال زمین را روز یک‌شنبه و دوشنبه آفرید، و کوه‌ها و منافع آن‌ها را روز سه‌شنبه، و در چهارشنبه درخت و آب و شهرها و آبادانی و ویرانی را آفرید، و این شد چهار روز و خدای متعال فرمود: قُلْ أَ ئنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فیِ یَوْمَینِْ وَ تجْعَلُونَ لَهُ أَندَادًا ذَالِکَ رَبُّ الْعَالَمِینَ* وَ جَعَلَ فِیهَا رَوَاسیَِ مِن فَوْقِهَا وَ بَارَکَ فِیهَا وَ قَدَّرَ فِیهَا أَقْوَاتهَا فیِ أَرْبَعَةِ أَیَّامٍ سَوَاءً لِّلسَّائلِین.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْخَیْرَ یَوْمَ الْأَحَدِ وَ مَا کَانَ لِیَخْلُقَ الشَّرَّ قَبْلَ الْخَیْرِ وَ فِی یَوْمِ الْأَحَدِ وَ الْإِثْنَیْنِ خَلَقَ الْأَرَضِینَ وَ خَلَقَ أَقْوَاتَهَا فِی یَوْمِ الثَّلَاثَاءِ وَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَ یَوْمَ الْخَمِیسِ وَ خَلَقَ أَقْوَاتَهَا یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ: خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما فِی سِتَّةِ أَیَّام.
امام صادق (علیه السلام)- به‌راستی‌که خداوند متعال خیر را روز یک‌شنبه آفرید و نمی‌شد که شرّ را پیش از خیر بیافریند و در روز یک‌شنبه و دوشنبه زمین‌ها را آفرید و خوراک آن‌ها را روز سه‌شنبه آفرید و آسمان‌ها را روز چهارشنبه و پنجشنبه، قوت‌هایشان را روز جمعه و این است فرموده‌ی خدا عزّوجلّ: آفرید آسمان‌ها و زمین را و آنچه میان آن‌هاست در شش روز. (فرقان/۴).
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَنَّ رَجُلًا قَالَ لَهُ آیَتَانِ فِی کِتَابِ اللَّهِ تُخَالِفُ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَی فَقَالَ إِنَّمَا أَتَیْتُ مِنْ قِبَلِ رَأْیِکَ اقْرَأْ قَالَ قُلْ أَ إِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ حَتَّی بَلَغَ ثُمَّ اسْتَوی إِلَی السَّماءِ وَ قَوْلُهُ وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحاها قَالَ خَلَقَ اللَّهُ الْأَرْضَ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ السَّمَاءَ ثُمَّ خَلَقَ السَّمَاءَ ثُمَّ دَحَا الْأَرْضَ بَعْدَ مَا خَلَقَ السَّمَاءَ وَ إِنَّمَا قَوْلُهُ دَحاها بَسَطَهَا.
ابن‌عبّاس ( مردی به ابن‌عبّاس (گفت: «دو آیه در قرآن مخالف یکدیگرند». گفت: «[اگر] در نظر تو با هم مخالفند، بخوان»! گفت: «قُل أَ إِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ ... ثُمَّ اسْتَوی إِلَی السَّماءِ و این سخن خداوند متعال: و زمین را بعد از آن کشید. (نازعات/۳۰) ابن‌عبّاس (گفت: «خدا زمین را پیش از آسمان آفرید و سپس آسمان را آفرید، پس از آن زمین را کشید، و همانا دَحاها به‌معنی پهن‌کردن آن است».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ خَرَجَ هِشَامُ‌بْنُ‌عَبْدِ الْمَلِکِ حَاجّاً وَ مَعَهُ الْأَبْرَشُ الْکَلْبِیُّ فَلَقِیَا أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ فَقَالَ هِشَامٌ لِلْأَبْرَشِ: تَعْرِفُ هَذَا؟ قَالَ: لَا. قَالَ: هَذَا الَّذِی تَزْعُمُ الشِّیعَهًُْ أَنَّهُ نَبِیٌّ مِنْ کَثْرَهًِْ عِلْمِهِ. فَقَالَ الْأَبْرَشُ: لَأَسْأَلَنَّهُ عَنْ مَسْأَلَهًٍْ لَا یُجِیبُنِی فِیهَا إِلَّا نَبِیٌّ أَوْ وَصِیُّ نَبِیٍّ. فَقَالَ هِشَامٌ لِلْأَبْرَشِ: وَدِدْتُ أَنَّکَ فَعَلْتَ ذَلِکَ. فَلَقِیَ الْأَبْرَشُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فَقَالَ: یَا أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ: أَ وَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما؛ فَمَا کَانَ رَتْقُهُمَا وَ مَا کَانَ فَتْقُهُمَا؟ فَقَالَ: أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) یَا أَبْرَشُ هُوَ کَمَا وَصَفَ نَفْسَهُ کانَ عَرْشُهُ عَلَی الْماءِ وَ الْمَاءُ عَلَی الْهَوَاءِ وَ الْهَوَاءُ لَا یُحَدُّ وَ لَمْ یَکُنْ یَوْمَئِذٍ خَلْقٌ غَیْرُهُمَا وَ الْمَاءُ یَوْمَئِذٍ عَذْبٌ فُرَاتٌ فَلَمَّا أَرَادَ أَنْ یَخْلُقَ الْأَرْضَ أَمَرَ الرِّیَاحَ فَضَرَبَتِ الْمَاءَ حَتَّی صَارَ مَوْجاً ثُمَّ أَزْبَدَ فَصَارَ زَبَداً وَاحِداً فَجَمَعَهُ فِی مَوْضِعِ الْبَیْتِ ثُمَّ جَعَلَهُ جَبَلًا مِنْ زَبَدٍ ثُمَّ دَحَی الْأَرْضَ مِنْ تَحْتِهِ فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَی: إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبارَکاً ثُمَّ مَکَثَ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مَا شَاءَ فَلَمَّا أَرَادَ أَنْ یَخْلُقَ السَّمَاءَ أَمَرَ الرِّیَاحَ فَضَرَبَتِ الْبُحُورَ حَتَّی أَزْبَدَتْهَا فَخَرَجَ مِنْ ذَلِکَ الْمَوْجُ وَ الزَّبَدُ مِنْ وَسَطِهِ دُخَانٌ سَاطِعٌ مِنْ غَیْرِ نَارٍ فَخَلَقَ مِنْهُ السَّمَاءَ فَجَعَلَ فِیهَا الْبُرُوجَ وَ النُّجُومَ وَ مَنَازِلَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ أَجْرَاهَا فِی الْفَلَکِ وَ کَانَتِ السَّمَاءُ خَضْرَاءَ عَلَی لَوْنِ الْمَاءِ الْعَذْبِ الْأَخْضَرِ وَ کَانَتِ الْأَرْضُ خَضْرَاءَ عَلَی لَوْنِ الْمَاءِ وَ کَانَتَا مَرْتُوقَتَیْنِ لَیْسَ لَهُمَا أَبْوَابٌ وَ لَمْ یَکُنْ لِلْأَرْضِ أَبْوَابٌ وَ هُوَ النَّبْتُ وَ لَمْ تُمْطِرِ السَّمَاءُ عَلَیْهَا فَتُنْبِتَ فَفَتَقَ السَّمَاءَ بِالْمَطَرِ وَ فَتَقَ الْأَرْضَ بِالنَّبَاتِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ: أَ وَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما. فَقَالَ الْأَبْرَشُ: وَ اللَّهِ مَا حَدَّثَنِی بِمِثْلِ هَذَا الْحَدِیثِ أَحَدٌ قَطُّ أَعِدْ عَلَیَّ فَأَعَادَ عَلَیْهِ وَ کَانَ الْأَبْرَشُ مُلْحِداً فَقَالَ وَ أَنَا أَشْهَدُ أَنَّکَ ابْنُ نَبِیٍّ ثَلَاثَ مَرَّات.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبکر حضرمی از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است: هشام‌بن‌عبدالملک همراه ابرش کلبی به حج رفت و هر دو به امام صادق (علیه السلام) در مسجدالحرام برخوردند، هشام به ابرش گفت: «این را می‌شناسی»؟ گفت: «نه»! گفت: «همین است که شیعه از فزونی علمش او را پیامبر می‌پندارند». ابرش گفت: «البتّه از او مسأله‌ای خواهم پرسید که پاسخش را جز پیغمبر یا وصیّ پیغمبر نمی‌تواند جواب بدهد». هشام به ابرش گفت: «دوست دارم این کار را بکنی»، و ابرش نزد امام صادق (علیه السلام) رفت به او گفت: «یا اباعبداللّه (علیه السلام)! مرا از این کلام خدا عزّوجلّ آگاه کن: آیا کافران ندیدند که آسمان‌ها و زمین به هم پیوسته بودند، و ما آن‌ها را از یکدیگر باز کردیم. (انبیاء/۳۰). بسته بودنشان چه بود و گشودنشان چه بود»؟ امام صادق (علیه السلام) فرمود: «ای ابرش آن همچنان است که خدا خود را توصیف کرده: عرش او بر آب بود. (هود/۷)، و آب بر هوا بود، و هوا حدّ و مرزی نداشت، و آن روز غیر آن دو نبود، و آب آن روز شیرین و گوارا بود، و چون خدا خواست زمین را بیافریند به باد فرمود تا بر آب زد و موج برآورد و کف نمود و به هم پیوست و یکی شد و آن را در مکان خانه‌ی کعبه گرد آورد و کوهی از کف ساخت و زمین را از زیر آن گستراند، و این است که خدا فرمود: راستی اوّل خانه که برای مردم نهاده شد همانست که در مکّه است و با برکت است. (آل‌عمران/۹۶). سپس خدای متعال درنگ کرد تا [زمانی‌که] می‌خواست، و چون خواست آسمان را بیافریند باد را فرمود تا بر دریا وزید و آن‌ها را کف آلود کرد، و از آن میان آن موج و کف، دودی برآورد پراکنده شده و از غیر آتش و آسمان را از آن آفرید و در آن برج‌ها و اختران و منازل خورشید و ماه ساخت و آن‌ها را در فلک روان کرد و آسمان سبز بود به رنگ آب‌شیرین سبز و زمین هم سبز بود و به رنگ آب، و هر دو بسته بودند و درهایی نداشتند و زمین بسته بود و درها که گیاه باشند نداشت و آسمان بر آن نمی‌بارید تا گیاه روید و خدا آسمان را به باران گشود، و زمین را به گیاه و این است معنی کلام خدای عزّوجلّ: آیا کافران ندیدند که آسمان‌ها و زمین به هم پیوسته بودند، و ما آن‌ها را از یکدیگر باز کردیم. (انبیاء/۳۰) ابرش گفت: «به خدا هیچ‌کس هرگز چنین حدیثی به من باز نگفته دوباره برایم بگو»، و دوباره تکرار کرد. و ابرش ملحد بود و سه‌بار گفت: من شهادت می‌دهم که تو زاده‌ی پیغمبری».